Компьютерлік техниканы қолданылуы бар қазіргі кездегі банкілік технологиялар

- жұмыс станциясы Pentium IV және одан жоғары;

- оперативті жадысы 1024Мб;

- HP 1010 типті лазерлік принтер;

- үздіксіз қорек беру блогы;

Жоғарыда айтылған талаптарды орындау өте қарапайым және эффектілі автоматтандырылған жүйені құруды қолдайды.

 

 

2.2 Өңдеу кезінде қолданылатын технологиялар

 

«Айырбастау пункті» жүйесінің ойластырылған математикалық моделі Microsoft компаниясымен жасалған Windows 7 ОЖ ұмысына негізделген. Windows – тың берілген осы версиясы соңғы жылдардың ең танымал программалық өнімі болып табылады. Сонымен қатар, ОЖ басқа да ОЖ – н жұмысты қатарынан жүргізу мүмкіндігі қарастырылған.

C++Builder қосымшасын жасау үшін Windows – тың келесідей құралдары  бар:

• Жоғары өнімділікті компилятор, оның құрамында C++ тіліндегі C++Builder компилятор бар, жылдамдығы минутына 120000 жол. Бұл орта өзіне қосымша компиляторды қосады. Қажетті жағдайда BCC.EXE пакеттік компиляторды қолданыла алады;
• Компоненттердің объекттік – негізделген моделі. C++Builder – де компоненттер моделін қолданылудың негізгі белгіленуі компоненттердің көп қайтара қолданылуы және жаңасын құру мүмкіндігі болып табылады;
• Өңдеу ортасының тездігі (RAD);
• C++Builder ортасының қосымшаларды тез өңдеудің визуалды құралдарының жиыны бар.
• Кеңейтілуі. C++Builder ашық архитектуралы жүйе болып табылады, ол оны жаңа құралдармен толықтырып отыруды рұқсат етеді;
• МБ құру үшін орта. C++Builder реляциондық кестелердің мүмкін болатын барлық форматын қолдайды.

Сонымен, C++Builder – бұл Windows үшін қосымшалардың кең спектрін құруға мүмкіндік беретін өнім. C++Builder ортасының қосымшаларды тез өңдеудің визуалды құралдарының жиыны бар. C++Builder – на кіретін кітапханалар классы шамамен 140 класстар болып табылады, олар Windows API функциясының әр түрлі топтарын инкапсулдау үшін қолданылады.  C++Builder ашық архитектуралы жүйе болып табылады, ол оны жаңа құралдармен толықтырып отыруды рұқсат етеді [7].

«Айырбастау пункті» жүйесінің программалық қамсыздандырылуы келесілерден тұрады:

• Windows 7 ОЖ – і қосатын жалпы (жүйелі) қамсыздандыруды;
• Орындалатын операциялардың бір шамасының автоматтандырылуын орындайтын көптеген программалық модульдерді қосатын функционалдық қамсыздандыруды;
• C++Builder программалаудың интегрирленген ортасын;

C++Builder программалау  ортасы сәйкес  мәтінді жаза отырып немесе  қасиеттерін орнатып стандарты  объекттерді қолданылатын программаны құрастыруды рұқсат етеді;

Программалық қамсыздандыруды жасаған кезде маңызды тапсырма C++Builder ортасында МБ құру және қолдау, ол автоматтандырылған жүйенің жұмысының ақпараттық негізі болып табылады. Айырбастау пунктінің жұмысының ерекшелігі жүйені жұмыс күнінің ұзақтығына қалыпқа келтіру кезінде әр кезде кіретін ақпаратты үнемі жаңартып отыру керектігінде. Сондықтан, МБ – ң кестелеріне кірудің қарапайымдылығы және оларды редактірлеудің кең мүмкіндіктері программалық қамсыздандыруды жасау кезінде қажетті шарт болып табылады.

C++Builder – да МБ – на қатысы  бар бір қатар компоненттердің  жиыны бар. Components палитрасының Data Access парағында МБ – мен істес  болуы үшін компоненттер бар. Data Controls парағында визуалды компоненттер  бар, олар мәліметтерді формада редактірлеу және құру үшін арналған. Оларды мәліметтерді өңдеу компоненттері деп атайды.

C++Builder – ғ МБ – на кіру  үшін Data Source компонентімен сипатталған  мәліметтердің қайнары керек. Бірақ  бұл компоненттер мәліметтерді  тікелей көрсетпейді, ол не кестеге жүктейді, не болмаса сұраныстың нәтижесіне, сақталынған процедураға жүктейді. Соған сәйкес, формада Table, Query немесе StoredProc компоненттері болуы керек.

Егер формада Table немесе Query компоненттері орнатылса, онда байланыс үшін DataSource компонентінің  DataSet қасиетін қоланылуға болады.

Мәліметтер жинағымен жұмыс істеу State  қасиетімен анықталған, бірнеше шешім қабылдай алатын әр түрлі жағдайларда орындалуы мүмкін:

• dsBrowse – мәліметтерді іздеу кезінде қолданылатын және жазбаларды қару кезінде қолданылатын көруді қамтамасыз етеді;
• dsEdit – редактірлеу  режимі үшін қолданылады. Бұл қалыпқа кіру Еdit әдісін шақырумен орындалады немесе DataSource компонентінің AvtoEdit  қасиетін;
• dsInsert – мәліметтер жинағына жаңа жазылым енгізілу керек болған жағдайда қолданылады. Бұл Insert  әдісін шақыру кезінде орындалады;
• dsInactive – жабық мәліметтер жиынының қалыпы болып табылады;
• SetKey – мәліметтер жиынынан іздеуге көрсетеді. Бұл қалыптың SetKey әдісін шақыру арасында орыны бар;
• dsCals Fieds – алаңды есептеу уақытындағы мәліметтер жиынының қалыпы болып табылады;

Көп жағдайда бұл қалыптар арасындағы ауысулар автоматы түрде орындалады, бірақ ескеретініміз, қалыптар арасында ауысуға жататын көптеген жағдайлардың бар болуы.

C++Builder – да мәліметтердің көрсетілуі Windows – тың қарапайым басқарушы элементтеріне ұқсас компоненттер арқылы орындалады, бірақ бұл компоненттер мәліметтермен қандай байланыста болу керектігін біледі.  Осы компоненттердің барлығы Delphi Components палитрасының  Data Controls парағында орналасқан:

• DBGrid – кестнгі бір бүтін ретінде көрсете алатын торды білдіреді. Ол тордың ішіндегі міліметтерді редактірлеуді, айналдыруды және новигацияны қамтамасыз етеді;
• DB Navigator – МБ бойынша бір шама операцияларды орындауға мүмкіндік беретін кнопкалар жиынын білдіреді;
• DBLabel – модификациялауға келметін алаңның құрамын көру үшін қолданылады;
• DBEdit – алаңды редактрлеуді рұқсат етеді (ағымдағы мәндерін өзгертуге).
• DBMemo – жадыда сақталатын үлкен мәтіндік алаңды көру және модификациялау үшін қолданылады:
• DBImage - BLOB  алаңында сақталатын суреттерді көрсету үшін қолданылады;
• DBListBox және DBComboBox - көрсетілген көп мәннің ішінен біреуін таңдап алу кезінде қолданылады;
• DBCheckBox – кейбір функцияны орындауға сәйкес келетін параметрді көру және ауыстыру үшін қолданылады;
• DBCtrlGrid – бір неше жазуға арналған торды білдіреді;

Барлық көрсетілген компоненттер мәліметтер қайнарымен Data Source сәйкес қасиетінің көмегімен байланысады.  Олардың көбі, DataFiled қасиетінің көмегімен белгілі – бір мәліметтердің алаңына жүктеледі.  

C++Builder ортасында программалау тілі С++ болып табылады.

Құрылымдық түрде программа модульдерден құралады, олар АЖО – ң функционалды жиыныының құрамына кіретін жеке операцияларды орындайды.

 

 

2.3 Ақпараттық базаны ұйымдастыру

 

«Айырбастау пункті» жүйесінің ақпараттық қамсыздандырылуы оның ақпараттық базасының ұйымдастырылуын қарастырады, ақпараттық байланыстарды регламенттейді және ақпараттық көрініс жүйесінің бүкіл құрамын регламенттейді.   

Автоматтандырылған банкілік жүйенің құрамына кіретін «Айырбастау пункті» жүйесіне қолданылатын, оны дайндау кезіндегі ең маңызды мәселе машина ішіндегі ақпараттық базаны ұйымдастыру.

Айырбастау пунктінің қызметінің ерекшелігі ҚР – ң территориясындағы айырбастау пунктінің қызметін, валюталық – айырбас операцияларының есебін орындаған кезде нұсқаулықтар бойынша қатаң регламенттеу. Бұл нұсқаулықтар бойынша кіретін және шығатын құжаттардың тізімі жасалады.

Валюталық – айырбас операцияларын орындаған кездегі кірістік құжаттар болып:

- айырбастау пунктінде валютаны сату / сатып алу курстарын орнату;

- операцияларды орындау процедуралары  бойынша құжаттар мен ақша  құралдарының аванстарын алу  анықтамалары;

Шығыстық құжаттардың құрамы келесідей:

- Валютаны сату/сатып алу реестрі;

- Жұмыс күнінің аяғындағы қалдықтар туралы анықтама;

- Нұсқаулықпен кейбір құжаттардың  құрамын және формасын өзгерту  рұқсат етіледі;

Кірістік және шығыстық  ақпараттың қандай болатындығын есһлестете отырып, машина ішіндегі ақпараттық базаны дайындау кезіндегі маңызды мәселе МБ – ң құрылымын жасау болып табылады, ол келесілерді қамтамасыз етеді:

- жұмыстың қарапайымдылығын және  ыңғайлылығын;

- мәліметтерге санкционирленген  кірістің есебінен базаға кіру  шарттарының сәйкестігі;

- нақты уақыт режимінде жұмыс  үшін жеткілікті өнімділікті;

«Валютаны айырбастау» батырмасын басу моментінде программаның басты модулі кестнгің сәйкес алаңдарына мәліметтерді жазуды орындайды (reestr.dbf, short.dbf ) . Мәліметтер базасымен жұмыс істеу үшін  Borland Database Engine (BDE) қолданылады, ол WINDOWS операциялық жүйесіне орнатылған.  Мәліметтер базасының файлдарына мәліметтерді сәтті енгізгенен кейін есептілік құжаттарды құрастыру жүреді. Берілген жағдайда 113_I.xls шаблонды файл қолданылады, ол OLE модулі арқылы шақырылады. Берілген шаблон файл ашылғанан кейін фондық режимде оған мәліметтер енгізіледі, яғни мониторда файлдың құрылымдық түрінің көрсетілуінсіз.

OLE модулінен жазудың сәтті аяқталуының  кодын алғаннан кейін, 113_I.xls файл – шаблоны C:\113\SPR  папкасында сақталады және ол ( күні, айы, жылы_сағаты, минуты, секунды), кеңейтілуі (xls) бар уникалды идентификацияны қолданылады, мысалы (200804_163744.xls) осылайша тұтынушыларға берілген анықтамалар архиві құрылады.

Ақпараттық әрекеттесуді құрылымдық сұлбасы 2.1 – суретінде көрсетілген.

 

 

Сурет 2.1 Ақпараттық әрекеттесуді құрылымдық сұлбасы

Реестрді баспаға шығару

РЕЕСТР  батырмасын басқаннан кейін басты формада кассалық операциялардың реестрлеріне қызмет көрсетудің қосымша функциялары бар дочернялық терезе пайда болады (сурет 2.2).

 

 

Сурет 2.2 Реестр операциясы

 

Число алаңында ағымдағы жүйелі мерзім автоматты түрде орнатылады (бүгінгі күн).

Белгілі бір уақыттағы және мерзімдегі операцияның реестрін қарау үшін число алаңына мерзімді орнатып, ал Уақыт алаңына мәліметтерді баспаға шығарған уақыт енгізіледі, одан кейін реестрді баспаға шығару батырмасы басылады.

Егер мерзімді «19.03.2013» деп берсек, ал уақытты «09» деп, онда баспа құрылғысына осы күннің сағыт 09.00 – ден бастап 24.00 – ге дейінгі орындалған барлық операциялар шығады.

Сәйкесінше «15.03.2013» және «12» енгізу мәліметтерін көрсету кезінде  15.03.2013 ж  сағыт 12.00 – ден бастап 24.00 – ге дейінгі операциялар басылып шығарылады.

«Валюта курстарының ауысуы», «Тәуліктің аяқталуы» және «Жұмыс сменасының аяқталуы»  шарттары кезінде №113-И анықтамалығына сәйкес реестрді жабу керек.

Ол үшін реестрдің номері алаңында баспаға шығару үшін реестрдің тізімдік номерін көрсету қажет және реестрді жабу  батырмасын басу керек.

Реестрді жапқаннан кейін және құжат баспаға жіберілгеннен кейін реестрдің базасы нолденеді және жаңа реестр ашылады.

Егер қандайда бір себептер бойынша басылып шығарылған реестрде мәлімет толық болмай шықса, онда реестрді қарау батырмасын басып, стандартты Microsoft Excel формасында сақталған реестрді қарауға болады және түзетілген күйінде қайта баспаға шығаруға болады.

«реестрді баспаға шығару» батырмасын басқан сәтте программаның басты модулі мәліметтерді reestr.dbf кестесінен таңдайды, белгіленген шарттарға сәйкес МЕРЗІМ және УАҚЫТ таңдалған алаңдарында бұл параметрлер таңдалудың критерийлері болып табылады.

«РЕЕСТРДІ ЖАБУ» батырмасын басқан сәтте программаның басты модулі мәліметтерді short.dbf кестесінен таңдайды, белгіленген шарттарға сәйкес МЕРЗІМ таңдалған алаңдарында бұл параметрлер таңдалудың критерийлері болып табылады.

 

Банкпен байланыс:

Жұмыс сменасы аяқталғаннан кейін және кассалық реестрді жапқаннан кейін кассир міндетті түрде банкпен байланыс орнату керек және алынған мәліметтерді FTP серверіне беру керек.

Тұтынушы жақтан, кассирдің компьютерінде, стандартты командалық .bat файлы іске қосылады, ол қосымша орнатылған Ms WINDOWS сервисінің ftp утилитін қолданылады. Командалық файлды іске қосқаннан кейін FTP сервері үшін Dial Up түріндегі қоңырау шалуды орындау керек. (сур 2.3).

 

 

Сурет 2.3 Жүйеге ену

 

Жүйеге кіруді атауы және поролі бойынша бастапқы инициализациялауды жүргізгеннен кейін сервер қайтадан FTP серверіне кіру үшін login және password енгізуді сұрайды. 

Әрбір қолданушы ауыстыру номері бойынша инициализациялайды, мысалы:

- номері 1 – ші айырбастау пунктіне C:\OP_01 папкасына кіру рұқсат етілген;

-  номері 2 – ші айырбастау  пунктіне C:\OP_02 папкасына кіру рұқсат етілген;

FTP серверімен байланысты орнатқаннан кейін командалық файліске қосылады, ол upload командасын орындайды, яғни таңдалған файлды немесе файлдық топты серверге жүктейді.

Берілген жағдайда C:\FTP_XLS  папкасында орналасқан барлық файлдар .xls кеңейтілуімен жіберіледі. Байланыстың сәтті өткендігі туралы ақпарат алынғаннан кейін сервермен байланыс үзіледі, ал C:\FTP_XLS папкасында қалған файлдар жойылады.