Азаматтық құқықтық реттеудің пәні және әдістемесі

Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда тұтыну кооперативiне заңды тұлғалар кiре алады.

2. Тұтыну  кооперативiнiң мүшелерi жыл сайынғы  баланс бекiтiлгеннен кейiн пайда  болған залалдарды қосымша жарналар  төлеу арқылы үш ай iшiнде жабуға  мiндеттi. Бұл мiндеттердi орындамаған  ретте кооператив несие берушiлердiң  талабы бойынша сот тәртiбiмен  таратылуы мүмкiн.

Тұтыну кооперативiнiң мүшелерi оның мiндеттемелерi бойынша кооператив мүшелерiнiң қосымша төлемеген бөлiгi шегiнде жәрдем беру жөнiнен ортақ жауапты болады.

3. Тұтыну  кооперативiнiң жарғысында, осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағында көрсетiлген мәлiметтерден басқа, кооператив мүшелерi жарналарының мөлшерi туралы; кооператив мүшелерiнiң құрамы мен жарна төлеу тәртiбi және олардың жарна төлеу жөнiндегi мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiгi туралы; кооперативтi басқару органдарының құрамы мен құзыретi және олардың шешiмдер қабылдау, соның iшiнде шешiмi бiрауыздан немесе бiлiктi көпшiлiк дауыспен қабылданатын мәселелер жөнiнде шешiмдер қабылдау тәртiбi туралы; кооператив мүшелерiнiң өздерi шеккен залалдарды жабу тәртiбi туралы ережелер болуға тиiс.

4. Тұтыну  кооперативiнiң тапқан табыстарын  оның мүшелерi арасында бөлуге  болмайды, олар жарғылық мақсаттарға  берiледi.

5. Тұтыну  кооперативi таратылған немесе кооператив  мүшесi одан шыққан жағдайда ол  тұтыну кооперативiнiң мүлкiнен  өз үлесiн өз жарнасына қарай  бөлiп алуға құқылы.

Тұтыну кооперативiнiң мүшесi қайтыс болған жағдайда, егер кооператив жарғысында өзгеше көзделмесе, оның мұрагерлерiнiң кооператив мүшелiгiне қабылдануға бiрiншi кезекте құқығы болады. Соңғы жағдайда кооператив мұрагерлерге тұтыну кооперативiнiң мүлкiнен оның қосқан жарнасына қарай үлесiн төлейдi.

6. Тұтыну  кооперативiнiң құқықтық жағдайы, сондай-ақ оның мүшелерiнiң құқықтары  мен мiндеттерi осы Кодекске сәйкес  заң құжаттарында белгiленедi.

7. Селолық  тұтыну кооперативтерi тек өз  мүшелерiнiң ғана емес, селолық  жерлерде тұратын басқа адамдардың  да материалдық және өзге қажеттерiн  қанағаттандыру үшiн құрылуы мүмкiн.

Селолық тұтыну кооперациясының ерекшелiктерi осы бапқа сәйкес арнайы заңда белгiленедi.

8. Өзара сақтандыру қоғамдары - тұтыну кооперативтері қызметінің ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде айқындалады. 

Қоғамдық қор. 107-бап. Қоғамдық қор

1. Азаматтар  және (немесе) заңды тұлғалар ерiктi мүлiктiк жарналар негiзiнде құрған, әлеуметтiк, қайырымдылық, мәдени, бiлiм  беру және өзге де қоғамдық  пайдалы мақсаттарды көздейтiн  мүшелiгi жоқ коммерциялық емес  ұйым қоғамдық қор деп танылады.

2. Қоғамдық  қор заңды тұлға болып табылады, азаматтық айналымда қордың органдары  өкiлдiк етедi, оның дербес балансы  және банктік шоты бар.

3. Қоғамдық  қорға оның құрылтайшылары берген  мүлiк қордың меншiгi болып табылады.

Қоғамдық қордың мүлкiне қор құрылтайшыларының мүлiктiк құқықтары жоқ.

4. Қоғамдық  қордың қаржы көзi құрылтайшылардың  ақшасы, сондай-ақ басқа мүлкi, демеушiлiк, ерiктi түрде жиналған жылулар  және өзге де заңды түсiмдер  болып табылады.

5. Қоғамдық  қорды басқару тәртiбi мен оның  органдарын құру тәртiбi оның құрылтайшылар  бекiтетiн жарғысында белгiленедi.

Қоғамдық қордың жарғысында осы Кодекстiң 41-бабының 5-тармағындағы мәлiметтерден басқа қордың органдары туралы, қордың лауазымды адамдарын тағайындау және оларды босату тәртiбi, ол таратылған жағдайда қор мүлiктерiнiң тағдыры көрсетiлуге тиiс.

6. Қор өз  мүлкiнiң пайдаланылуы туралы  есептерiн ресми баспасөз басылымдарында  жыл сайын жариялап отыруға  мiндеттi.

7. Қоғамдық  қор сот шешiмi бойынша мынадай  жағдайларда:

1) егер қордың  мақсаттарын жүзеге асыру үшiн  оның мүлкi жеткiлiксiз болса және  оның қажеттi мүлiктi алу ықтималдығы  нақты болмаса;

2) егер қордың  мақсаттарына жету мүмкiн болмаса, ал қор мақсаттарына қажеттi өзгерiстер  жасау мүмкiн болмаса;

3) қор өз  қызметiнде жарғымен көзделген  мақсаттардан бас тартқан жағдайда;

4) заң құжаттарында  немесе құрылтай құжаттарында  көзделген басқа да жағдайларда  таратылады.

8. Қоғамдық  қор таратылғаннан кейiн қалған  мүлiк оның жарғысында көзделген  мақсаттарға жұмсалады. 

Діни бірлестіктер. 109-бап. Дiни бiрлестiк

1. Рухани  қажеттерiн қанағаттандыру үшiн  өз мүдделерiнiң ортақтығы негiзiнде, заң құжаттарында белгiленген  тәртiп бойынша бiрiккен азаматтардың  ерiктi түрдегi бiрлестiгi дiни бiрлестiк  деп танылады.

3. Республикадан  тыс жерлерде басқару орталықтары  бар Қазақстан Республикасындағы  дiни бiрлестiктер әдiлет органдарында  тiркеуге жатады. Басқару орталықтарының жарғылары (ережелерi), егер олар Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмесе, осындай дiни бiрлестiктер жарғыларының (ережелерiнiң) негiзiне алынуы мүмкiн.

9. Дiни бiрлестiктер  өз қаражаты есебiнен сатып  алған немесе өздерi құрған азаматтар, ұйымдар жылу ретiнде берген  немесе мемлекет берген және  заң құжаттарына қайшы келмейтiн  басқа да негiздер бойынша сатып  алынған мүлiкке меншiк құқығы  болады.

10. Дiни бiрлестiктерге  қатысушылардың (мүшелерiнiң) осы ұйымға  өздерi берген мүлiкке, соның iшiнде  мүшелiк жарналарға құқықтары  сақталмайды. Олар дiни бiрлестiктiң  мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi, ал дiни бiрлестiк өз мүшелерiнiң  мiндеттемелерi бойынша жауап бермейдi.

11. Дiни бiрлестiктiң  құқықтық жағдайының ерекшелiктерi осы Кодекске, Қазақстан Республикасының  заң құжаттарына сәйкес белгiленедi.

 Мемлекет  және әкімшілік территориалдық  бөліністердің азаматтық құқықтық  қатынастарға қатысуы. 114-бап. Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiске заңды тұлғалар туралы қалыптарды қолдану

Мемлекетке және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерге заңды тұлғалардың азаматтық заңдармен реттелетiн қатынастарға қатысуын анықтайтын қалыптар, егер заң құжаттарынан өзгеше қалып туындамайтын болса, қолданылады. 

 

25)Мәміле ұғымы және түрлері. 147-бап. Мәмiле ұғымы

Азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен мiндеттерiн белгiлеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталған әрекеттерi мәмiлелер деп танылады. 

148-бап. Бiржақты мәмiлелер мен шарттар

1. Мәмiлелер  бiржақты және екi немесе көпжақты (шарттар) болуы мүмкiн.

2. Заңдарға  немесе тараптардың келiсiмiне  сәйкес жасалуы үшiн бiр тараптың  ерiк бiлдiруi қажет және жеткiлiктi болатын мәмiле бiржақты мәмiле  деп есептеледi.

3. Шарт жасасу  үшiн екi тараптың (екiжақты мәмiле) не үш немесе одан да көп  тараптың (көпжақты мәмiле) келiсiлген  ерiк бiлдiруi қажет.

Мәміленің жазбаша нысаны және осы нысанды сақтамаудың салдары. 152-бап. Мәмiленiң жазбаша түрi

1. Мынадай  мәмiлелер:

1) егер мәмiлелердiң  жекелеген түрлерi үшiн заңдарда  өзгеше арнайы көзделмесе немесе iскерлiк қызмет өрiсiнiң әдеттегi құқықтарынан туындамаса, мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан  басқа, кәсiпкерлiк қызмет үрдiсiнде  жүзеге асырылатын;

2) мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан  басқа, жүз есептiк көрсеткiш жоғары  сомаға;

3) заңдарда  немесе тараптардың келiсiмiнде  көзделген өзге де реттерде  жазбаша түрде жасалуға тиiс.

2. Егер iскерлiк  қызмет өрiсiнiң әдеттегi құқықтарынан  өзгеше туындамаса, жазбаша түрде  жасалған мәмiлеге тараптар немесе  олардың өкiлдерi қол қоюға тиiс.

Егер заңдарға немесе мәмiлеге қатысушылардың бiрiнiң талаптарына қайшы келмесе, мәмiле жасау кезiнде қол қоюдың факсимилелiк көшiрме, электрондық цифрлық қолтаңба құралдарын пайдалануға жол берiледi.

3. Екiжақты  мәмiлелер әрқайсысына өзiн жасаған  тараптар қол қойған құжаттарды  алмасу арқылы жасалуы мүмкiн.

Хат, жеделхат, телефонжазба, телетайпжазба, факс, электрондық құжаттар немесе субъектiлердi және олардың ерiк бiлдiруiнiң мазмұнын айқындайтын өзге де құжаттар алмасу, егер заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен өзгеше белгiленбесе, жазбаша түрде жасалған мәмiлеге теңестiрiледi.

Заңдармен және тараптардың келiсiмiмен қосымша талаптар белгiленуi мүмкiн, оларға мәмiле нысаны, атап айтқанда, белгiленген нысанды бланкiге жазу, мөрмен бекiту сәйкес келуге және оларда осы тараптарды орындамау салдары көзделуге тиiс.

4. Егер азамат  дене кемтарлығы, науқастығы немесе  сауатсыздығы салдарынан өзi қол  қоя алмаса, оның өтiнiшi бойынша  мәмiлеге басқа азамат қол қоя  алады. Соңғысының қойған қолын, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, нотариат немесе сондай нотариалдық  әрекет жасау құқығы бар басқа  лауазымды адам, мәмiле жасаушының  өзi қол қоя алмаған себептердi көрсете отырып, куәландыруға тиiс.

5. Жазбаша  түрде жасалған мәмiленi орындаған  тарап екiншi тараптан оның орындалғанын  растайтын құжат талап етуге  құқылы.

Мәмiлелердi жасау кезiнiң өзiнде орындалатындарынан басқа, ауызша кәсiпкерлiк мәмiленi орындаған тараптың да осындай құқығы бар. 

153-бап. Мәмiленiң жазбаша түрiн сақтамау салдары

1. Мәмiленiң  жай жазбаша түрiн сақтамау  оның жарамсыз болып қалуына  әкелiп соқтырмайды, бiрақ дау  туған жағдайда тараптарды мәмiленiң  жасалғанын, мазмұнын немесе орындалуын  куәгерлiк айғақтармен растау  құқығынан айырады. Алайда тараптар  мәмiленiң жасалғанын, мазмұнын немесе  орындалғанын жазбаша немесе  өзге, куәгерлiк айғақтардан басқа  дәлелдермен растауға құқылы.

2. Заң құжаттарында  немесе тараптардың келiсiмiнде  тiкелей көрсетiлген реттерде  мәмiленiң жай жазбаша түрiн  сақтамау оның жарамсыз болып  қалуына әкелiп соқтырады.

3. Сыртқы  экономикалық мәмiленiң жай жазбаша  түрiн сақтамау мәмiленiң жарамсыз  болып қалуына әкелiп соқтырады.  

 Мәмілелердің  нотариаттық куәландыруы. 154-бап. Мәмiленi нотариаттың куәландыруы

1. Заң құжаттарында  немесе тараптардың келiсiмiмен  белгiленген реттерде жазбаша  мәмiлелер оларды нотариат куәландырғаннан  кейiн ғана жасалды деп саналады. Мұндай талапты сақтамау осы  Кодекстiң 157-бабының 3-тармағында көзделген салдармен мәмiленiң жарамсыз болып қалуына әкелiп соқтырады.

2. Егер нотариаттың  куәландыруын талап ететiн мәмiленi тараптар немесе тараптардың  бiрi iс жүзiнде орындаған болса, ол өзiнiң мазмұны жағынан заңдарға  қайшы келмесе және үшiншi жақтардың  құқықтарын бұзбаса, сот мүдделi тараптың арызы бойынша мәмiленi жарамды деп тануға құқылы. Бұл  ретте мәмiленi кейiннен нотариаттың  куәландыруы талап етiлмейдi.

 Мәмілелердің  мемлекеттік тіркелуі. 155-бап. Мәмілелерді тіркеу

1. Егер заңнамалық актілерде өзгеше көзделмесе, заңнамалық актілерге сәйкес мемлекеттік немесе өзге де тіркелуге тиіс мәмілелер тіркелгеннен кейін жасалған болып есептеледі.

Тіркеуден бас тарту жазбаша түрде ресімделуге тиіс және заңнама талаптарының бұзылуына сілтеме жасалғанда ғана мүмкін болады.

2. Егер тараптардың бірі мәміле бойынша құқықтарды мемлекеттік тіркеуден жалтарса, сот екінші тараптың талап етуімен мәміле бойынша құқықтарды тіркеу туралы шешім шығаруға құқылы. Мұндай жағдайда құқықтар сот шешіміне сәйкес тіркеледі.

 Шартты  мәмілелер және биржалық мәміле.  

150-бап. Шартпен жасалған мәмiлелер

1. Егер тараптар  құқықтар мен мiндеттердiң туындауын  басталу-басталмауы белгiсiз мән-жайға  байланысты етiп қойса, мәмiле  кейiнге қалдырылатын шартпен  жасалды деп есептеледi.

2. Егер тараптар  құқықтар мен мiндеттемелердiң  тоқтатылуын басталу-басталмауы  белгiсiз мән-жайға байланысты  етiп қойса, мәмiле кейiн күшi жойылатын  шартпен жасалды деп есептеледi.

3. Егер шарттың  басталуы тиiмсiз болатын тарап  шарттың басталуына терiс пиғылмен  кедергi жасаса, шарт басталды деп  танылады.

Егер шарттың басталуы тиiмдi болатын тарап шарттың басталуына терiс пиғылмен ықпал етсе, шарт басталмаған деп танылады. 

156-бап. Биржалық мәмiлелер

1. Биржалық  мәмiлелер - нысаны биржадағы айналысқа  жiберiлген мүлiк болып табылатын  және тиiстi биржалар (тауар, қор және  басқа) туралы Қазақстан Республикасының  заңдары мен биржалық сауда  ережелерiне сәйкес онымен сауда-саттық  жүргiзуге қатысатындармен жасалатын  мәмiлелер.

2. Биржалық  мәмiлелер осы мәмiлелердiң жасалғандығын  растау үшiн биржа беретiн құжаттармен  ресiмделедi.

3. Егер заңдардан, тараптардың келiсiмiнен немесе  мәмiленiң мәнiнен өзге жағдайлар  туындамаса, биржалық мәмiлелерге  олардың мазмұнына қарай тиiстi шарт (сатып алу-сату, комиссиялар  және басқалар) туралы ережелер  қолданылады.

4. Заңнамада немесе биржалық сауда ережелерiнде, заңсыз жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қаржы мониторингі жөніндегі уәкілетті органға ұсынылатын мәліметтерден басқа, тараптардың коммерциялық құпиясы болып табылатын және олардың келiсiмiнсiз жария етуге жатпайтын биржалық мәмiлелердiң талаптары көзделуi мүмкiн.