Отчет по практике в бухгалтерии

Жалақының негізгі элементі – жалақы мөлшерлемесі. Бірақта ол еңбек нәтижесіне әсер ететін жұмысшылардың мүмкіншіліктерін, физикалық күнін, реакциясын ескермейді. Сондықтан жалақы құрылымында тағы бір элементті бөліп айтуға болады, ол өтпелі бөлігі. Ол еңбек қызметінің жеке нәтижесінің өзгешелігін көрсетеді: (сыйақы, қосымша төлем және т. б.) Сонымен бірге табыстың басқа түрлері де бар. Ол жұмысшының нақты кәсіпорында алатын мүмкіншілігі (материалды көмек, бағалы сыйлық, зейнетақы сақтандыруы).

Жұмысшы үшін жалақы жоғарыдағыға қосымша  айтсақ отбасының жақсы тұрмысын жақсартатын табыс.

Жұмыс берушіге өз жұмысшыларына еңбекақы төлеу ол жұмысшы күшін жалдау үшін кеткен шығындар. Осыған қоса жұмыс беруші өнім бірлігіне жұмыс күшінің шығындарын қысқартуға ұмтылады.

Еңбек ақы деңгейі еңбек нарығындағы  жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың  үнемі өзгеруіне байланысты жұмысшы  мен жұмыс берушілердің іс-әрекетіне салмақты әсер етеді.

Жалақының нақты көлемі нарықта, әлеуметтік қатынастарда, өндірісте пайда болатын  әр түрлі  факторларға байланысты.

Адамның өз еңбегі үшін алатын ақша саны негізінде жұмыс күшінің құны көлеміне байланысты. Әр топ үшін бұл құнның жоғарғы және төменгі деңгейі болады.

Төменгі деңгейге өмір сүруге қажетті  қаражат сомасы  жатады. Олар отбасын  асырау, кәсіби білім алу үшін, жұмысшының жұмыс қабілетін арттыру үшін жұмсалады. Көптеген елдерде әдейі  өмір сүру минимумы деген көрсеткіш саналады. Ол кедейшілік шегін – жұмысшылардың төменгі квалификациясымен  жұмыс қызметін ұстайтын қаражат мөлшері.

Жоғарғы жұмысшы күші шегі ол кейбір елдерде әдет-ғұрыпты  болатын әлеуметтік-мәдени қажеттіліктерді  өтейтін қосымша шығындар.

Әр түрлі меншік нысанындағы  кәсіпорындарда еңбекақы төлеудің кең  тараған нысандары: кесімдік және мерзімдік.

Жалақының кесімді нысаны өнімнің әрбір данасына төлем  немесе атқарылған жұмыс көлеміне байланысты. Ал мерзімді  жұмыс істеген уақытына төлем, бірақ күнтізбелік емес, тарифтік жүйемен қарастырылған нормативтік уақыт.

Нақты бір кәсіпорын  өндірілетін өнімнің мінездемесіне, сол немесе басқа технологиялық  процестің болуына, еңбекті және өндірісті ұйымдастыру деңгейіне  қарамастан сол немесе басқа еңбек ақы нысанын қолданылады. Мысалы, кесімді жалақы тиімсіз болуы мүмкін, егер тек қана кесімді-сыйақылы немесе кесімді прогрессивті варианттарын қолданса, бірақ егер аккордтық жүйені қолданса, онда тиімділік жоғарылайды. Сол кәсіпорында цехтардағы нақты бір өнім шығаруға байланысты еңбекақы варианттарын қолдану әр түрлі болуы мүмкін. 

Кесімді және мерзімді еңбек  ақы төлеудің нысандарын жүйелі түрде  көрсетуге болады.  

 

Жалақы жүйелері мен  нысандары

Еңбекақы төлеудің  жүйелері мен нысандары
Кесімді	Мерзімді
Қарапайым кесімді	Қарапайым мерзімді
Кесімді сый ақылы	Мерзімді сый ақылы
Жанама кесімді	Сағаттық
Аккордтық	Күндік
Кесімді прогрессивті	Апталық
Жеке	Ұжымдық

 

 

     Көптеген жағдайларда еңбек ақы төлеудің керекті формасын таңдап алған жөн.

     Кесімді  еңбек ақыны қолдану жағдайлары:

- нақты жұмысшыға байланысты жұмысшының сандық көрсеткішінің болуы.

- Орындалған жұмыстарды дәл есептеуге мүмкіндіктің болуы.

- Нақты бөлімдегі өнім шығаруды немесе жұмыс атқаруды көбейту мүмкіндкітің болуы.

- Нақты өндірістік бөлімшеде жұмысшыларды өнім көлемін немесе атқарылатын жұмыстарды көбейтуге ынталандырудың керетігі.

     Кесімді  еңбек ақыны қолдануға болмайды  егер ол мынаған әкелсе:

- өнімнің сапасының төмендеуіне;

- технологиялық режимнің бұзылуы;

- құрал-жабдықтарды күтудің төмендеуі;

- техника қауіпсіздігі талаптарының бұзылуы;

- шикізат пен материалдың шығыны;

Мерзімді еңбек ақыны  қолданудың жағдайлары:

- өнім шығаруды көбейту мүмкіндігінің жоқтығы;

- өндірістік процестің қатаң уақыты белгіленген;

- жұмысшының функциясы технологиялық процесті бақылауға     негізделген;

- өнім шығаруды көбейту бракқа немесе сапасының төмендеуіне алып келеді.

Қазақстанда жалақыны мемлекеттік реттудің негізгі бөлігі ол халықаралық нормаларын сақтау. Біріншіден ол халықаралық еңбекті  ұйымдастыру Конвенциясына қатысты.

Сонымен №95 Конвенция  «Жалақыны қорғау туралы» онда «ақшалай жалақы сол елде заңды күші бар  және айналыста болатын ақша төленеді». Кейде жалақыны заттай алады, ол төменгі жағдайларға байланысты:

- Бұл заттай төлем  жұмысшының және оның жанұясының  тұтынуына кетеді.

- Бұл төлем заңды  және еңбекақыға тең болу керек.

 

 

7. Өзіндік капиталды есепке алу

 

Өндіріспен, саудамен немесе кәсіпкерліктің басқадай түрімен айналысатын шаруашылық субъектілерді қайсыларының болса да шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде материалдық құндылықтары, ақшалай қаражаттары, қаржалақ салымдары меналдағы уақыттарда табыс табу мақсатында жұмсаған шығындары мен алашақтары болуы қажет. Осы жоғарыда аталғандардың ақшалай жиынтығы капитал болып саналады. Шаруашылық субъектісі алғашқы құрылған кезде оның капиталы Қазақстан Республикасы заңында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс және де ол субъекті құрылтайшыларының, акционерлерінің ақшалай, заттай және басқадай түрде қоғамға қосқан үлестерінен құралады. Кейінгі уақыттарда субъектінің өзінің қызметі барысында тапқан таза пайдасы және сондай – ақ басқа да көздерден, тегін түскен көздер мен ақшалай қаражаттар есебінен өсіп отырады.

Субъектінің мүлкі оның негізгі құралдары менайналымдағы қаржыларының құнынан құралады. Шаруашылық субъектісі меншікіті капиталының  көздері болып мыналар саналады:

• Жарғылық капитал
• Резервтік капитал
• Бөлінбеген пайда

Жарғылық капиталдың есебі

Ұйымның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған ұйымның жасаған  қаражаттарының сомасы болып саналады.

Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттің қаражаттарының, материалдық  емес активтердің және басқа да мүліктердің немесе мүліктік құқықтарының есебінен құрылады. Сонымен қоса, жарғлық капитал жаңадан құрылған заңды тұлғалар өз қызметін бастау үшін бастапқы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың (акционерлердің, қатысушылардың) қатысу үлесін және кепілдік сипатын анықтайды.

«Барлей» мейрамханасының жарғылық капиталына салынатын салымдары ақша да, бағалы қағаздар да, мүлік те, мүліктік құқық та және басқа да мүліктер болуы мүмкін.

Құрылтайшылардың жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе барлық құрылтайшылардың келісімі бойынша немесе барлық құрылтайшылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша мүліктік құқығы ақшалай нысанды бағаланады. Осындай салымдардың құнының сомасы жиырма мың айлық есептік көрсеткіштен асып түсуі керек, бірақ сол бағалауды тәуелсіз эксперт қуаттауы керек.

Жарияланған жарғылық капиталының  минималды көлемі ашық акционерлік  қоғам үшін –бес мың минималды  есептік көрсеткішін, ал жабық қоғам  үшін –жүз мың минималды есептік  көрсеткішін құрайды.

Қоғам акциялары жай  және айрықша болып келеді.

Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқтарын қанағаттандырады:

- дивиденттер алуын;

- қоғамды басқаруына  қатысуын;

- қоғам жойылғаннан  кейін одан қалған мүлікті  бөлісуге қатыса алатындығын.

Капитал қозғалысы бойынша  болатын операциялар есебі 

Капиталдың қозғалысы  бойынша операциялардың дұрыс көрсетілуінің  маңыздылығы әрбір кәсіпорын  үшін зор болып саналады. Төменде  капиталдың қозғалысы бойынша тиісті операциялар көрсетілген.

Төленбеген капиталдың есебі. Төленбеген апиталдың есебін жүргізу үшін 5110-шы “Төленбеген капитал” шотын пайдаланады. Бұл шотта заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық серіктестіктің жарғылық қорына қосқан үлестері бойынша қарыздарының сомасы туралы ақпарат жинақталады.

5110 “Төленбеген капитал” шоты шоттардың Бас жоспарында, “Меншік капиталы” ретінде саналса да, яғни баланстың пассивтік шоттарының қатарында болса да, ол өзінің табиғаты бойынша активтік шот болып табылады.

Капитал өзінше өндірістің барлық сферасын қамтитын қаражат қозғалысының толық циклын түсіндіреді.

Қандай капитал болмасын, кәсіпорынға салынса, яғни материалдық  игілін шығару үшін ақша формасынан өзінің қозғалысын бастайды.

Бірінші стадиясында, ақша капиталы – товар, жұмыс күші, өндіріс  қаражатын алу үшін қолданылады;

Екінші стадиясында  – жұмыс күші мен өндіріс арасындағы өзара байланыс;

Үшінші стадиясында, нарықта  осы тауарды сатуда кәсіпкер аванстық капитал алады.

Барлық капитал айналымы келесідей формуламен анықталады:

Д - > Т . . . П . . . Т^* - > Д^*

Капитал түрлері:

1. Корпорация  иелігінде бөлу бойынша;

- меншікті;

- қарызды;

2. Инвестициялық  объект бойынша;

- негізгі;

- айналымды;

3. Айналым шеңбері процесі формасында бөлу бойынша;

- ақша формасындағы  капитал;

- өндірістік формадағы  капитал;

- тауарлы формадағы капитал;

4. Қолдану мақсаты тәуелділігіне байланысты;

- өндірістік;

- ссудалық;

- спекулятивтік.

Меншікті капитал  дегеніміз – корпорацияның құрал – жабдықтарының жалпы құны.

Жарғылық капитал – корпорация құрылғанна бастап және оның құрамында әр – қашан да болады.

Резервтік капитал – пайданың көлемінен есеп алу негізінде жүзге асады.

Негізгі капитал –  капитал бөлігі, корпорация қолданысында айналымсыз активтерді инвестициялау.

 

8. Инвестицияларды есепке алу

 

Тартылған қаржылық инивестициялар сатып алу құнымен белгіленеді. 
Және де комерциялық қызмет көрсету фондының биржаға және де брокер мен диллерге белгіленеді. Егер қаржылық инвестиция пайдалану барысында пайызбен есептелетін болса, онда инвестиция бухгалтерлік есептің сатып алу бағасына әсер етеді.

Егер қаржылық оинвестиция  пайдалану бағасынан жоғары бағамен  пайдаланса, онда әрбір санында белгіленген  пайда жазылады. Сатылу бағасымен  бастапқы бағаның арасында тұрақты  баға орнатылады 
          Мысал. Кәсіпорынның номиналды бағасы 20,0 мың теңгелік облтгацияны 30,0 мың теңгеге ай сайынғы пайызбен 6 айға сатып алды. 
Номиналды бағасымен сатып алынған бағасы арасындағы айыра 10,0 мың теңге 6 айдан 1 айға дейінгі теңгемен ай сайын амартизацияланады, яғни пайыз төлеу шеңберіне сәйкес жүргізіледі.

Облигация пайызын төлеп біткенде 40 г шотындағы баға,номиналды бағаға сай болуы керек.

Бұл операция кәсіорынның  бухгалтерлек есеп беруінде былай болар  еді: 
Дт 1150 кт 1030 30,0 – облигация сатып алынды.

Дт 1270 кт 6120 15,0 – процент есептелінді

Дт 7470 кт 1150 10,0 – амортизация айрмасы.

Егер сатып алу бағасы нолминалды бағадан төмен болса, онда былай болар еді. 
Дт 1150 кт 1030 - 50,0 номинал осы 50,0 мың теңге

Дт 1270 кт 6120 – 12,0 процент есептелінеді

Дт 1150 кт 6120 – 10,0 – айырмашылық облигация бағасына қосылады.

Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар баухгалтерлік есеп берудің 2 әдісі мен есептелінеді.

1. Ағымдағы нарықтық  бағамен есептелінеді (11 мысал)

2.Сатып алудағы және ағымдағы бағаның ең төменгісімен есептелінеді.

           Мысал. Кәсіпорын 20.05.97 жылы бағасы 50,0 мың теңгелік қысқа мерзімді қаржылық инвестицияны сатып алды. 30.11.2011 жылы бұл инвестициялардың биржадағы бағасының нарықтық құны быладй жүргізіліп теңген құрады.

Дт 1150 кт 1030 50,0 – сатып алынғандардың бағасы.

Дт 1150 кт 727 8,0 – нарықтық бағаның өсуі. Нарықтық бағаның түсуі келесідей көрсетілуі.

Дт 1150 кт 1030  50,0 сатып алынғандардың бағасы.