Отчет по практике в бухгалтерии

Нормативті калькуляцияның жоспарлы калькуляцияға карағанда  дәлділігі анағұрлым жоғарылау болып келеді.

Кейінгі (немесе кезекті) калькуляция онім шығарылғаннан  соң бухгалтерлік есеп мәліметтері  бойынша жасалынады.

Олар нақты шығынды  көрсетеді. Оларға нақты (есеп беру калькуляциясы) және шамаланған калькуляция жатады.

Калькуляциялау кезінде өнімнің өзіндік құнының калькуляциясын және шығындарды есептеу объектісін дұрыс белгілеу өте үлкен роль атқарады.

Шығындардың есеп объектісі  болып сол шығындардың өндірістегі  аналитикалық есебі саналады. Калькуляцияның объектісі болып өнім түрлері, жүмыстар, қызметтер саналады. Ұйым есеп объектісі өте жиі калькуляциялау объектісімен сәйкес келеді.

Өндірістің технологиялық  және ұйымдастыру ерекшеліктеріне  байланысты өнімнің өзіндік құнын  калькуляциялаудың және өндіріс  шығындарын есептеудің бірнеше әдістері пайдаланылады. Өнімнің өзіндік қунын калькуляциялау және өндіріске кеткен шыгындарын есептеудің әдісі деп, ұйымның шығынын бақылау үшін өнімнің нақты өзіндік құнын есептеу және өндіріс шығындары туралы ақпараттарды есепте топтастыру, жинау бойынша әдістерінің жиынтығын атайды.

Өнімнің өзіндік кұнының  әдісіне әсер ететін негізгі факторлар  ретінде мыналарды атауға болады:

- өндіріс типі;

- өндірістің күрделілігі;

- шығарылатын өнімнің  номенклатурасы мен сипаты;

- өндіріс циклының  ұзақтылығы;

- аяқталмаған өндірістің қолда бары, құрамы және көлемі.

Өндірістік циклы ұзак өнеркәсіп салаларында өзіндік  қүнын калькуляциялау әдістемесін  жасау бірнеше айға немесе маусымға созылуы мүмкін және олар бірнеше  сағаттар немесе күндер кұрайтын сомалармен салыстырғанда біршама күрделі болып келеді. Оның күрделілігі, ең алдымен, үлкен аяқталмаған өндірістің шығысты тарату мәселесінің және басқа да арнайы жағдайларының әсерінен болуы мүмкін.

ХҚЕС 2 шығынды есептеудің үш негізгі әдісін қарастырады. Одан басқа іс жүзінде жай (процесстік) әдісі де қолданылуы мүмкін.

Мысалы: Шаруашылық операциялары журналында келесі мәліметтер бар.

Негізгі өндірістің цехына босатылған материалдар – 360 000теңге, көмекші өндірістің цехына босатылған материалдар – 20 000 теңге, негізгі өндірістің еңбеккерлеріне есептелген еңбекақы – 1 300 000 теңге, көмекші өндірістің еңбеккерлеріне есептелген еңбекақы – 850 000теңге, әлеуметтік салық – 232 000теңге. Шоттар тобы бойынша корреспонденциясын жасау керек, негізгі жіне көмекші өндіріс өнімдерінің өзіндік құнын келтірілген мәліметтер бойынша анықтау қажет, негізгі өндірістің 90 дана және көмекші өндірістің 40 дана өнім шығарғанын ескеріп, негізгі және көмекші өндіріс өнімдерінің өзіндік құнын анықтау қажет.

 

Операциялар мазмұны	сома	дебет	кредит
Негізгі өндірістің цехына босатылған материалдар	360 000	8110	1310
Көмекші өндірістің цехына босатылған материалдар	20 000	8310	1310
Негізгі өндірістің еңбеккерлеріне есептелген еңбекақы	1 300 000	8110	3350
Көмекші өндірістің еңбеккерлеріне есептелген еңбекақы	850 000	8310	3350
Негізгі өндіріс қызметкерлерінің табысына есептелген әлеуметтік салық (232 000/(1 300 000+850 000)*1 300 000)	140 279	8110	3150
Сол сияқты көмекші өндіріс	91 721	8310	3150

Келтірілген мәліметтер бойынша ай ішінде шығарылған негізгі өндірістің өзіндік құны: 360,0+1300,0+140,279=1800279теңге.

Сол сияқты бір  дана өнім =1800279/90=20003 теңге

Ай ішіндегі көмекші өндіріс өнімінің өзіндік  құны: 20,0+850,0+91,721=961721 теңге.

Сол сияқты бір  дана өнім =961721/40=24043теңге.

 

 

10. Дайын өнімді шығару мен сатуды есепке алу

 

Дайын өнім қозғалысын есептеудің алғышарттары үшін нормативті-анықтамалық  ақпарат қажет.

Дайын өнім запасының  жағдайын жан-жақты бақылау, оның өндіру және жеткізу жоспарын орындау, әрбір  бұйымның атауын, көлемін, сортының қозғалысын қадағалауын қажет тұтады. Есептеуді осылай детальдап қарау дайын өнімді есептеу мен оның қозғалысын  ұйымдастырудың міндетті алғышарты болып табылатын номенклатураны жобалау жолымен жасалады.

Номенклатура деп кәсіпорынмен немесе біртекті кәсіпорындар тобымен өндірілетін өнім түрінің қолданыстағы белгілеу жүйесіне сай өлшем бірлігі бар жүйелендірілген тізімі аталады. Номенклатураның әр позициясына номенклатуралық номер беріледі, ол оның коды болып табылады. Кодтағы белгілер саны минимальды болу қажет, бірақ өндірілетін өнімнің барлық тізіміндегі белгілерді қамту үшін жеткілікті болу қажет.

Өнімнің осындай түрде  жасалған номенклатуралық тізімі әрбір  номенклатуралық позицияның коды мен  сөзбен жазылған түсініктемесінің арасындағы байланысты орнататын ақпараты бар анықтамалық материал болып табылады.

Есепті жеңілдету мақсатында бір номенклатуралық номерге  бағасы бірдей немесе бір-біріне жақын  бірнеше өнімдердің размерін, сорттарын  немесе түрлерін бекітеді, осылайша номенклатураны бекітеді. Бірақта есеп мәліметтерінің ақпараттылығын көтеруін және бақылауын жақсарту мақсатында номенклатураның жайылған түрі тартымдырақ болады.

Көптеген бухгалтериялар есептеу бағасы ретінде кәсіпорынның көтерме бағасын қолдануды қалайды (айналымнан салықсыз) немесе бөлшектеу  бағасын қолданады, егер соңғысы  болса. Есептеу бағасы үшін өнімнің  орташа жылдық жоспарлы өндірістік өзіндік  құнын қабылдайтын бухгалтерия бар кәсіпорындарда аз емес.

Нығайтылған топтық ассортименті бойынша кәсіпорынның бухгалтериясы  жүргізетін өнімнің талдамалық есебі  болған жағдайда есептік баға осы  топ үшін орташа болып есептеледі және бағалау шамасының нормативті-анықтамалық массиві бойынша жеке дара позиция болады. Дайын өнім есебін ұйымдастырудың алғышарттары нормативті-анықтамалық ақпараттың бар болуы ғана емес, сонымен қатар осыған барлық қызығушылығы бар тұлғалардың қол жетуін қамтамасыз етуі екенін ескеру қажет. Көптеген көздер бойынша бөлінген бұл ақпаратты рационалды ұйымдастыру қажет, олардың әрбірі белгілі пайдаланушыға қажетті нақты мәліметтерді массивте біріктіреді.

Материалды-жауапты тұлғалар номенклатуралық парақ ұстау  қажет, онда барлық өнімнің түрі, өнімнің  позициялық коды, өлшеу бірлігі және есептеу бағасы болады. Нақты осы деректемелерді материалды-жауапты тұлғалар өнімнің қозғалысын көрсететін басқы құжаттарды толтырғанда белгілеу міндетті.

Жедел жұмыс жасау  үшін өткізу бөлімінің қызметкерлері  дәл осындай номенклатуралық парақты қажетсінеді, бірақ онда сату бағасы көрсетіледі және де сол бағалар прейскуранттың позициясы мен номеріне сілтейді, олар сатып алушыларға берген шоттарда белгіленеді. Сонымен қатар, оларға сатып алушылардың, келісім-шарттардың коды бойынша дифференциалды өнімдердің жеткізуі бойынша кәсіпорынның міндеттері мен жоспарлық тапсырмалары туралы анықтамалық құжаттың мәліметтері керек.

Пайдаланушылардың мүдделеріне  сай нормативті-анықтамалық ақпаратты  ұйымдастырудың рационалды әдістері арнайы әдебиеттерде экономикалық ақпаратты механикалық өндеуді жобалау және басқаруды автоматизацилау жүйесімен байланыста қарастырады. Бірақ бұл әдістердің негізгі идеяларын өнім және оның қозғалысы туралы жоспарлық және есептік ақпараттар компьютерлендірілмесе де қолдануға болады.

Дайын өнім туралы ақпаратты  компьютерлік өндеу жағдайында алғышарттары техникалық тасымалдаушыларға нормативті-анықтамалық  мәліметтерді салу болып табылады, оларды ыңғайлы тәртіппен ұйымдастыру  және өзгерістер және толықтырулар қажет болған жағдайларда уақытылы жаңартып отыру жүйесін жасау.

 

11. Қаржылық есеп беруді ұсыну

 

Қаржылық есептер субъектінің  қаржылық жағдайын, қызметінің қаржылық нәтижелері мен ақша құралдарының қозғалысын объективті білдіруге тиіс. Дұрыс  беру үшін операциялардың нәтижелерін, өзге де оқиғалар мен жағдайларды активтердің, міндеттемелерді, кірістер мен шығыстарды танудың анықтамаларына және өлшеулеріне сәйкес әділ көрсету талап етіледі.

Халықаралық Қаржылық Есеп Стандартына сәйкес қаржылық есептерді жасайтын субъект  бұл туралы ескертпелерге сәйкес баяндайды. Қаржылық есептер осы Стандартта баяндалған барлық талаптарға сәйкес келетін жағдайларды қоспағанда, Стандартқа сәйкес келетіндей етіп баяндалмауға тиіс

Басшылық осы Стандарттың  сол немесе өзге талабына сәйкес келу қаржылық есептіліктің мақсатына қайшы келетіндей жаңылуға әкелуі мүмкін қорытындыға келетін сирек жағдайларда субъект бұл талаптан, егер тиісті регулятивті база мұндай шегіністі талап ететін болса немесе қандай да болмасын өзге де тәсілмен тыйым салса, осы Стандарттың 51-тармағында белгіленгендейден шегінеді.

Субъект осы Стандарттың талаптарынан шегінген жағдайда субъект мынадай мәліметтерді ашады:

1) басшылық қаржылық есептер қаржылық жағдайды, қызметтің қаржылық нәтижелері мен ақша қаражатының қозғалысын дұрыс беретіндігі туралы қорытындыға келгендігін көрсету;

2) субъект дұрыс беруге  қол жеткізу мақсатында қандай  да болмасын нақты талаптан  шегінгеннен басқа жағдайларда,  осы Стандартқа сүйенгендігін  көрсету;

3) осы Стандартта ұйғарылған есепке алу тәртібін сипаттауды қоса алғанда, мұндай шегіністің сипаты туралы мәліметтер; ұйғарылған есепке алу тәртібі осы Стандарттың 2-бөлімінде көрсетілген қаржылық есептердің мақсатына қайшы келетін дәрежеде жаңылысуға әкелетін себептерді түсіндіру; пайдаланылған есепке алу тәртібі;

4) берілген кезеңдердің әрқайсысына талап сақталған кезде көрсетілген қаржылық есептердің әрқайсысына шегіністің қаржылық әсері.

Егер субъект алдыңғы  кезеңде осы Стандарттың талабынан  шегінсе және осы шегініс ағымдағы кезеңдегі қаржылық есептерде танылған сомаға әсер етсе, онда ол осы Стандарттың 51-тармағының 3) және 4) тармақшаларына сәйкес ақпаратты ашуға тиіс.

Басшылық Стандарттың  сол немесе өзге талабына сәйкес келу қаржылық есептіліктің мақсатына қайшы  келетіндей жаңылуға әкелетін, бірақ тиісті регулятивті база осы талаптан шегінуге тыйым салатын қорытындыға келген ерекше сирек жағдайларда субъект мынадай ақпаратты аша отырып, мүмкіндігінше талаптарды сақтағандықтан жаңылысуға әкеледі деп санайтын аспектілерді төмендетуге тиіс:

1) сөз болып отырған осы Стандарт талаптарының сипаты және басшылық осы талапты сақтау осындай жағдайларда бұл қаржылық есептіліктің мақсатына қайшы келетін жаңылысуға әкелетіні туралы қорытындыға келген себептер;

2) басшылықтың қорытындысы бойынша дұрыс беруді қамтамасыз ету үшін қажетті қаржылық есептердің әрбір бабы бойынша түзетудің әрбір берілген кезеңі үшін.

Қаржылық есеп берудің  тұжырымдамасын 7 элемент (активтер, міндеттемелер, капитал, кірістер, шығыстар, пайда, зияндар) белгілейді.

Қаржылық есеп берудің негізгі саналық сипаттамалары:

1) түсініктілік;

2) орындылық;

3) сенімділік;

4) шынайы көрсету;

5) мәннің формадан артықшылығы;

6) бейтараптылық;

7) байқампаздық;

8) толықтылық;

9) салыстырмалық;

10)уақытылық;

11)пайда мен шығын  арасындағы баланс;

12)сапалық сипаттаулар арасындағы баланс.

Қаржылық есептер мәмілелер  мен басқа қағидалардың қаржылық нәтижелерін оларды  экономикалық сипаттамаларына  сәйкес кең ауқымды категорияларға қалыптастырып көрсетеді. Мұндай кең ауқымды категориялар – қаржылық есептердің элементтері деп аталады.

Субъектінің  қаржылық жағдайы  бағасына тікелей байланысты элементтер  болып активтер,   міндеттемелер  мен меншікті  капитал табылады.

Активтер – болашақта  табыс  әкелетін, құндық  бағасы бар, өткен операциялар  немесе оқиғалар нәтижесінде  алынған мүліктік  және жеке  мүліктік емес игіліктер  мен құқықтар. Активке айналған  болашақ  экономикалық  пайда  келесілерден  алынуы мүмкін:

1) егер актив  жеке  немесе субъект  өткізетін  дайын өнім  өндірісінде  басқа активтермен  үйлесіп пайдаланылса;

2) басқа активтерге  айырбасталса;

3) міндеттемелерді  өтеу үшін қолданылды;

4) субъектілерді  меншіктеушілер араында бөлінеді.

Міндеттеме - өткен операциялар  немесе оқиғалар  нәтижесінде  пайда болған  және құндық бағасы, жеке тұлға  немесе ұйым пайдасына  белгілі  бір әрекет етуші, мүлік беруге, жұмыс орындауға, ақша  және басқасын төлеуге, әлде  өтеу экономикалық  пайдалы активтің  кемуіне  немесе ресурстың жылыстауына әкелетін белгілі  бір  іс-қимылдан  қағыс қалуға міндеттілік.

Меншікті капитал-  міндеттемелерді  есептен шығарғандағы актив.

Қаржылық есеп жасамас бұрын оның ақпараттарының шынайылығын  қамтамасыз ету үшін «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» заңға сәйкес  субъект мүлікті және міндеттемелерді  түгендеуге міндетті. Түгендеуді жүргізу келесі жағдайларда міндетті:

- жылдық бухгалтерлік есеп  беруді жасау алдында;

- мүлікті жалға, сатуға, сатып алуға және шаруашылық  жүргізуші субъекті қайта құрылғанда;

- материалдық жауапта адам  ауысқанда;