Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру

     Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары  – бұл да банктік шоттар, бірақ  олар жеке және заңды тұлғалар  үшін, сондай-ақ заңды тұлғаның  оқшаланған бөлімшелері үшін  де ашылады.

     Шетелдік  валютадағы қаражаттардың қолда  бары мен қозғалысын есептеу үшін субъектіге арнап ағымдағы шоттар ашылуы мүмкін. Ол сыртқы экономикалық қызметін жүзеге асыратын және өнімін валютаға сататын субъект үшін ашылады. Аккредитивтер, чек (аванс) кітапшаларының шоттарын және басқаларын субъектілер ақша қаражаттарын оқшаулап сақтау үшін және тиісті операцияларын жүргізу үшін ашады.

     Субъект  шоттарындағы қаражат олардың  иелерінің әмірі бойынша есептен  шығарылады. Субъектінің рұқсатынсыз  шоттағы қаражатты есептен шығаруға  соттың, мемлекеттік салық қызметінің  рұқсатымен және қолданылып жүрген заңдарда көзделген басқа жағдайларда ғана жол берілуі мүмкін.

     Қазақстан  Республикасының аймағында ақшаны  төлеу мен аударуды жүзеге  асыруда келесі әдістерді: қолма-қол  ақшаны аударуды; төлем тапсырманы  ұсынуды; чектерді беруді; вексельдерді немесе олардың индоссаменттері арқылы беруді; төлем карточкасын пайдалануды; тікелей дебеттік банкі шоттарына аударуды; тапсырма-талап төлемдерін ұсынуды; инкассалық жарлығын ұсынуды; республиканың заң актілерімен белгіленген басқа да әдістерін пайдаланады.

     Ақшасыз  есеп айырысудың негізгі нысандары:  төлем тапсырма; чек; вексель;  тапсырма-талап төлемдері; кеден  мен салық қызметінің органдарының  инкассалық жарлықтары болып  табылады.

     Төлеуші  мен алушылар өзара есеп айырысу  нысандарын келісім-шарт негізінде анықтайды, сондай-ақ олардың арасында болатын талаптары мен міндеттемелерді зачетқа да жатқыза алады.

 

 

 

 

 

 

Бюджетпен есеп-айырысудың есебі

Бюджетпен салықтар бойынша есеп айырысудың есебі 63-«Бюджетпен есеп айырысулар» бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі. ҚР Президентінің «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 24.04.95 ж. Жарлығына сәйкес (01.01.98 ж. өзгерістері мен толықтыруларын ескергенде) жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:

1. Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы;
2. ҚҚС; (қосымша құнға салық).
3. Акциздер
4. Эмиссияны тіркегені үшін Орталық банктің алымы.  Жергілікті салықтар мен алымдарға жататындар
1. Жер  салығы;
2. Заңды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық;
3. Көлік құралдарына салынатын салық;
4. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың тіркегені үшін алым;
5. Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
6. Аукциондық сатудан алынатын алым;

Салықтық кіріс  – салық заңдарына сәйкес анықталған, есептік кезеңдегі кіріс немесе шығыс сомасы.

Салық заңдарының талаптары бухгалтерлік есептің  талаптарынан ерекшеленеді де, нәтижесінде  бухгалтерлік кіріс пен салықтық кірістерді анықтаудағы айырмашылықтар туындайды.

 

 

 

 

Активтер  есебі

 Материалдық  емес активтердің есебі

         38 «Материалдық емес активтер»   ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің халықаралық  стандарттарына) және 28 «Материалдық  емес активтер есебі» БЕС (бухгалтерлік  есеп стандарттары) сәйкес материалды  емес активтер әкімшілік  мақсатта  және басқа субъектілергі жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуе ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы  жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер, оларды:

       а) анықтауға болады;

       ә) субъект бақылайды;

       б) қолданудан субъект болашақта пайда алуды күтеді.

       Материалдық емес бап материалдық  емес актив болып саналады, егер:

       а) материалдық актив анықтамаларына  сәйкес келсе;

       ә) белгі - өлшемдерге сай келеді  және мынадай жағдайда есепте  тіркеледі:

          –  субъектінің осы активке тікелей байланысты күтілетін экономикалық пайда алу ықтималдығы жоғары болса;

• актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
• материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы құн бойынша бағаланғанында.

         Материалдық емес  активтердің бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен және қолдануға әзірлейтін жағдайға  (сатып алу бағасы, орны толып өтелмейтін салықтар мен алымдар және т.б. шығындар) келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.

Материалдық емес активтер есебі келесілерді қарастырады:

а) Материалдық емес активтерді жіктеу

       Ұйымның материалдық емес активтерін  қабылдау – тапсыруды құжатпен  рәсімдеу үшін материалдық   емес актив түрінің толық атауы,  оның ұйымға берілген ай-күні, жылы (ұйымда жасалған ай-күні, жылы), объектінің сипаттамасығ оның құны, амортизация нормасы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.

        Материалдық емес актив объектілерін  қабылдауды рәсімдегенде акт  материалды емес актив объектісінің  әрбір объектісіне  бір данадан жасалады. Материалды емес активтердің бірнеше  біртектес объектілерін қабылдауды рәсімдейтін жалпы акт жасауға болады. Акт рәсімделгеннен кейін  материалдық  емес актив объектісін немесе  оны қолдануды жүйелеп баяндайтын  құжаттама немесе  осы объектіге  қатысты ұйымның сондай және  тағы басқа мүліктік құқықтарын  растайтын құжаттар тіркеліп, ұйымның  бухгалтериясына  беріледі, оған  бас бухгалтер қол қояды және ұйым  басшысы  немесе  соған уәкілетті тұлға  бекітеді. Басқа  ұйымға материалдық  емес активтерді бергенде (сатқанда) акт екі дана болып жасалады, тапсыратын ұйым және материалдық емес активтер есебі карточкасында тиісті жазба жасалады.

        Ұйым  пайдалануына түскен материалдық  емес активтердің барлық түрлерінің  есебі үшін қолданылады. Материалдық емес актив обьектілеріне жатқызу тәртібі мен олардың құралы заңдармен және нормативті актілермен  реттеледі.

         Бухгалтерияда әрбір объектіге  карточка жүргізіледі. Форма кіріске  алынуға арналған құжат, материалдық  емес активтерді қабылдау-тапсыру және басқа құжаттама негізінде бір дана болып толтырылады. 8 графада бастапқы құжат пен пайдалы қызмет ету мерзіміне негізделіп есептелген мөлшер (норма) бойынша ай сайын есептелетін амортизация сомасы көрсетіледі. «Материалдық емес актив объектілерінің  қысқаша сипаттамасы» бөлігінде тек қана актив объектінің көрсеткіштері жазылады,ұйымда бар осы объектіге арналған техникалық құжаттама мәліметтерін көшіруге болмайды.

 

 

 

                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы

1. Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің және оларға ведомстволық бағынысты мемлекеттік мекемелердің өздеріне арналған бюджет қаражатын осы Кодекстің талаптарына, тиісті нормативтік құқықтық актілердің ережелеріне сәйкес және мемлекеттік органдар қызметінің алдын ала белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізуі мақсатында өздерінің пайдалануы болып табылады.

2. Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы мемлекеттік мекемелердің шарт нысанында жасалған тіркелген азаматтық-құқықтық мәмілелерге және басқа да міндеттемелерге сәйкес төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыруы нәтижесінде бірыңғай қазынашылық шоттан қаражатты есептен шығаруды қамтиды.

3. Бюджетті атқару кезінде мемлекеттік мекемелер бюджет қаражатын бірыңғай бюджеттік сыныптамаға, жасалған азаматтық-құқықтық мәмілелерге, оларға сай бюджет қаражаты бөлінген нормативтік құқықтық актілерге сәйкес пайдалануға міндетті.

 

 

Мемлекеттік мекемелер  ағымдағы қаржы жылына арналған міндеттемелер  бойынша қаржыландырудың жеке жоспарымен бекітілген сомалар шегінде шығыстардың экономикалық сыныптамасының ерекшеліктері бойынша міндеттемелер қабылдайды.

Мемлекеттік мекемелердің азаматтық-құқықтық мәмілелері олар аумақтық қазынашылық бөлімшелерінде міндетті тіркелгеннен кейін күшіне енеді.

Тиісті қаржы жылына арналған міндеттемелер бойынша қаржыландырудың жеке жоспарында бекітілген сомалар және мыналармен:

1) іске асыру мерзімі  бір жылдан астам бюджеттік  бағдарламалармен;

2) технологиялық дайындалу  мерзімінің ұзақтығы оларды келесі (кейінгі) қаржы жылы (жылдары) беруге себепші болатын активтерді және басқа да тауарларды сатып алуды көздейтін ағымдағы бюджеттік бағдарламалармен;

3) Қазақстан  Республикасының мемлекеттік сатып  алу туралы заңнамасында белгіленген  жағдайларда мерзімі бір қаржы  жылынан астам қызмет көрсетумен;

4) Қазақстан  Республикасының мемлекеттік сатып  алу туралы заңнамасының нормаларын  қолданбай жүзеге асырылатын, аяқталу  мерзімі келесі қаржы жылында  басталатын қызметтерді көрсетумен;

5) Қазақстан Республикасының  Үкіметі резервінің қаражаты есебінен іске асыру мерзімі бір қаржы жылынан асатын іс-шараларды өткізумен байланысты азаматтық-құқықтық мәмілелер бойынша жоспарлы кезеңнің екінші және үшінші жылдарының базалық шығыстары шегінде олар әрекет еткен барлық мерзім ішінде тіркелуге жатады.

Бюджеттің базалық шығыстары  өзгерген кезде аталған азаматтық-құқықтық мәмілелер қайта тіркеуге жатады.

3. Міндеттемелер шарт нысанындағы азаматтық-құқықтық мәмiлелердi (бұдан әрi – шарт) жасасу арқылы, сол сияқты оларсыз да қабылданады. 

 

 Жасасқан шарттарды аумақтық қазынашылық бөлiмшесiнде тіркеу мiндеттi болып табылатын шығыстардың, оның ішінде шығыс түрлерінің экономикалық сыныптамасы ерекшелiктерiнiң тiзбесiн бюджетті атқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi орган айқындайды. 

Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып алуға азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң қорытындысын Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасының нормаларын қолданбай жасасуы  Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттік мекеменің  шығыстарды жүзеге асыру жөніндегі  міндеттемесі мыналардың:

1) тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алған жағдайда, орындалған жұмыстардың шот-фактурасының, хабарлама шотының, шотының, актісінің  немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген басқа да құжаттың;

2) мемлекеттiк мекемелердiң  қызметкерлерiне жалақы мен басқа  да ақшалай төлемақыларды, міндетті  зейнетақы жарналары және әлеуметтік  есептеулер, бюджетке жүргізілетін  есептеулер, жеке тұлғаларға стипендиялар және төлемақылар бойынша бастапқы құжаттардың;

3) бюджеттен трансферттер  бөлінген жағдайда, жоғары тұрған  бюджеттің міндеттемелері бойынша  бюджеттік бағдарламалар әкімшілерін  қаржыландыру жоспарының;

4) инкассолық өкімнің;

5) осы тізбеген енбеген  ерекше шығыстар мен басқа да шығыс түрлері бойынша төлемдер жүргізген кезде төлеуге берілетін шоттың негізінде қабылданған болып есептеледі.

 

Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелерді қабылдауы

 

Мемлекеттік мекемелер  ағымдағы қаржы жылына арналған міндеттемелер  бойынша қаржыландырудың жеке жоспарымен бекітілген сомалар шегінде шығыстардың экономикалық сыныптамасының ерекшеліктері бойынша міндеттемелер қабылдайды.

Мемлекеттік мекемелердің азаматтық-құқықтық мәмілелері олар аумақтық қазынашылық бөлімшелерінде міндетті тіркелгеннен кейін күшіне енеді.

Тиісті қаржы жылына арналған міндеттемелер  бойынша қаржыландырудың жеке жоспарында бекітілген сомалар және мыналармен:

1) іске асыру мерзімі бір жылдан  астам бюджеттік бағдарламалармен;

2) технологиялық дайындалу  мерзімінің ұзақтығы оларды келесі (кейінгі) қаржы жылы (жылдары) беруге себепші болатын активтерді және басқа да тауарларды сатып алуды көздейтін ағымдағы бюджеттік бағдарламалармен;

3) Қазақстан  Республикасының мемлекеттік сатып  алу туралы заңнамасында белгіленген  жағдайларда мерзімі бір қаржы  жылынан астам қызмет көрсетумен;

4) Қазақстан  Республикасының мемлекеттік сатып  алу туралы заңнамасының нормаларын  қолданбай жүзеге асырылатын, аяқталу мерзімі келесі қаржы жылында басталатын қызметтерді көрсетумен;

5) Қазақстан Республикасының  Үкіметі резервінің қаражаты  есебінен іске асыру мерзімі  бір қаржы жылынан асатын іс-шараларды  өткізумен байланысты азаматтық-құқықтық  мәмілелер бойынша жоспарлы кезеңнің екінші және үшінші жылдарының базалық шығыстары шегінде олар әрекет еткен барлық мерзім ішінде тіркелуге жатады.

Бюджеттің базалық шығыстары  өзгерген кезде аталған азаматтық-құқықтық мәмілелер қайта тіркеуге жатады.

4. Міндеттемелер шарт нысанындағы азаматтық-құқықтық мәмiлелердi (бұдан әрi – шарт) жасасу арқылы, сол сияқты оларсыз да қабылданады. 

 

 Жасасқан шарттарды  аумақтық қазынашылық бөлiмшесiнде  тіркеу мiндеттi болып табылатын  шығыстардың, оның ішінде шығыс түрлерінің экономикалық сыныптамасы ерекшелiктерiнiң тiзбесiн бюджетті атқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi орган айқындайды. 

Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып алуға  азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң қорытындысын Қазақстан Республикасының мемлекеттік  сатып алу туралы заңнамасының нормаларын қолданбай жасасуы  Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.