Ағылшын іскерлік тілін қарым қатынаста қолдану

Морфологиялық ерекшеліктер бөлек сөздердің қолданыстағы жиілілігінен құралады. Зат есім жиі қодланылады, көбіне күрделі зат есім. Іскерлік сөйлесімде етістіктен жасалған зат есімдер жиі және де жиілік нәтижесінде зат есімдердің ілік септігінің жиілігі туындайды. Ең сирек қолданылатын сөз тобы – етістіктің жеке формалары мен одағай сөздер. Етістіктен іскерлік қатынаста көбіне бұйрық райдағы инфинитив жиі қолданылады (жұмыстан шығарылсын, қабылдансын).

Іскерлік қатынасқа тағы да мыналар тән:

қарапайым предлогтарды күрделіге ауыстыру);

көмекші сөздердің жиі қолданылуы;

мамандықтарды атағанда әйелдерге де ерлерге де бір формасын қолданады;

жазба әріпті жеке және жіктеу есімдіктерінде қолдану;

Іскерлік стильдің синтактикалық ерекшеліктерінің ішінде келесілерді атап кеткен жөн:

- күрделі синтактикалық конструкциялардың  қолданылуы, оған себеп жай сөйлемдердің  факттардың, себептер мен мотивтердің тәртібін көрсете алмауы;

- толық емес, жақсыз, бұйрық рай  мағынасында қолданылатын инфинитивтің  кең ауқымда пайдалануы (студенттерге  тапсыру);

- ырықсыз етістердің қолданылуы  «жұмысқа жіберілді» қолданылуы;

Сол себептен, біз іскерлік сөйлесімді ақпараттық және волюнтативті қызмет атқаратын тұйық тілдік жүйе екендігін айта аламыз.

Іскерлік сөйлесім тақырып пен жанрға сәйкес екі түрге бөлінеді:

- ресми-іскерлік стиль;

- тұрмыстық-іскерлік стиль.

Алғашқысына заң шығарушы және дипломатиялық құжаттар тілі жатады, сонымен бірге мемлекеттік органдардың іс әрекетімен байланысты құжаттар да жатады.

       Тұрмыстық-іскерлік  стильде қолданылған тілдік құралдардың  мазмұны, жанры мен сипатына байланысты  ұйымдар мен мекемелер арасындағы іскерлік хаттама және де жеке-дара іскерлік құжаттар деп бөлінеді.

Сонымен қатар, біз алдыңғы параграфта ақпарат алмасу әдісі бойынша ауызша және жазбаша іскерлік қатынастың түрлерге бөлінетіндігін айтып кеткенбіз. Іскер адамның табысының көзі – іскерлік қатынас уақытында өзін дұрыс және адеватно ұстай алуы. Іскерлік қарым қатынасты даусыз және табысты жүргізуді үйренгісі келген адам келіссөз кезінде болатын кез келген жағдайдан және іскерлік байланыстардан абыроймен шыға білу үшін этика және этикет білімдері саласынан міндетті түрде хабардар болып меңгеруі қажет.

      Одан өзге ол  адам дау немесе қиын жағдай  туғызбайтындай адамдарға әсер  ете отырып үрдісті басқара  алуды білу қажет. Ол үшін бірқатар  шарттар бар, олардың орындалуы  адамдармен келіссөз жүргізуге, сендіру арқылы қарым қатынас үрдісінің қойылған мақсаттары мен тапсырмаларына жетуге оңайырақ болады. Әңгіменің мақсатын таңдап алып әріптестерге қысым көрсетпей және өз көзқарасыңызды оларды өзіңіздің көзқарасыңыздың дұрыстығына сендіре білу қажет.

     Қарым қатынас үрдіс  ретідне қиындықтарсыз өту үшін, ол келесі этаптардан өтуі  керек:

- байланыс орнату;

- қарым қатынас жағдайындағы  бағдарлану;

- қойылған мақсатты талқылау;

- қойылған мақсатты шешу жолдарын  қарастыру;

- байланыстың аяқталуы.

Іскерлік сөйлесімді әсерлі ету құралдарын дамыту үшін мына құралдар пайдаланылады:

1. Сөз сөйлеуде дыбыс ырғағының өзгеруі. Іскерлік сөйлесім бір қалыпты болмауы қажет, керісінше, түрлі дыбыс ырғағын қолдану керек: мажорлық және минорлық, салтанатты және кінәлайтын, ескертуші және сұрайтын, әзіл және қатаң.
2. Негізгі ойларды бөліп көрсету. Қысқа пауза (негізінде сөз сөйлеуді жолын бұзбайтын), сөйлеу темпін, дауыс жоғарылығын және т.б. өзгерту. Сөздің ең маңызды бөліктерін қатты әрі жоғары дауыспен айту қажет.

Іскерлік сөйлесімнің әсерлі құралдары кейбір стилистикалық формалардан құралады. Олардың ішінен жетеуін ерекшелеуге болады.

1. Сөз сөйлеуде риторикалық сұрақтардың  қойылуы.

2. Диалог түрлерін пайдалану.

3. Іс әрекетке шақыру.

4. Салыстыру, мәтелдер мен т.б. формаларды қолдану.

5. Мысалдарды қолдану.

6. Қаталауларды пайдалану.

7. Қызығушылық пен сенімдлікті  білдіру.

Қорытындылай келе, іскерлік қарым қатынастың принциптері қазіргі орыс тілінің лексикалық, грамматикалық және орфографиялық нормалары мен этикет ережелері мен қатар, іскерлік сөйлесімге тиісті сөздер мен сөз тіркестерін сауатты қолдану мен таңдау жайында атап кеткен жөн.

1.4. Іскерлік хаттардың  құрылысы және ерекшеліктері

                                    Bredgate 51,

        DK 1260,

Жіберушінің

мекен жайы      Copenhagen K,

DENMARK

 

        9th May 2001

Күні

 

 Sounsonic Ltd.,

Warwik House,

Ішкі мекен - жай                   Warwik Street,

(Алушының

Мекен - жайы)           Forest Hill,

London SE23 1JF

                                     UNITED KINGDOM

Назар аудару                       For the attention of the Sales Manager

 

Сәлемдесу                            Dear Sir or Madam,

 

  Please would you sent me details of your quadrophonic sound system, which were

    advertised in the April edition of "Sound Monthly"?

Хаттың мәтіні

I am particular interested in the Omega

range of eguipment that you specialize in.

Сыпайы түрде аяқтау                Yours faithfully,

 

             Ekaterina  Gadyukova

 

Қолы               E. Gadyukova (Ms)

 

 

 

Аты – жөні                          p.p. D. Sampson

Қызметі               Sales manager

 

Қосымша                        Enc.

1. Іскери хаттың құрылысы

 

Жіберушінің мекен - жайы

In correspondence that does not have a printed letterhead, the sender's address is written on the top right-hand side of the page.

In the UK, in contrast to the practice in some countries, it is not usual to write the sender's name before the sender's address.

 

Күні

The date is written below the sender's address, sometimes separated from it by a space. In the cases of correspondence with the printed letterhead, it is also usually written on the right-hand side of the page.

The month in the date should not be written in figures as they can be confusing; for example, 11.01.1998 means 11th January 1998 in the UK, but 1st November 1998 in the US. Nor should you abbreviate the month, e.g. Nov. for November, as it simply looks untidy. It takes a moment to write a date in full, but it can take a lot longer to find a mis-filed letter, which was put in the wrong file because the date was confusing.

Many firms leave out the abbreviation 'th' after the date, e.g. 24 October instead of 24th October. Other firms transpose the date and the month, e.g. October 24 instead of 24 October. These are matters of preference, but whichever you choose you should be consistent throughout your correspondence.

 

Алушының мекен - жайы

This is written below the sender's address and on the opposite side of the page, i.e. the left-hand one.

1. Surname known

If you know the surname of the person you are writing to, you write this on the first line of the address, preceded by a courtesy title and either the person's initial(s) or his/her fist given name, e.g. Mr J.E. Smith or Mr John Smith, not Mr Smith. Courtesy titles used in addresses are as follows:

• Mr (with or without a full stop; the abbreviated form 'mister' should not be used) is the usual courtesy title for a man.
• Mrs (with or without a full stop; no abbreviated form) is used for a married woman.
• Miss (not an abbreviation) is used for an unmarried woman.
• Ms (with or without a full stop; no abbreviated form) is used for both married and unmarried women. Many women now prefer to be addressed by this title, and it is a useful form of address when you are not sure whether the woman you are writing to is married or not.
• Messrs (with or without a full stop; abbreviation for Messieurs, which is never used) is used occasionally for two or more men, e.g. Messrs P. Jones and B.L. Parker) but more commonly forms part of the name of a firm, e.g. Messrs Collier & Clerk & Co.
• Special titles, which should be included in addresses are many. They include:

• academic or medical titles, e.g. Doctor (Dr.), Professor (Prof.)
• military titles, e.g. Captain (Capt.), Major (Maj.), Colonel (col.)
• aristocratic title, e.g. Sir (which means that he is a Knight; not be confused with the salutation 'Dear Sir' and always followed by a given name - Sir John Brown, not Sir J. Brown or Sir Brown), Dame, Lord, Baroness, etc.

• Esq (with or without a full stop; abbreviation for Esquire) is seldom used now. If used, it can only be instead of 'Mr' and is placed after the name, e.g. Bruce Hill Esq., not Mr Bruce Esq.

2. Title known

If you do not know the name of the person you are writing to, you may know or be able to assume his/her title or position in the company, e.g. the Sales Manager, or the Finance Director, in which case you can use it in the address.

3. Department known

Alternatively you can address your letter to a particular department of the company, e.g. The Sales Department, or The Accounts Department.

4. Company only

Finally, if you know nothing about the company and do not want to make any assumptions about the person or the department your letter should go to, you can simply address it to the company itself, e.g. Soundsonic Ltd., Messrs Collier & Clerke & Co.

 

Ішкі мекен – жайдың тәртібі

After the name of the person and/or company receiving the letter, the order and style of addresses in the UK and in the US, is as follows:

 

British style	American style
1. Inside   Messrs Black & Sons, 159 Knightsbridge, London SWL 87C       The International Trading Company 24 Churchill Avenue Maidstone, Kent ZH8 92B	Address (company)   International Trading Company Sabas Building 507 A. Flores Street Manila Philippines   The American Magazine 119 Sixth Avenue New York, NY 11011
British style	American style
2. Addressing an individual           The Manager The Hongkong and Shanghai Banking Corporation Main Office Kuala Lumpur Malaysia   Dear Sir, Dear Sirs,   Messrs Mahmound & Son 329 Coast Road Karachi, Pakistan   3. Addressing an individual   T. Hardy, Esq., c/o Waltons Ltd., 230 Snow Street, Birmingham, England     Dear Tom,   Miss Claire Waterson c/o Miller & Sons Pty. Ltd. Box 309 Sydney NSW 2000 Australia	on company business   Mr. C.C. Pan Far East Jewelry Co. 68 Queen's Road East Hong Kong       Dear Sir: Gentlemen:   The Standard Oil Company Midland Building Cleveland, Ohio 44115   on private business   Mr. C. Manzi Credito Milano Via Cavour 86 Milan Italy   Dear Mr. Manzi,   Continental Supply Company 321 Surawongse Bangkok Thailand

 

Мекен – жайды жазудың стилі және пунктуациясы

Both the addresses may be 'blocked' (i.e. each line is vertically aligned with the one above) or 'indented', as below:

Bredgade 51,

   DK 1269,

        Copenhagen K,

             DENMARK

There are no rules stating that one style or the other must be used, though blocking, at least in addresses, is more common. In any case you must be consistent, i.e. do not block the sender's address and then indent the inside address.

If punctuation is used, each line of the address is followed by a comma,  except the last line. But, the majority of firms now use open punctuation, i.e. without any commas.

 

'Назар аудару'

An alternative to including the recipient's name or position in the address is to use an 'attention of'.

e.g. For the attention of Mr. R. Singh (British English) or

       Attention: Mr. E.G. Glass, Jr. (American English)

 

Сыпайы түрде арнау

• Dear Sir opens a letter written to a man whose name you do not know.
• Dear Sirs is used to address a company. Note: in the US -  Gentlemen.
• Dear Madam is used to address a woman, whether single or married, whose name you do not know.
• Dear Sir or Madam is used to address a person you know neither the name nor the sex.
• When you do not know the name of the person you are writing to, the salutation takes the form of Dear followed by a courtesy tille and the person's surname. Initials or first names are not generally used in salutations: Dear Mr Smith, not Dear Mr J. Smith. The comma after the salutation is optional.

 

Хаттың мәтіні

This may be indented or blocked. It is as matter of choice. Whichever style you use, you must be consistent and use that style all through the letter.

It is usual to leave a line space between paragraphs in the body of the letter; if the blocked style is used, this is essential.

For the information concerning the linguistic aspect of writing the body of the letter, consult the following chapters of my diploma paper.

 

Хатты аяқтау

• If the letter begins with Dear Sir , Dear Sirs, Dear Madam, Dear Sir or Madam, it will close with Yours faithfully.
• If the letter begins with a personal name - Dear Mr James, Dear Mr. Robinson - it will close with Yours sincerely.
• Avoid closing with old-fashioned phrases such as We remain your faithfully, or Respectfully yours, etc.
• Note that Americans tend to close even formal letters with Yours truly or Truly yours, which is unusual in the UK in commercial correspondence. But a letter to a friend or acquaintance may end with Yours truly or the casual Best wishes. 

The comma after the complimentary close is optional. The position of the complimentary close - on the right, left or in the center of the page - is the matter of choice. It depends on the style of the letter (blocked letters tend to put the close on the left, indented letters tend to put them in the centre) and on the firm's preference.

 

Қол қою

Always type your name after your handwritten signature and your position in the firm after you typed signature. This is known as 'the signature block'. Even though you may think your signature is easy to read, letters such as 'a', 'e', 'o', and 'v' can easily be confused.

It is, to some extend, a matter of choice whether you sign with your initial(s), e.g. D. Jenkins, or your given name, e.g. David Jenkins, and whether you include a courtesy title, e.g. Mr., Mrs., Miss, Ms. In your signature block. But if you give neither your given name nor your title, your correspondent will not be able to identify your sex and may give you the wrong title when he/she replies. It is safer therefore, to sign to sign with your given name, and safest of all to include your title.

Including titles in signatures is, in fact, more common among women then among men, partly because many women like to make it clear either that they are married (Mrs.) or unmarried (Miss) or that their martial status is not relevant (Ms.), and partly because there is a tendency to believe that important positions in a company can only be held by men.  It would do no harm for men to start including their titles in their signatures.