Көк-Терек станциясының сипаттамасы

•                       Кіріспе

 

Қазақстан теміржолдарының  қазіргі құрылымында  бар ТАТ (теміржол автоматика және телемеханика) құралдары негізінен 1965—1985 кезеңдері  аралығында құрылған. Өткізгіш қажеттіліктерін  жоғарылату теміржол аймақтарында жабдықталған құралдары сандық кодттық автоматтық шектеу, релейлік орталықтандыру станцияларының жабдықтары, теміржолдарды электрификациялау, жаңа теміржол бағыттары мен жолдары құрылыстарының көлемдеріннің ұлғайтылу есебімен қамтамасыз етілген.

Барлық қолданыстағы ТАТ жүйелері тәжірибеге 1990 жылдарға дейін ендірілген, өзінің сапалық деңгейі бойынша   тасымалдау процессінің автоматтық кешенінің қазіргі замаңғы талаптарын қанағаттандырады, жаппай ақпараттық техникаларды енгізуді көтереді, қызмет ету бойынша аз адамдық енгізулерді қамтамасыз етпейді, тасымалдау процессінің орташа және жоғары автоматтану деңгейлері жүйелерімен әрқашанда үйлесімді емес, пайдалану шығындарын төмендетуді қамтамасыз етпейді.

Пайдалану мерзімі өтіп кеткен автоматика құралдарының үлкен  көлемі, элементтік базасының төменгі беріктігі, диагностикалау құралдарының болмауы оны батап және қызмет көрсету үшін, сонымен қатар тасымалдау процессімен байланысты кететін шығындарының ұлғайюына алып келеді.  

Баттағы ЭО (электірлік орталықтандыру) микропроцессорлық техникасын құрастыру және ендіру келесідей тапсырмаларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді, олар:

• СБК (Станция бойынша кезекші) жұмысының ұйымдастырылуының жақсаруы арқасында пайдалану шығындарын төмендету, орталықтандырудың техникалық құралдарының интенсификациясы, релейлік аппаратураларының санының қысқаруы, ол өз кезегінде пайдалану штаты мен қажетті қуаттылықтың азайуына алып келеді, көршілес станциялармен телебасқаруды ұйымдастырудағы СБК санының қысқаруы; 
• бағдарламалық құралдарымен маршруттарын таратуда бағдаршамдар мен тілдердің  өзара әрекеттесуін тексеру функциясы есебімен ЭО жүйелерінің беріктігін жоғарылату, ол өз кезегінде релейлік аппаратураның санының қысқаруына алып келіп, ал монитордағы басқару-тақтаны ауыстыру жарықтандур техникасының қабыл алмау санынын төмендеуіне алып келеді;
• өндірістік аумақтарындағы аппаратураларымен, жобалау ерзімдері мен көлемдерімен, жөңдеу және құрылыс жұмыстарымен алынып жатқан қысқарылуы есебінен қаражат жұмсауды шектеу;
• ЭО жүйесінің өзінде, сонымен қатар  жердегі құралдар элменттерін және олардың жалпы жағдайларын бақылау, ақаулар мен бұзылыстарды тіркеудің техникалық диагностикасын үнемі орындау;
• басқа жүйелермен үйлесуін қамтамасыз ету, ол өз кезегінде осындай немесе жоғары деңгейдегі жүйелердің мәліметтерімен алмасу немесе бірлесуіне мүмкіндік береді, мысалы: диспетчерлік бақылау жүйелерімен, диспетчерлік орталықтандыру, поездар нөмірлерін бақылау жүйелері мен темір жол бағыттарында жұмыс жасап жатқандарға хабар беру және т.б.;
• жоспарлау көлемдерін қысқарту, өйткені аппараттар мен бағдарламалық қамтамасыз етудегі болманшы өзгерістер  белгілі бір станцияның топологиясының бейімделуін қамтамасыз етеді, ол өз кезегінде станцияның бағыттық  қайта құрастырулар сызбасының айтарлықтай жеңілдеуіне қолқабыс болады. Осындай қосымшалардың барлығы жобалық жұмыстарының бағасын қысқартып және пайдаланыстағы жүйенің енгізу мерзімдерін қысқартады;
• еңбек ету мәдениетін жоғарылатады.

Қазіргі уақытта ҚР теміржол тораптарында  түрлі микропроцессорлық  және тілдер мен бағдаршамдары орталықтандырылған релейлік-процессорлардың түрлі жүйелері пайдаланысқа ендірілуде.

Берілген дипломдық  жобада станция араларындағы электрлік  орталықтандыру және ЭО12-03 типіндегі  жобалық шешімдегі маршруттық жиынтықтар құралдары қарастырылған. Жоба түсіндірмелік хаттан, ондағы пайдланудың, техникалық, технологиялық, экономикалық бөлімдері мен тілдерді орталықтандыруды қамтамасыз етудегі еңбек қауіпсіздігі мәселелерінен құралған.

Түсіндірмелік хат станциядағы (дабыл, орталықтандыру және шектеу құралдары) ДОҚ және оның сипаттамасынан, станцияның сызбалық жоспарын түсіндіру және оны маршрутизациялау, ЭО басқару аппараты мен жоспарланып отырған жүйенің сипаттамасынан, рельстік  тізбектерде пайдаланылатын және екі нүктелік жоспарды түсіндіруден, категория мен бағыттағы реле сызбасы, маршруттың ажырауы мен бас тартуы, 1 жолдағы Н бағдаршамының қабылдану маршруты бойынша орындалушы топ пен сызба жиынтығы, бағдаршамдардың кабельдік желілері есебінен, тілдік электр желілерінен тұрады. Сонымен қатар түсіндірмелік хатта ЭО құралдарына қамтамасыз ету технологиясы мәселелері қарастырылған (тілдік электроқұрылғыны ауыстыру) детальдер ретінде Н бағдаршамынан шығысты басқару сызбасы қарастырылған. 

Графикалық материал ЭО12-03 сызбалық типтік шешімдерін пайдалануымен қарастырылған,  ДОҚ құралдарын құрастыру және жоспарлауға әдістемелік нұсқау, ДОҚ құрылғыларын пайдалану және енгізу құрастыру, жоспарлауда пайдаланылатын іс-әрекет етуші Нұсқаулар мен Ережелер.

Негізгі бөлім 

 

1. Көк-Терек станциясының сипаттамасы

 

Көк-Терек станциясы  Арыс-Түлкібас екі бағыттық учаскесінде  өтпелі электр тоғының 50 герц тарту жиілігінде, қуаттылығы 27  киловольт аумағында орналасқан. Электрлік орталықтандыру және тілдердің жеке ауыстырылуы электр қоректенуімен орталықтандыруымен жабдықталған.

ЭО-9 альбомы бойынша  орындалған. Станциядағы рельстік тізбектер  екі элементтік ДСШ-13 типіндегі қоректену  жиілігі 25 герц болатын фазалық сезімтал рельесімен  жабдықталған. Рельстік тізбектер бойы тарту тоғын өткізу бойынша ДТ-1-150-ДТ-0,6-500с типтеріндегі  дроссель-трансформаторлары орнатылған.

Орталықтандыруға келесілер  қосылған:

а)  14 тілдер – СП типіндегі  кесілмейтін электрлік желілерімен  жабдықталынған, МЖТ (микрожүйелік техника) өтпелі тоқ электр моторлы, үшфазалық 220 қуаттылықпен қоректендіріледі.

б) стания шығыс бағдаршамдарымен  қоршалған - Ч,ЧД,Н,НД;

Екі желілік шаммен шығыс  бағдаршамдары Н, Ч әрбір к;1ж;2ж, Н1,Ч2 бас бағыттан шығатындар к;1ж,  Н2,Ч1, бас бағыттан шығатын Н4,Н6,Ч4,Ч6 жанама бағыттардан қызыл шамға  шығыстар. Жақын жерде орналасқан аралықтар Саз-Төбе-Көк-Терек- Түлкібас рельстік тізбегі 25 герцті құрайтын екі баағыттық бір жақты кодттық  авто шектеулі өтпелі тоқпен жабдықталынған. Аралықтарда барлық бағдаршамдар  қалыпты жанып тұратындар, олар АБ-2К-25-50-ЭТ 82 альбомы бойынша бағыттардың бірінде жөңдеу жұмыстарын жүргізу барысында екі жақтық қозғалыс мүмкіндігін орындай алатындай етіп орындалған.   ЧДК жүйелік құрылымдарының  аралық дабыл жағдайларын жиілік диспетчерлік бақылау қарастырылған. АЛСН 25 Гц бағыттық құрылғыларымен Iп, IIп дұрыс бағытта, сонымен қатар тек қабылдау-жөнелту бағыттарында Iп, IIп, 4п екі бағыттарда бағыт аясында етіп жабдықталған.

Берілген дипломдық  жұмыста аралық станциялардағы маршруттық жиынтықтағы маршруттардың шоғырланған  электрлік орталықтандыру құрылғылардың жабдықталуы,  тілдер, дабылдар мен маршруттардың өзара байланысындағы барлық поездар мен маневрлік қозғалыстардың кестелері қарастырылған. Станцияға жақын жатқан екі бағыттық аралықтар екі бағыттық  үш мәнді автоматты түрде құлыпталған аппараттардың орналастырылуы, типтік жобалық шешімдер бойынша  өтпелі бағдаршамдардың оқшауланған бағаналарысыз тональды рельстік тізбектермен жабдықталған.

Бірінші басты бағыт  бойынша қозғалыс тақ бағытта  автоматты локомативті дабылдың белгілернің автоматты түрде құлыпталуы бойынша , ал жұпты бағытта - тек автоматты локомативті дабыл бойынша жүзеге асырылады.  Екінші басты бағыт бойынша қозғалыс жұпты бағытта автоматты локомативті дабылдың белгілернің автоматты түрде құлыпталуы бойынша, тақ бағытта  - тек автоматты локомативті дабыл бойынша орындалады.

 Бірінші және екінші  жақындау учаскелері аралықтарында  құрамдардың жылжуын бақылау  құрылғысы мен (жылжымалы құрамның  қозғалысын бақылау құрылғылары)  ЖҚҚБҚ , ол жылжымалы құрамдардың  төменгі габаритінде, сонымен қатар поездардағы жылжымалы құрамдардың шеттен шығып кетуін бақылауға арналған детальдердің автоматты түрде сүйреткілеу.

Жылжымалы құрамның шетке  шығып кетуін бақылау құрылғысы  мен ЖҚҚБҚ детальдерінің сүйретілуін  анықтау поездардың қозғалысының қауіпсіздігін жоғарылатудағы қосымша құралы болып табылады. 

Олардың дұрыс жұмыс  істеуі туралы ақпарат ДОҚ құрылғысының көмегімен станция бойынша кезекшінің аппаратының басқарылуына оптикалық (светодиодтты) және дыбыстық (дабыл) белгілері  арқылы беріледі. 

Датчиктердің бірінің  іске қосылуы рұқсат етпейтін көрсеткішті  көрсететін шығыс бағдаршамының  кірісінің жабылуын тудырады. Сонымен  қатар, поездық радиобайланыс және сөзбе сөз ақпараттандыру каналдарын пайдалану арқылы жылжымалы құрамының  габариттерінің бұзылыстарын машинистке автоматты түрде хабарландырылуын қарастырады.

Жоспарланып отырған  станция поездық және маневрлік  бағдаршамдарымен жабдықталған.

Станцияда  ЭО бекетімен  басқарылатын линзалық, қалыпты сөйлегіш бағдаршамдары пайдаланылады. Жобада қарастырылған бағдаршамдардың белгілік көрсеткіштері, жобаның №1 графикалық бөліміндегі қағазда станцияның сызбалық жоспарында көрсетілген.

Бағдаршамдардың дабылдары  ҚР ТжКМ   (Қазақстан Республикасының  Транспорт және коммуникация Министрлігі) дабылдары және темір жолдарда бағдаршамдық дабылдарды РУ-30-80 және ҚР ТжКМ   бекітілген оларға қосымша нұсқаулар негізінде орындалған.

 «КҮН», «ТҮН» және  АТО (ақпараттық технологиялар  орталығы)  мен бағдаршамдардағы  шамдардың үш жану кезеңдері  қарастырылған (қуаттылықтардың еке есе төмендеуі – ерекше тапсырманы қосады).

Шақыру дабылдары келесідей  бағдаршамдарда қарастырылған: Ч, Н, Н1, Н2, Н3. Бағдаршамдар Ч, ЧД, Ч1, Ч2, Ч4, Н, НД, Н1, Н2, Н3, М5, М6, М8 -  мачталық; М1, М2, М3, М4, Ч3, Н4 - ергежейлік.

Станция 8 тілге ие, олар СП-6М  типті электр желілері мен МСТ-0,3 электр қозғалтқыштарымен жабдықталған. Барлық тілдер 1/11 маркілі бір жолдан екінші жолға жіберетін тетікке ие. Станцияның және оған іргелес жатқан барлық аралықтар өтпелі тоқ жүйесі арқылы электірленген. Басты бағыттағы рельс типі Р-65, жол арасындағы көлемі - 6,5 метр; жанама бағыт бойынша  Р-65, аралық жол арасының көлемі бойынша 5,3 метр. Қабылдап жөнелту бағыттарының минималды ұзындығы 1400 метр.

Станция АНШ2-310 типтегі  бағыттық релемен  75 Гц жиілік аралығында кодтталған тоналды рельстік тізбектерімен жабдықталынған.

Станция 3 қабылдау-жөңелту  бағыттарына ие. 

I-II – басты бағыттар, поездарды тоқтаусыз өткізіп  жіберу үшін арналған аялдамалар. 

3П    -   жанама  бағыттар жүк және адамдарды  тасымалдайтын поездардың тұрағы мен өткізіп жіберуге арналған жанама бағыттар.

Поездар станция бойынша  тоқтаусыз жөнелтулері келесілерде  қарастырылған: қозғалыстың жұп  бағытында I, II, бойынша 3 бағыт және тақ бағыттағы қозғалыста I,  II, 3  бағыт.

Сонымен қатар станцияда НП, НДП, ЧП, ЧДП тілсіз аймақтар және екі тұйықтарда пайдаланылатын жиынтық поездарының айналма жұмыстары жүргізіледі.  Маневрлік қозғалыстар белгіре арқылы жүргізіледі. Тілдердің жоспарланып отырған станцияда жергілікті басқарылуы қарастырылмаған. Станцияның екінші бағытында есептік басынан кіреберіс жолына жалғасады, сегізінші тіл қағып алу тұйығына қалыпта апарады.

 

 

1.2 ДОҚ құрылғысы жайлы жалпы мәліметтер 

 

Станциядағы барлық бағдаршамдар линзалық және жақсы жанады.

1. Кіру белгісі «Н» - бір сарымен белгі береді; екі сарымен; екі сарымен, оның жоғарғы жыпылықтаушысы, жасыл, қызыл және жылтыр ақ (шақыру) оттарымен жыпылықтайды.

2.  Шығу белгісі  «Ч» - бір сарымен белгі береді; екі сарымен; екі сарымен, оның  жоғарғы жыпылықтаушысы, жасыл, қызыл және жылтыр ақ (шақыру) оттарымен жыпылықтайды.

3. Шығыс «ЧД» және  «НД» -  қызыл және екі сарымен  белгі береді.

4. Н4, Н6, Ч4, Ч6 шығыс  белгілері – сарымен, жасылмен, қызылмен, жылтыр-ақ / маневрлі/ шамдармен  .

5. Н1, Ч2 шығыс белгісі  жасыл, сары, қызыл, жылтыр-ақ жыпылықтау (шақыру) және жылтыр-ақ (маневрлі) шамдарды белгілейді.

6. М1, М2, М3, М4, М6, М7   маневрлік дабылдары – жылтыр  –ақ рұқса беруші және көк  рұқсат етпейтін отты шамдарымен.

М -9 дабылы жылтыр-ақ рұқсат етуші және қызыл рұқсат етпейтін шамдармен.

Орталықтандырылған тілдермен  басқару, сонымен қатар тілдердің  жағдайларын басқару, ЭО орталықтандыру бекетіне қосылған, ол станция кезекшісімен басқару тақта СБК бөлмесінде орнатылған тетігі арқылы  жүзеге асырылады.

 Орталықтандыруға: 14 – тілдер қосылған. 

Көк-Терек станциясында  орталықтандыруға 1/3, 9/11, 13, 15/17, 2/4, 6/8, 10/12, 14 тілдері қосылған.

Кесілмейтін электр желілерімен  жабдықталынған СП-6  МСТ-0,3 типіндегі  үш фазалық өтпелі тоқ электр қозғалтқыштарымен 5-ші желілік сызбасын басқарылады.

17 тілі  қабылдау, жөнелту  маршруттарында 9 бағыттағы тіркелмеген  вагондарды шығарып тастау үшін  оң жаққа лақтырып сілкейтін  тетікпен жабдықталынған. Қалыпты  жағдай (+) ақ шам жану тақтасында  бақыланады, шамдар жанбаса –  тілдер маршрутта тоқтап тұрады, қызыл шам жарқыраса – СБК тілді қосу  (қауіпсіз) жағдайға бұруға міндетті.

 Станцияның сызбалық  жобасы жобаның графикалық бөлімінде  1 парақта берілген. Онда келесілер  берілген:

• литер мен көрсеткіштері көрсетілген бағдаршамдар ординаттары;
• матчталық бағдаршамдарда трансформаторлық қораптардың орнатылуы;
• бағдаршамдардың екі бағыттық шамдары;
• басқа жолға өткізу тетігі, маркілері, рельстер типі, номері, ординатасы,
• оқшаулау бағаналар құрылғылары; 
• қабылдау-жөнелту бағыттарының нөмірлері, олардың ұзындықтары мен негізделулері;
• тілсіз аймақтар мен жақындау аймақтарының нөмірі мен ұзындығы;
• ЖТП (жиынтық трансформаторлық подстанциялар), олардың типі, релейлік және батарейлік сөрелердің орнатылған орындары;
• САУТ-ЦМ бағыттық генераторларынан рельстердің тұрақтану орындары;
• Электірленген бағыттар;
• ДОҚ магистральді кабельдер трассасы, ЭО бекеті, жолаушылар ғимараттары.