Жаһандану жағдайында болашақ бастауыш мектеп мұғалімін кәсіби іс - әрекетке даярлаудың педагогикалық негіздері

Болашақ мұғалімді тұлға ретінде кәсіби-педагогикалық іс- әрекетті меңгеру арқылы дамыту кезіндегі табиғи сәйкестік идеясы әрдайым тұлғаның ішкі табиғатының оқушыларға әсерінің сәйкестік деңгейін және ақпаратты өңдеуін анықтауға мүмкіндік беретін құрал болып табылады.

Студенттерді кәсіби-педагогикалық іс- әрекетке дайындау моделін құрудың жетекші қағидалары тұтастық, дамыту, сәйкестік және сақтау қағидалары болып табылады. Кәсіби-педагогикалық танымдағы тұтастық қағидасы оның таным әдістері (нұсқаулықтары мен) дедукциялары арасындағы ара қатынасын анықтайды, пәнішілік және пәнаралық  байланыстарды оларды жүзеге асыру құралы ретінде оңтайландыруды қарастырады. Даму және сәйкестендіру қағидалары оқу таным процесін және оқушылардың жоғарғы психикалық функцияларын дамыту процесін анықтайды. Педагогикалық жүйедегі қалыптасқан қағида кәсіби-педагогикалық қызметті оның даму барысында мазмұны мен құрылымын қарау кезіндегі тұрақтылық ретінде көрініс табады.

Болашақ мұғалімдерді кәсіби-педагогикалық іс- әрекетке дайындаудың тұжырымдық моделі осы қызметтің мазмұны мен құрылымын меңгеруді қарастырады. Кәсіби-педагогикалық іс- әрекет моделі функционалдық, мазмұндық, операционалдық  және жеке компоненттердің біртұтастығын қамтиды. Кәсіби-педагогикалық іс- әрекет моделі жүйесін құрушы фактор ретінде қызметтің іскерлігі мен дағдыларын жеке-бағыттық қалыптастыруды қамтамасыз ететін және педагогтың жеке басының дамуына ықпал ететін табиғи сәйкестік идеясы ұсынылады. Студенттерді кәсіби-педагогикалық қызметке дайындау барысында олар түрлі модельдерді ұғынады. Мысалы, функционалдық құрамдастың мазмұндыққа айналуы, содан соң – операционалдыққа және керісінше айналуы. Бұл оқытуда жеке бағытты қамтамасыз етеді.

Кәсіби-педагогикалық іс- әрекет моделін ұсыну жолы ретінде алгоритм мен эвристиканы және олардың біріккен үйлесімін алуға болады. Олардың біріккен үйлесімінің бірінші жағдайында негізгі нысан эвристика (функционалдық компонент), болып табылады, ал алгоритм қосымша функцияны атқарады; екінші жағдайда (мазмұндық компонент) – эвристика мен алгоритм бір-бірімен өзара келісе отырып, екі түрлі рөлді білдіреді; үшінші жағдайда (операционалдық компонент) –  жүйе құраушы нысан алгоритм, ал эвристика жеке әрекеттердің мақсатын түсіндіреді. Кәсіби-педагогикалық іс- әрекетті дайындау процесі оның мазмұны мен құрылымын ұғынудыды қамтамасыз етеді, нақты педагогикалық қызметін шығармашылық орындау мүмкіндіктерін ашады,  мұғалімнің жеке мүмкіндіктерін және дамушы оқу түрін жүзеге асырады.

Эксперименттік тексеру  барысында болжамдар оның барлық негізгі ережелерін анықтады. Сонымен қатар автор зерттеу нәтижесі ЖОО-дағы педагогтың қалыптасу ерекшеліктерін жоққа шығармайды. Педагогикалық білімнің бұдан әрі зерттеу бағыттары былайша қабылдаған жөн: психология-педагогикалық жүйенің ғылыми негіздеме кәсіби-педагогикалық қызметтің мазмұны болып саналады; кәсіби-педагогикалық білімнің тұрақты және вариациялық компоненттерінің мазмұнын анықтау;    кәсіби-педагогикалық қызметті қалыптастыру барысында педагогикалық ЖОО студенттерінің теориялық және практикалық қызметінің өзара байланысын анықтау.

 

Диссертацияның  мазмұны мынадай басылымдарда жарияланды:

 

1 Болашақ мамандарды кәсіби даярлаудың жаңа бағыттары //12-жылдық мектеп мұғалімін кәсіби даярлаудың проблемалары: Халықаралық ғылыми-практикалық конференция.-Алматы, 2008.-Б.82-86.

2 Болашақ мамандарды кәсіби даярлаудағы жаңа технологиялардың ролі // Білім кілті –Алматы, 2008. №5. Б. 42-43.

3 12 жылдық білім беру жүйесінде кәсіби мамандардың ролі //Проблемы формирования профессиональной компетентности педагогов в условиях перехода к 12- летнему образованию:  Халықаралық ғылыми-практикалық конференция.-. т.1.- Семей, 2008-Б.83-85.

4 Болашақ мұғалімдерді оқу үрдісінде компьютерлік-коммуникациялық технологияны қолдануға дайындаудың педагогикалық негіздері //Білім және ғылым: ынтымақтасығының тәжірибесі мен болашағы Халықаралық ғылыми-практикалық конференция.-Семей. 2008.II том, -Б.71-72.

5 Мұғалім даярлауға – басты назар // Қазақстан мектебі.-Алматы, 2008. №7.-Б.15-17.

6 Бастауыш мектеп мұғалімін кәсіби даярлауда инновациялық технологиялардың ерекшеліктері // Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру педагогтерінің кәсіби құзіреттіліктерін қалыптастыру мен жетілдірудің өзекті аспектілері. Ғылыми-практикалық конференция.- Өскемен 2009., Б.144-147.

7 Қазіргі қоғамның жаһандану жағдайында болашақ мұғалімдерді мектеп оқушыларына экономикалық тәрбие беруге даярлау // Подготовка педагогических кадров в условиях реформирования высшего прфессионального образования. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция.-Семей. 2007., -Б.252-255.

8 Жаһандану кезеңіндегі педагог даярлау // Қазақстан мектебі.-Алматы, 2008. №8.-Б.8-9.

9 Бастауыш сынып мұғалімінің проблемалық оқыту жағдайындағы кәсіби даярлығы.// Ізденіс.-Алматы, 2009.№2(2).-Б.281-283.

      10 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби даярлығы үрдісіндегі педагогикалық технологиялар маңызы. // Ұлт тағылымы.-Алматы,2009.№3-Б.85-88.

      11 Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқытуды ұйымдастырдағы  негізгі құралдары.//Қазақстан жоғары мектебі.-Алматы, 2009. №4.-Б.71-75.

      12 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби іс-әрекетіндегі ойынның маңызы.

Білім -образование-Алматы, 2009. №4.-Б.103-105.

      13 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби іс-әрекетіндегі этнопедагогиканың рөлі. //Білім-образование.-Алматы, 2009. №3(45).-Б.105-106.

      14 Бастауыш сынып мұғалімдерінің оқытуды ұйымдастырудың негізгі құралдары..// Қазақстан кәсіпкері.-Алматы, 2009. №8(75).-Б.26-27.

      15 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби іс-әрекетіндегі жеке -дара тұрғыдан келу.// Қазақстан кәсіпкері.-Алматы, 2009. №8(75).-Б.9-11.

      16 Болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлаудың өзекті мәселелері // Ғылыми-практикалық конференция.- Семей, 2009., II том,- Б.39-41.

      17 Бастауыш мектеп мұғалімін кәсіби әрекетке дайындаудың педагогикалық негіздері // Бастауыш мектеп.-Алматы, 2010. №5-Б.4-6.

      18 Жаһандану жағдайында бастауыш мектеп мұғалімі кәсіби іс-әрекетінің мазмұны // Бастауыш мектеп.-Алматы, 2010. №9-Б.3-5.

      19 Педагогикалық шығармашылық бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби

іс-әрекетінің нәтижесі ретінде. //Менеджмент в образовании.-Алматы,2009.№3.-Б.97-100.

       20 Бастауыш сынып мұғалімдерінің педагогикалық шығармашылығының жүзеге асырылу жағдайлары.// Менеджмент в образовании.-Алматы,2009.№4.-Б.6-10.

       21 Жаһандық білім беру және бастауыш мектептің даму тенденциялары // Қазақстан кәсіпкері.-Алматы, 2010. №6(85).-Б.53-55.

       22 Кәсіби педагогикалық іс-әрекеттің моделін құру негіздері // Қазақстан мектебі.-Алматы, 2010. №6.-Б.72-75.

       23 Қазақстандағы бастауыш мектеп мұғалімін даярлаудың педагогикалық негіздері // Қазақстан жоғары мектебі.-Алматы, 2010. №3.-Б.17-21.

       24 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби даярлығының үлгісін жасаудың теориялық негіздері.//Білім кілті –Алматы, 2008. №4. Б. 42-43.

       25 12-жылдық мектептің жоғары сынып оқушыларының көп мәдени құзырлығының негізгі критерилері. //Проблемы формирования профессиональной компетентности педагогов в условиях перехода к 12- летнему образованию. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция.-Семей 2008., II том,-Б.183-184.

       26 Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби даярлығына оқытудың кредиттік жүйесі.//Білім кілті –Алматы, 2009. №5. Б. 43-44.

       27 Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби іс-әрекетін ұйымдастыруда ұлттық мәдениет потенциалын пайдалану.//Иностранный язык в школе. №4, 2008г. 32-35 б.

       28 Бастауыш білім жүйесіне жаңа қоғамдық талаптарға сай кадрларды дайындау (Республикалық ғылыми- практикалық конференция материалдар жинағы, 2009ж.,)

    

Шетелдерде  басылым көрген ғылыми мақалалар

 

29 Рухани құндылықтар бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби іс-әрекетінің негізі ретінде.// Человек в системе образования: тенденции и перспективы. Материалы международной научно-практической конференции УФА, РИЦБашГУ, ч. 1. 2009г . 14-16 мая. с. 262-267.)

30 Педагогические основы профессиональной подготовки будущего учителя // Педагогика хәм психология пәнлериниң улыума адамзатылық мәдениятты рауажландырудағы орны. Карши-2008г.21-22 ноябрь. с.143-145; 

31 Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби іс-әрекетіндегі педагогикалық инновациялар.//Материалы республиканской научно-теоретической конференции, посвященной 673 годовщине Амира Темура, Нукус. КГУ-2009, 7-8 апреля,Б 84-86

32 Болашақ мұғалімнің кәсіби даярлығының педагогикалық негіздері.

//Материалы Ресбупликанской научно-теоритерической конференции посвященной году молодежи Нукус. КГУ-2008г. 24-25 апрель. с.52-54

33 Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби іс-әрекетіндегі интеграцияның рөлі.//Материалы республиканской научно-теоретической конференции, посвященной 673 годовщине Амира Темура, Нукус. КГУ-2009, 7-8 апреля, Б.75-78

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РЕЗЮМЕ

 

 

Джанбубекова  Мейрамгуль Зейнегабуловна

 

Педагогические  основы подготовки

будущего учителя начальной школы к профессиональной деятельности в условиях глобализации

 

13.00.08 – Теория и  методика профессионального образования

 

Актуальность исследования. Изменения, происходящие в суверенном Казахстане, как следствие информатизации общества, требуют соответственного уровня профессионально-педагогической деятельности, новых достижений в производственной и социальной науках, а также сокращения сроков внедрения прогрессивной технологии. В послании Президента народу Казахстана от 29 января 2010 года говорится: «Качество высшего образования должно отвечать самым высоким международным требованиям. ВУЗы страны должны стремиться войти  в рейтинги ведущих университетов мира. К 2015 году должна полноценно функционировать Национальная инновационная система, а к 2020 году - она уже должна давать результаты в виде разработок, патентов и готовых технологий, внедряемых в стране». В 2010 году, когда Казахстан председательствует в Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе, было принято решение о присоединении к Болонскому процессу, целью которого является создание единого европейского пространства высшего образования, является одной из предпринимаемых мер  в этом направлении. Это можно назвать самым важным историческим событием в системе образования.

Объект исследования – система профессиональной подготовки будущего учителя начальной школы в высших учебных заведениях.

Предмет исследования – процесс подготовки будущего учителя начальной школы к профессиональной деятельности в условиях глобализации.

Цель исследования: методологическое, теоретическое развитие основ подготовки будущих учителей начальной школы к профессиональной деятельности в условиях глобализации и обеспечение процесс подготовки учебно-методическим комплексом.

Задачи  исследования:

1. Рассмотреть сущность  понятия «профессионально-педагогическая  деятельность» в аспекте теоретической  основы исследования.

2. Определить тенденцию  развития начальной школы в условиях глобализации, глобального образования.

3. Разработать концептуальную  модель профессионально-педагогической  деятельности будущих учителей  начальной школы в ВУЗах.

4. Разработать методы  и средства обучения будущих  учителей начальной школы к выполнению профессионально-педагогической деятельности.

5. Обосновать методику  подготовки будущих учителей  начальной школы к профессионально-педагогической  деятельности.

6. Проверить практическим  экспериментом эффективность научного  обоснования.

Научная новизна и теоретическая значимость исследования:

1. На базе теоретической  основы исследования была определена  сущность понятия «профессионально-педагогическая  деятельность».

2. Были определены  тенденции развития современной  начальной школы в условиях глобализации и глобального образования.

3. Была разработана  концептуальная модель становления  профессионально-педагогической деятельности, системообразующим фактором которой  является идея природности, которая  обеспечивает формирование умений  и навыков профессионально-педагогической деятельности, ориентированных на личности. Система профессионально-педагогической деятельности представляется в виде эвристико-алгоритмической модели, которая состоит из функционального, содержательного и личностного компонентов.

4. Были методологически  обоснованы методы и средства  обучения будущих учителей начальной  школы к выполнению профессионально-педагогической  деятельности (фундаментальность, прочность  и практикоориентировочность содержания  обучения, адекватность форм организации процесса обучения и учебного процесса содержанию и главному методу, рейтинговая система оценки успеваемости студентов).

5. Была разработана  методика подготовки будущих  учителей начальной школы к  профессионально-педагогической деятельности, и осуществилось обеспечение учебно-методическим комплексом.

6. Эффективность научного  обоснования процесса подготовки  будущих учителей начальной школы  к профессиональной деятельности  была обоснована практическим  экспериментом.

Практическая  значимость исследования заключается в разработке и внедрении учебных пособии, методических рекомендаций и дидактических материалов, обеспечивающих формирование творческой профессионально-педагогической деятельности будущих учителей. Данные материалы могут быть использованы не только в педагогических вузах, но и в других вузах, педагогических училищах и колледжах, а также в институтах повышения квалификации.