Информатикаға кіріспе. Санау жүйелері. Екілік кодтармен жүргізілетін операциялар. Бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне көшу

 

 FАТ – файлдарды орналастыру кестесі

 

                                                                                                

Дискіні форматтау кезінде онда сақталынған файлдар толығымен жойылады.

Дискіні форматтау кезінде орындалатын іс-әрекеттер:

• Форматталатын дискіні дискжетекке салыңыз;
• Менің компьютерім терезесін ашыңыз;
• Диск 3,5(А:) дискісіне тышқан көрсеткішін қойып, оң жақ батырмасын шертіңіз;
• Жанама мәзірден Форматтау (Форматировать) командасын таңдаңыз:
• Қажет жағдайда форматтау режимдерін орнатуға болатынын ескеріңіз;
• Бастау (Начать) батырмасын басыңыз;
• Егер дискіде файлдар сақталған болса, онда оларды жою керек пе? деген сауалға «Иә» батырмасын шертіңіз.
• Форматтау аяқталғаннан кейін «Жабу» батырмасын басыңыз. Сіздің дискетіңіз форматталды.

Кез келген файлды, папканы компьтерден дискетке көшіру үшін файл немесе папка арқылы ашылған контекстік менюден көшіру пунктін таңдап, дикетті ашып бос орын арқылы ашылған контекстік менюден кірістіру (Вставить) пунктін таңдау қажет.

 

3. OLE технологиясы

 

  Windows- тың тағы бір ерекшелігі -  Windows ортасында жұмыс істейтін түрлі қосымшалардың өзара әрекеттестігі. Мысалы, алмастыру буфері арқылы не өз терезесін пайдаланып бір қосымшаның берілгендерін екіншісіне ауыстыруға болады.  OLE (Object Linking and Embedding – объектілерді байланыстыру және сіңідіру) – DDE технологиясының дамытылған түрі. Жұмыс тәсілі – берілгендерді (мәтін, суреттерді және т.б.) бір қосымшадан екінші қосымшаға жүктеп, объект дайындау. Оны алғашқы құжат құралдарымен өңдей беруге болады. Кірістіру – Файл командасы арқылы бір файл соңына екінші файлды кірістіру де мүмкін. Мұнда пайдаланылатын қосымшалар: OLE - сервер және OLE – клиент деп аталады. Сервер (дерек көзі) – негізгі, клиент (қабылдаушы) – объект дайындалатын қосымша. Мысалы, Windows – ты пайдаланып, суретті графикалық редактордан мәтіндік редакторға кірістіруге болады. Мұнда графикалық  редактор сервер, ал мәтіндік редактор клиент қызметін атқарады. Бірақ, кез келген қосымша программа объект дайындай алмайды, кейбір қосымшаның тек сервер болып, объектіні дайындау мүмкіндігі жоқ болуы да мүмкін. Мысалы, Word 97 редакторы пайдаланатын Символдар программасы мен Формулалар редакторы тек серверлер.

 

5.4.  Алмастыру  буфері

  Windows-тың Жетекші бумасында не қолданбалы программаларда таңдалған мәтіндік файл не сурет, график, диаграмма үзінділерін басқа орынға көшіру үшін жедел жадтың Алмасатыру буфері деп аталатын бөлімшесін пайдалануға болады (буфер – аралық, қалта).

Буферге көшіру тәсілі

1. Файлды не үзіндіні  таңдау.

Редактордың Түзету (Правка) мәзірін ашып, Көшіру не Кесіп алу пунктін таңдау (Копировать не Вырезать). Бұл командалардың ерекшеліктері мынада: Көшіру көшірілген үзіндіні (не файлды) бұрынғы орнында да қалдырады, яғни тек көшірмесін алады, ал Кесіп алу көшірілген үзіндіні өшіріп кетеді

    Экранда көрінген кез келген көріністі растрлық сурет ретінде буферге көшіру мүмкін (Растр – сурет салу үшін пайдаланылатын таңбалар. Олар әдетте пиксельдерден - майда нүктелерден не тік төртбұрыштардан тұрады). Ол үшін PRINT SCREEN пернесін басса болғаны. Практикада көбінесе белсендірілген (екпінді) ішкі терезенің көрінісі буферге көшіріледі. Ол үшін берілетін команда: ALT + PRINT SCREEN.

Буферден кірістіру тәсілі

1. Құжат бөлімін экранға шығарып, үзінді кірістірілетін орын басына курсорды орналастыру.
2. Түзету (Правка) мәзірін ашып, Кірістіру (Вставка) пунктін таңдау командаларын орындау арқылы жүзеге асырылады.

Мысалы, Word терезесіндегі Пуск түймесінің суретін мәтін арасына кірістіру үшін PRINT SCREEN пернесін басыңыз да Пуск ® Программа ® Стандартты ® МS РАІNT программасын жүктеңіз. Правка ® Вставить командасын таңдасаңыз, буфердегі терезе сурет түрінде шығады. Белгілеу (Выделение) аспабы арқылы  Пуск түймесінің суретін белгілеп алып, Түзету ® Көшіру ((Правка ®Копировать) командасын таңдап, Word терезесіндегі мәтін арасының қажетті орнына курсорды қойып, Түзету®Кірістіру (Правка ® Вставка) командасын берген мезетте Пуск түймесінің суреті кірістіріледі.

   Ескерту. Буферге екінші мәлімет көшірілген кезде алғашқысы жойылып кетеді.

5.5. Архивтеуші  программалар

Windows-та файлдарды, бумаларды, дискілерді қысу (архивтеу) үшін  түрлі қысу программалары бар. Қазіргі кезде WinRar, Win Zip қысу программалары қолданыста. Мысалы,  ПГК-МИН бумасын дискетке көшіргенде симай қалды делік. Оны дискетке сиғызу үшін архивтеп, сосын көшіру кекрек.

 

WinRar арқылы файлды  архивтеу

1. Файлды немесе буманы  таңдап, жанама мәзір ашу. Мысалы  бумасын архивтеу үшін жанама мәзірді шақыру.

    2. Көрінген мәзірден Add to “ПГК-МИН.rar” пунктін шерту.

    3. Буманың аты  өзгерместен  архивтеліп  түріне енеді де, таңдалған буманың маңына орналасады.

Архивті ашу

    1. Архивтелген  буманы  таңдап, жанама мәзірді  ашу.

    2. Мәзірден Extract to ПГК-МИН\ пунктін таңдау.

    3. Архивтелген  буманың аты өзгерместен  бейархивтеліп  түріне енеді де, таңдалған архивтелген буманың маңына орналасады.

 

Бақылау сұрақтары:

1. Файлдық жүйенің қандай  құрылымы бар?

2. Файлдық жүйеде бума (папкA) құру деген нені білдіреді?

3. Файл префиксі деген не?

4. Файл атын кеңейту  неге нұсқау береді?

5. Файлдың толық префиксі  қандай символдан басталады?

6. Пайдаланушы интерфейсінің  құрамына қандай командалық процессор  кіреді?

7. Компьютердің  операциялық  жүйесі дегеніміз не?

9. Ағымдағы каталогты  өзгерту үшін MS-DOS-тың қандай командасын  қолдану керек?

10. Экрандағы мәтіндік  файлды баспаға шығару үшін MS-DOS –тың қандай командасын қолдану  керек?

11. MS-DOS командаларының ішінде  қандай командалар сыртқы болады?

12. MS DOS-та файлды өшіретін қандай команда?

13 “*” символы MS DOS-та не  үшін қолданылады?

14. MS-DOS-тың қандай командасы  экранға каталогтың мазмұнын  парақтап шығарып береді?

15. MS-DOS-тың қандай командасының  көмегімен жаңа каталог ашуға  болады?

16. MS DOS-тың қай файлы операциялық жүйенің орнын ауыстыруды іске асырады?

17. MS-DOS-тың командаларының  ішінде қайсысы бос каталогты  жою үшін қолданылады?

18. MS DOS-тың қай командасы  файлдың атын өзгертеді?

19. MS-DOS-тың қай командасы  бір дискідегі барлық файлды  басқа дискіге көшіреді?

20. Командалық қатарда DOS шақыруы қандай символмен аяқталады?

 

1. Тест сұрақтары

1. Компьютер жұмысы  қандай жүйе арқылы басқарылады:

А) Сандық жүйе арқылы. 
В) Теңдеулер жүйесі арқылы. 
С) Операциялық жүйе арқылы. 
D) Үзілісті жүйе арқылы.

Е) Файлдық жүйе арқылы.

2.  Кез-келген  ақпараттың дискіде жазылуы.

A) Сурет ;

B) Файл;

C) Сан;

D) Кеңейтілу;

E) Математикалық өрнек;

3.  Құжатты баспаға  шығару командасы.

A) Файл"Принтер"ОК ;

B) Файл" Печать "ОК;

C) Жіберу"Баспаға"ОК;

D) Ашу"Принтер"ОК;

E) Ашу"Баспа"ОК;

4.  Құжат - бұл....

A) Қолданбалы программа  көмегімен өңделетін кез келген  файл ;

B) Жұмысты атқарушы операциялық  жүйе;

C) Магниттік таспаларды  орналастыруға арналған қорап;

D) Дискілердегі жойылатын мәліметпен жұмыс істейтін жүйелік бума ;

E) Құжаттың, программаның, жарлықтың  графикалық түрдегі шағын суреті; ;

5.  Белгіше (Значок) - бұл....

A) Қолданбалы программа  көмегімен өңделетін кез келген  файл ;

B) Жұмысты атқарушы операциялық  жүйе;

C) Магниттік таспаларды орналастыруға арналған қорап;

D) Дискілердегі жойылатын  мәліметпен жұмыс істейтін жүйелік  бума ;

E) Құжаттың, программаның, жарлықтың  графикалық түрдегі шағын суреті; ;

6. Қоржын (Себет  – Корзина) – бұл....

A) Қолданбалы программа  көмегімен өңделетін кез келген файл ;

B) Программаларды, файлдарды, бумаларды жылдам іске қосу  рөлін атқарушы файл;

C) Магниттік таспаларды  орналастыруға арналған қорап;

D) Дискілердегі жойылатын  мәліметпен жұмыс істейтін жүйелік  бума ;

E) Құжаттың, программаның, жарлықтың графикалық түрдегі шағын суреті;   

7.  Жарлық –  бұл...

A) Қолданбалы программа  көмегімен өңделетін кез келген  файл ;

B) Программаларды, файлдарды, бумаларды жылдам іске қосу  рөлін атқарушы файл;

C) Магниттік таспаларды  орналастыруға арналған қорап;

D) Дискілердегі жойылатын  мәліметпен жұмыс істейтін жүйелік  бума ;

E) Құжаттың, программаның, жарлықтың  графикалық түрдегі шағын суреті;   

8.  Құжат қалай  ашылады.

A) Тышқанды екі рет  шерту арқылы;

B)  Caps Lock пернесі арқылы;

C) Тышқанды бір рет  шерту арқылы; ;

D) Shift пернесі арқылы;

E) Backspace пернесі арқылы;

9.  Қандай Windows қосымшасы файлдармен, бумалармен  жұмыс істеуге негізделген.

A) Менің компьютерім;

B)  Менің құжаттарым;

C) Сілтеуіш (Проводник);

D) Терезе;

E) Блокнот;

10.  Жарлық қалай құрылады:

A) Жұмыс үстеліне тышқанның  сол жақ батырмасын шерту"Құру"Жарлық;

B)  Файл " Жарлық " Құру;

C)  Файл " Құру" Жарлық;

D) Файл " Бума" Жарлық;

E) Жұмыс үстеліне тышқанның  оң жақ батырмасын шерту"Құру"Жарлық;

11.  Бума аты  қалай өзгертіледі:

A) Жұмыс үстеліне тышқанның сол жақ батырмасын шерту"Құру"Бума;

B)  Файл " Бума " Құру командасын таңдау;

C)  Файлға тышқанның  оң жақ батырмасын шерту " Жанама менюден қайта ат беру (переименовать) командасын таңдау;

D) Файл " Бума қайта атау командасын таңдау;

E) Жұмыс үстелі "Құру"Буаны қайта атау  командасын таңдау;

12.  Алмасу буферін  пайдаланып, файлды қалай көшіруге  болады:

A) Жұмыс үстеліне тышқанның  оң жақ батырмасын шерту"Кесу;

B)  Файл " Жарлық " Түзету "Көшіру;

C)  Файл " Түзету "Көшіру " Жарлық;

D) Түзету "Көшіру;

E) Түзету "Бәрін белгілеу" Түзету "Көшіру;

13.  Жұмыс үстелінің  суретін қалай өзгертуге болады:

A) Жұмыс столына тышқанның  оң жақ батырмасын шерту. Файл. Түзету;

B)  Пуск "Баптау" Басқару панелі" Жұмыс үстелі ;

C)  Файл " Түзету "Көшіру " Жарлық;

D) Түзету "Көшіру" Жұмыс үстелі;

E) Жұмыс үстеліне тышқанның  оң жақ батырмасын шерту. Жанама  меню. Қасиет. Жұмыс үстелі;

14. Файл дегеніміз:

А) жедел жадыда мәліметтердің ұяшыққа өз атымен орналасқан терілімі. 
В) анықталған ұзындықтың машинналық коды. 
С) жедел жадыда мәтіндік мәліметтердің адрестелінген массиві. 
D) Атау берілген кез келген ұзындықтағы байттар тізбегі

Е) дұрыс жауабы жоқ.

15. Файл префиксі деген не:

А) оның атрибуті (характеристикасы).

В) файл жүйесі бойынша оған өту маршруты.

С) экранға шығару параметрі.

D) файл өлшемі.

Е) жауабы жоқ.

16. Дискіні форматтау  кезінде сақиналық  жолдар секторларға  бөлінеді.  Сектор – бұл:

А) минимальді адрестелген дискілік кеңістік.

В) концентрлік сызық жол жиынтығы.

С) Берілгендерді сақтаудың ең кіші бірлік өлшемі.

D) максимальді адрестелетін  дискі кеңістігі.

Е) дұрыс жауабы жоқ.

17. Диск секторының  стандартты ұзындығы:

А) 1024 байт.

В) 512 байт.

С) 1 М байт.

D) 2 М байт.

Е)  дұрыс жауабы жоқ.

18. Кластер дегеніміз  –бұл:

А) бір сектормен шектелген жолдардың бөлігі.

В) Дискідегі бастапқы сектор.

С) Дискі бетіндегі концентрлік сызық жол.

D) Бума қозғалысының сызық  жол жиынтығы.

Е) дұрыс жауабы жоқ.

19. Дискіні форматтау  барысында қандай операция орындалмайды:

А) Дискіні мәліметтен тазалау.

В) Дискі бүтіндігін тексеру.

С) Кластерлерге бөлу.

D) Реестр құру.

Е) Бумаларды қысу

20. Дискінің  FAT кестесіне  не жазылады:

А) Дискінің мүмкін секторының адресі.

В) Диск секторының стандартты ұзындығы.

С) файлдарды дискіге орналастыруға арналған кластерлер адресі.

D) Каталогтарды дискіге орналастыратын сектор адресі.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

21. Windows-тың стандарт  программалары тізіміне кіретіндер:

A) Проводник, Мой компьютер, Word Pad

B) Word Pad, Paint, Калькулятор 
C) Калькулятор, Проводник, Мой компьютер 
D) Paint, Проводник, Мой компьютер 
E) Word Pad, Проводник, Мой компьютер

22. Объектінің  контексті мәзірін қалай шақыруға  болады: 

А) Оның белгісін шерту арқылы.

В) Оның белгісін екі рет шерту арқылы.

С) оның белгісіне тышқан батырмасының оң жағын шерту арқылы.

D) оның белгісіне тышқан батырмасының  сол жағын екі рет шерту  арқылы.

Е) Пуск батырмасы арқылы.

23. Жұмыс үстелінің  стандартты белгілерінің қайсысы  файлдар тізімін көрсетеді:

А) Кез келген жарлық

В) менің құжаттарым.

С) Менің компьютерім.

D) Қоржын.

Е) Кез келген белгіше.

24. Жолсерік (проводник) бағдарламасында объектінің атын  өзгерту үшін, оны ерекшелеп қандай Функционалдық перне басу арқылы атын өзгертуге болады:

A) F2.

B) F3.

C) F4.

D) F5.

E) F6.

25. Буманың ішіндегі  ақпаратты ашып көрсететін және  ықшамдап жинақтайтын «+», «-» сілтемелер айырығы қандай программаның ішінде бар:

А) Менің компьютерім.

В) Проводник 

С) Графикалық редактор.

D) Мәтіндік редактор.

Е) Менің құжаттарым.