Балалар іш – киімдік бұйымдар ассортименті және сапасын эксперттік бағалау

Статистикалық өңдеу  осы берілген келесі көрсеткіштерді көрсетеді. Әрбір қатарда (сарапшы) және әрбір тігінен (сапа көрсеткіші) ранг сумасын есептейді. Бұл сумма қатар кестесінде, әрбір сарапшыда бірдей болуы керек және ол 0,5n(n+1) тең болуы тиіс, мұнда n – бағаланатын көрсеткіш саны. Бұндай есеп әрбір сарапшыда сумма рангын анықтағанда дұрыс тексеріп тұру қажет.

Өнім сапасына эксперттік бағаны бір маман ғана бере біледі, бірақ қандай да бір нақты баға алу үшін топтық бағалау әдісін пайдаланады. Ол үшін эксперттік комиссия жинақты  түрде жиналуы және міндеті түрде  аттастацияланған болуы тиіс.

Негізгі кандидат таңдау үшін эксперттік комиссиядағы мүшелерді тест арқылы білімін тексеру керек. Сондықтан да әрбір кандидат арнайы анкетаның көмегімен бірнеше сұрақтарға жауап беруі шарт. Алынған жауаптар балл шкаласымен бағаланады, ал одан соң қанағаттанатындай жауап алынса, ол кандидат топ мүшесіне қосыла алады. Топ құрамында 7 – ден аз болатын болса, топ бағасының жеткіліксіз өсіп кетуі мүмкін, ал 20 -  дан көп болса, қажетсіз дебаттарға әкеп соғуы мүмкін. Сондықтан да 7 – ден кем емес, 20 – дан көп емес эксперт болуы керек.

 

S_i – i көрсеткіші бойынша ранг суммасы.

1.S_i=∑R_ij есепті аналогты түрде жүргіземіз

 

S_i1=∑R_ij=1+4+1+1+2+1+2+4+1+2=19 есепті аналогты түрде жүргіземіз

S_i2=∑R_ij=2+1+3+4+1+2+1+5+3+1=23

S_i3=∑R_ij=3+5+2+5+5+5+7+1+6+3=42

S_i4=∑R_ij=9+12+12+10+11+11+12+8+10+9=104

S_i5=∑R_ij=7+11+5+11+9+4+8+7+5+8=75

S_i6=∑R_ij=6+10+6+8+4+3+5+3+2+5=52

S_i7=∑R_ij=12+13+14+13+13+12+3+14+14+11=119

S_i8=∑R_ij=10+6+9+910+9+11+12+11+10=97

S_i9=∑R_ij=8+7+8+6+7+10+10+9+7+7=79

S_i10=∑R_ij=5+2+7+2+3+6+6+10+8+6=55

S_i11=∑R_ij=4+3+4+3+6+7+4+2+4+4=41

S_i12=∑R_ij=11+8+10+7+8+8+9+6+9+12=88

S_i13=∑R_ij=14+14+13+14+14+14+13+13+13+14=136

 

Ары қарай ранг қосындысының ауытқу есебінің әрбір көрсеткіші бойынша  орташа қосындысын S_i-S^- және осы ауытқудың кватратап (S_i-S^-)² анықтаймыз.

 

2.S_i-S^-; S^-=0.5*m(n+1);

S^-=0.5*8(10+1)=44

 

S_i-S^-₁=19-75=-56

S_i-S^-₂=23-75=-52

S_i-S^-₃=42-75=-33

S_i-S^-₄=104-75=29

S_i-S^-₅=75-75=0

S_i-S^-₆=52-75=-23

S_i-S^-₇=119-75=44

S_i-S^-₈=97-75=22

S_i-S^-₉=79-75=4

S_i-S^-₁₀=55-75=-20

S_i-S^-₁₁=41-75=-34

S_i-S^-₁₂=88-75=13

S_i-S^-₁₃=136-75=61

 

 

3. (S_i-S^-)²;

 

(S_i-S^-)²₁=(19-75)²=(-56)²=3136

(S_i-S^-)²₂=(23-75)²=(-52)²=2704

(S_i-S^-)²₃=(42-75)²=(-33)²=1089

(S_i-S^-)²₄=(104-75)²=(29)²=841

(S_i-S^-)²₅=(75-75)²=0

(S_i-S^-)²₆=(52-75)²=(-23)²=529

(S_i-S^-)²₇=(119-75)²=(44)²=1936

(S_i-S^-)²₈=(97-75)²=(22)²=484

(S_i-S^-)²₉=(79-75)²=(4)²=16

(S_i-S^-)²₁₀=(55-75)²=(-20)²=400

(S_i-S^-)²₁₁=(41-75)²=(-34)²=1156

(S_i-S^-)²₁₂=(88-75)²=(13)²=169

(S_i-S^-)²₁₃=(136-75)²=(61)²=3721

 

4.mn-S_i – әрбір көрсеткіштің өсуі .

 

mn-S^- ₁=10*13-19=111

mn-S^- ₂=10*13-23=107

mn-S^- ₃=10*13-42=88

mn-S^- ₄=10*13-104=26

mn-S^- ₅=10*13-75=55

mn-S^- ₆=10*13-52=78

mn-S^- ₇=10*13-119=11

mn-S^- ₈=10*13-97=33

mn-S^- ₉=10*13-79=51

mn-S^- ₁₀=10*13-55=75

mn-S^- ₁₁=10*13-41=89

mn-S^- ₁₂=10*13-88=42

mn-S^- ₁₃=10*13-136=-6

 

5.Z_i=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)];

Z_i – сапа көрсеткішінің маңызды көрсеткіші.

 

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(111)/[0.5*10*13(13-1)]=0.133

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(107)/[0.5*10*13(13-1)]=0.129

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(88)/[0.5*10*13(13-1)]=0.108

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(26)/[0.5*10*13(13-1)]=0.040

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(55)/[0.5*10*13(13-1)]=0.071

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(78)/[0.5*10*13(13-1)]=0.097

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(11)/[0.5*10*13(13-1)]=0.023

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(33)/[0.5*10*13(13-1)]=0.047

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(51)/[0.5*10*13(13-1)]=0.067

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(75)/[0.5*10*13(13-1)]=0.093

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(89)/[0.5*10*13(13-1)]=0.109

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(42)/[0.5*10*13(13-1)]=0.057

Z_i1=(mn-S_i)/[0.5m*n(n-1)]=(-6)/[0.5*10*13(13-1)]=0.004

 

Берілген эксперт сұранысымен қоса, қосымша статисикалық қайта әр түрлі тапсырмалар жүргізілуі мүмкін. Мысалы, эксперт пікірін жапы бағаламай, бөлек көрсеткіштермен көрсетуге болады. Мұндай бағалауды коэффициент вариация үлкеюімен жасауға болады,  %:

C_R= ;

Мұндағы σR= ; R^-_i=∑R_ij /m; R_ij –i – көрсеткіші бойынша эксперт берген ранг бағалауы; m – эксперт саны.

 

6. C_R= ;

C_R1= = 158

C_R2= = 168

C_R3= = 124

C_R4= = 38.4

C_R5= = 84.3

C_R6= = 118

C_R7= = 55

C_R8= = 40

C_R9= = 46.4

C_R10= = 121

C_R11= = 78

C_R12= = 53

C_R13= = 12

 

7. σR= ;

σR₁= = 2.999

σR₂= = 3.864

σR₃= = 5.196

σR₄= = 3.991

σR₅= = 6.32

σR₆= = 6.123

σR₇= = 6.528

σR₈= = 3.859

σR₉= = 3.663

σR₁₀= = 6.654

σR₁₁= = 3.191

σR₁₂= = 4.656

σR₁₃= = 1.58

 

8. R^-_i=∑R_ij/m;

 

R^-_i1=∑R_ij/m=19/10=1.9

R^-_i1=∑R_ij/m=23/10=2.3

R^-_i1=∑R_ij/m=42/10=4.2

R^-_i1=∑R_ij/m=104/10=10.4

R^-_i1=∑R_ij/m=75/10=7.5

R^-_i1=∑R_ij/m=52/10=5.2

R^-_i1=∑R_ij/m=119/10=11.9

R^-_i1=∑R_ij/m=97/10=9.7

R^-_i1=∑R_ij/m=79/10=7.9

R^-_i1=∑R_ij/m=55/10=5.5

R^-_i1=∑R_ij/m=41/10=4.1

R^-_i1=∑R_ij/m=88/10=8.8

R^-_i1=∑R_ij/m=136/10=13.6

 

Статистикалық өңдеудің соңғы нәтижесі эксперт бағалауын  конкордация коэффициентін W есептеп шығару болып табылады.

Конкордация коэффициенті W 0 ден 1 ге дейінгі мәнді қабылдауы мүмкін. W - 1 ге жақын болған сайын, эксперт пікірімен сәйкесуіде жақсы болады.

9. ;

 

= =0.8895

 

C_R 10% кем болатын болса, келісімділік жоғары болып саналады, 11-15% - орташадан жоғары, 16-25% - орташа, 26-35% - орташадан төмен және 35% - төмен. Бағаланатын көрсеткіштерге сарапшы пікірі жоғары болып саналады. Бұл эксперт пікірінің басқа сапа көрсеткіштерінің сәйкес келетінін дәлелдейді.

 

1.8.1 Таңдалынған бұйымға сипаттама

 

Балалар іш - киім бұйымы қазіргі сән үлгісіне сай таңдалынған, бала денесінде жақсы тұрады. Түсіде көзге жағымды, сырт көзге де әдемі. Синтетеикалық жіптер және иірімжіптердің қатысуынсыз жасалынған, яғни баланың  денесіне жағымсыз қасиеті жоқ. Физико – химиялық көрсеткіштері ГОСТ бойынша сай келеді, бұл тағы да бұйымға деген жақсы көрсеткіш. Бұйым барлық тұтыным көрсекіштеріне сай келеді.

 

1.8.2 Тұтынушы сұранысы

 

Балалар іш киім бұйымының  тұтынымда қажет па, қажет емес па екенін білу үшін келесі тұтынушыларға келесі сұрақтар жүргізілді:

1. Балалар іш – киімінің безендіруіне назар аударасыз ба? Ия – 70%
2. Балалар іш – киім бұйымының қандай түс болғанын қалайсыз? Ашық – 60%
3. Балалар іш – киім бұйымында міндетті түрде суреттің көп болғанын қалайсыз ба? Ия – 70%
4. Өңдеу сәнділігіне назар аударасыз ба? Ия – 80%
5. Шикізттың құрамына назар аударасыз ба? Ия – 80%
6. Тігілу сапасына назар аударасыз ба? Ия – 90%
7. Егер сізге бұйымның сыртқы түрі ұнайтын болса, онда бұйымның физико – химиялық қасиетіне назар аударасыз ба? Ия – 90%
8. Егер бұйым қымбат, бірақ сапасы өте жақсы болатын болса, бұйымды сатып алатын бедіңіз? Ия – 60%
9. Бұйым формасы қандай олу керек деп санайсыз? Кең – 90%

Осы сұрақ жауапты өткізе келе келесі ұйғарымға келдік, бұл бұйым тұтынушы арасында үлкен сұранысқа ие екеніне көзіміз жетті.

 

1.8.3 Сарапшы сұранысы.

 

Тұтынушы сұранысын  білгеннен кейін, міндетті түрде  сарапшы сұранысында келесі маңызды  көрсеткіштерді білгіміз келді: сыртқы келбеті; отыруы; бұйым конструкциясы; өңдеу сәнділігіне; гигроскопиялығына; үзілуге тұрақтылығына; ауаөткізгіштігін; бояуға тұрақтылығын; жууға тұрақтылығын; бағасын.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.8.1 Кесте. Тұтынушылар сұранысының нәтижесі

 

1.8.2 Рангілеу экспертизасы өткізілген нәтижесі

 

 

1.9 Эксперттік  бағалау

 

Қазақстанда, Түркияда және Қытайда өндірілген үлгіге байланысты  келесі кестеде экспертизалық бағалау  берілді:

                                                                                     

№	Көрсеткіш атауы	Өлшем белгісі	ГОСТ	Берілгені	Нақты көрсеткіші			Ауытқуы (+),(-)
				ГОСТ бойынша	Қазақстан	Туркия	Қытай
1	Талшық құрамы		1833-2001		мақта талшығы	мақта талшығы	мақта талшығы
2	Сызықтық тығыздығы	Т, текс	9092- 93	18	18	20	19
3	Беттік тығыздығы	Р, г/м2	8845-87	135+8	140	241,1	181
4	Отыруы	S, %	51729-2001 Изделия трикотажные. Метод определения изменения линейных размеров после мокрой обработки	0 ден -3,0 немесе 0 ден +2,0	-9	-3	-6
5	Бояуға тұрақтылығы	балл	9733.27-83 Материалы текстильные.Метод испытания устойчивости окраски к трению	5	4	5	5
6	Жууға тұрақтылығы	г/м2	16480-93	15-30	24	22	20
7	Ауаөткізгіштік	Дм3/м2*с	30383-95 Изделия трикотажные детские бельевые. Нормы физико-гигиенических показателей	51-480	56	57	61
8	Гигроскопиялығы	%	30383-95 Изделия трикотажные детские бельевые. Нормы физико – гигиенических показателей	8-16	11	14	15