Жалпы рецептура

Nethylenum coerulenum - метиленовый синий: сулы: сулы 0,02% ерітіндісі қуықты жууға арналады; спиртті 1-3% ерітіндісі сыртқа қолдануға арналады. Метиленовый  синий препараты цианидттермен, көміртек тотықтарымен күкіртті сутегімен, нитриттермен уыттанғанда (хромосмон препаратын) қолданады.

Қышқылдар мен сілтілер.

Acidum broicum - бор  қышқылы – антисептикалық тиімділігі жоғары емес. Спиртті 3% ерітіндісі құлаққа арналған тамшылар ретінде, созылмалы отитте; сулы 2-4% ерітіндісі көзді жууға, примочка жасауға арналған, кейде ауыз қуысын жуамыз; глицирин  10% ерітіндісі тері құрғағанда және кольпитте (кольп -қынаппен байланысты) қолданады; 5% мазь педикулезде - биттегенде .

Салицил қышқылы: спиртті ерітінділері мен маздер, паста, себілгіштер, сүйелді кетіретін ерітінділердің қосылыстарына кіреді, (Салипод) сүйелдің лейкопластрлерінің құрамына  кіреді.

Бензой қышқылы: сыртқа фунгицидтік (саңырауқұлақтарға қарсы) әсері бар.

Solution Ammonii caustici 10%-10% аммиак ерітіндісі - нашатырный спирт-сілтілік қасиеті болғандықтан жуғыш қасиеті болады да хирургияда қол жууға Спасокукоцкого - Кочергин (0,5%ерітіндісі) әдісі бойынша қолданамыз. Естен танғанда тітіркендіргіш қасиеті тыныс алуды ынталандырғандықтан  қолданады.

Детергенттер: сыртқы тиімділігі мол  тазартқыш заттар, барлық  заттарды тазартады және микробтарға қарсы жоғары тиімділігімен белгілі. Хирургиялық құрал - жабдықтарды заласыздандыру үшін жиі қолданамыз, хирургтың қолын және операцияға кесетін жерді тазартамыз, науқастың қолданған құралдарын тазартамыз. Ақуыздың жоғары концентрациясы бар жерлерде (науқас зиянды заттар, ірің  бөсе)  қолданбаймыз, себебі тиімділігі төмен. Детергенттердің уыттығы аз, тітіргендіргіш қасиеті жоқ.

Катианды детергенттер антибактериялы тиімділігі жоғары.

Церигель және дегмицид медицина саласында істейтін жұмыскерлердің қолдарын жуады.

Роккал қол жуу және 0,1% ерітіндісі құрал –жабдықтарды жуу үшін 1%ерітіндісі операция жасайтын жерді заласыздандыруға 0,025% ерітіндісі сыртқы жараларды жууға арналады.

Мирамистин - жұқпалы жыныс жараларына 0,01% ерітіндісі алдыналу шаралары үшін қолданамыз.

Анионды детергенттер тиімділігі төмен (катиондармен сәйкес келмейді): жасыл сабын тері қабаттарын тазарту үшін қолданамыз.

Химиотерапевті әсер ететін дәрілік заттар.

Химиотерапевті дәрілік заттарға инфекция қоздырғыштарына қарсы спецификалық әсер көрсететін, алдын алу шаралары мен емге қолданылатын дәрілік заттар. Ең алғашқы химиотерапиялық дәрілік заттарды неміс ғылымы П.Эрлих XX ғасырдың басында мышяктың синтезделінген қатарынан қосылыстарды мерез (сифилис) дертін емдеп және бірнеше протозойтты (протозоология - бір клеткалы  аңдар) инфекцияларға қарсы қолданды. Әрі қарай сульфаниламидті препараттарды (Домагк, 1932ж.) және антибиотиктерді (А.Флеминг,1929ж.), ал 1940ж.Флори мен Чейн пинициллинді таза күйінде алды .Химиотерапевтік дәрілік заттардың инфекция қоздырғыштарына таңдамалы әсер етуі олардың химиялық құрамымен, әсер ету спектріне байланысты болып табылады.

1.Антибиотиктер .

2.Синтетикалық  құрылымы бар микробтарға қарсы  әсер ететін дәрілік заттар.

3.Туберкулезге  қарсы әсер ететін заттар.

4.Спирохетоздарға (сифилиске)қарсы әсер ететін заттар.

5.Саңырауқұлақтаға  әсер ететін заттар.

6.Вирустарға  қарсы әсер ететін заттар.

7.Протозойдқа  қарсы әсер ететін заттар.

8.Гисттерге(антигельминтті)қарсы  әсер ететін заттар.

Инфекциялы дерттерді жақсы емдеу үшін химиотерапиялық негізгі принциптер :

1.Қоздырғышқа  сезімталдығы мол препараттарды  қолдану.

2.Алдын  ала емдеу.

3.Оптималды  дозаны қолдану және дәрілік  заттарды қабылдау  уақытын дәлдеп  сақтау,ең жәйлі енгізу жолдарын  тағайындау.

4.Дерттің  белгілерін мүлдем кеткенше және 2-3 (бактериологиялық толық жазылғанша)күн  қоса емдеген жөн.

5.Емделудің  әртүрлі түрлерін қолданамыз.

6.Рецедивтердің  алдын алу үшін-қосымша тағы  да әрі қарай емделеміз.

Антибиотиктер.

Антибиотиктер-микробты,өсімдік,жануар тектес немесе олардың аналогы болып келеді де,әртүрлі микроорганизмдерге әсер ететін дәрілік заттар болып саналады.

Антибиоз-антогонистік қасиеті бар,бір микроорганизмнің түрі қоректік ортаға өзіне тән заттек (антибиотик)түзеп,басқа микроорганизмдерге өлтіргіш қасиет көрсетеді. Антибиотиктер әртүрлі қабыну инфекциялық үрдістерінде әсер етеді.

Антибиотктердің әртүрлі классификасиясы бар.

І.Микробқа қарсы спекторлы әсер етуіне байланысты классификациясы.

1.Грамм оң микрофлораға әсер ететін антибиотиктер:бензилпенициллин,макролидтер.

2.Грамм  теріс микрофлораларға әсер ететін  антибиотиктер:полимиксиндер,азтреонамдар.

3.кең спектірлі әсер ететін антибиотиктер(грамм оң және теріс микрофлораға әсер ететін):цефалоспориндер,тетрациклиндер,аминогликозидтер,левомицетиндер.

4.Таңдамалы  саңырауқұлақтарға әсер ететін  антибиотиктер: нистотин,леворин,амфотерицин В, гризеофульвин.

ІІ.Әсер ету механизміне байланысты классификациясы:

1.Бактериоцидтік  әсер көрсететін антибиотиктер:

А)клетка қабығының синтезделуін бұзады:пенициллиндер,цефалоспориндер және басқа β-лактамдар.

Б)Цитоплазмалық мембрананың өткізгіштігін бұзады:полимиксиндер,саңырауқұлақтарға қарсы әсер ететін антибиотиктер.

2.Бактериостатикалық  әсер көрсететін антибиотиктер:

А)Клетка ішіндегі ақуыздың синтезделуін  бұзады: тетрациклиндер, макролиттер, аминогликозидтер(грамм оң және теріс микрофлораға әсер ететін)левомицетиндер,линкомициндер.

Б)нуклеинді қышқылдардың(РНК) синтезделуін бұзады:рифампицин,гризеофульвин.

ІІІ.Химиялық құрылысына қарай жіктеуі:

1.Бета-лактамды антибиотктер.

А)Пенициллиндер

Б)Цефалоспориндер

В)Басқа β-лактамды антибиотиктер.

2.Макролидтер

3.Тетрациклиндер

4.Левомицетин  тобы(хлорамфениколдер)

5.Аминогликозиттер

6.Полимиксиндер.

 Негізгі  және резервті антибиотиктер  деп екі топқа бөлеміз.

Негізгі –кейбір инфекцияларға тиімділігі жоғары,уыттылығы төмен,сондықтан емдеуді осылардан бастаймыз.

Резербті антибиотиктер уыттылығы ,микроорганизмдердің тұрақтылығы жоғары,оларды негізгі антибиотиктердің тиімділігі төмендегенде қолданамыз.

1. β-лактамды антибиотиктер.

Әсер ету механизмі:микроорганизмдердің жасуша қабырғасындағы синтезін жойып,бактерицидті әсер етеді.

А)Пенициллиндер

1.Табиғи  пенициллиндер.

әсер ету механизмі:грамм (+) микроорганизмдерге:(стафилококтар,пенициллиназ β-лактамаздар шығаруын)- пенициллиндердің β-лактамды шеңберін бұзатын фермент;стептококктар,пневмококктар;дифтерия коринебактерлер,сібір ашық жарасының таяқшасы;анаэробты споро тәріздес таяқша(газды гангрена клострииді,сіріспе,ботулизм-тағам арқылы улану),грамм теріс микроорганизмдер(гонококктар,менингококктар,сирохеттер);кейбір саңырауқұлақтар(актиномицеттер).Пенициллиндер тек микроорганизмдердің вегетативті формаларына әсер етеді,спорлы формасына әсер етпейді.

Қолданылуы:пневмонияда,бронхитте,ангинада,дифтерия,жұмсақ тіндердің іріңді инфекциясында,акушерлік-гинекологиялық және урологиялық практикада,септикалық эндокардитте,іріңді плевритте,перотонитте,сепсисте(микробтардың қанға тарауы),менингитте,остеомиелитте,гонореяда,сифилисте,көздің қабыну дерттерінде,басқа да пинициллинге сезімтал микрофлораның патологиялық сезімталдығы жоғары болса.

Кері әсері: Әртүрлі аллергиялық реакциялар болуы мүмкін.

Қабылдауға болмайды: пенициллиндерге сезімталдығы жоғары болса, аллергиялық дерттер(бронхты астма,крапивница және т.б.)

А)Әсер ету мерзімі қысқа препараттар(3-4 сағат)

Benzylpenicillinum –natrium –бензилпенициллин натрий тұзы- бензилпенициллин натривая соль-(Б) фл.250 000, 500 000 және 1000 000 ЕД (әсер ету бірлігі) құрғақ ұнтақ-бұлшық етке, әр 4-6 сағат арасында енгіземіз, енгізер алдында 1-3 мл заласыздандырылған инъекцияға арналған сумен ерітіп немесе 0,9% натрий хлорид ерітіндісімен немесе 0,5 % новокаин ерітіндісіне (пенициллиннің новокаин тұзы түзіледі, әсері ұзақ уақытқа созылады, бензилпенициллиннің новокаин тұзы бұлыңғыр кристалды ерітінді бұлшық етке енгізу болады) көк тамырға тездетіп 1 000 000 -2 000 000 ЕД (5-10 мл инъекцияға арналған сумен немесе изотоникалық натрий хлорид ерітіндісімен ерітіп енгіземіз)тамшылатып 2 000 000 -5 000 000  ЕД(100-200 мл 0,9% натрий хлоридінің ерітіндісі немесе 5 % глюкоза ерітіндісі)тәулігіне 1-2 мезгіл, араластырып бұлшық етке арасында енгіземіз.Препаратты сүйек ішіне,ингаляция түрінде,көз,құлақ,мұрын тамшылары ретінде,қақырықты түсіргіш зат ретінде де қолданылады. Ішке қолданбаймыз,себебі асқазан сөдлің тұз қышқылы бұзады.

Бензилпенициллин калий тұзы- Benzylpenicillinum-kalium(Б):натрий тұзына ұқсас,препарат тек б/е және т/а енгізіледі.Аэрозоль және көз тамшылары түрінде жергілікті қолданылады.Күре тамырға және эндолюмбальды енгізуге болмайды,себебі калий иондары тырысу және жүрек қызметін тежеуіне алып келеді.Препарат күшті тітіркендіргіш әсер көрсетеді.

Феноксиментилпенициллин (Клиацил,Фау-пенициллин)-Рhenoxymethylenicillinum(Б):0,1 және 0,25 таб.-2 таб.тәулігіне 4-6 рет тамақтан ½ -1 сағат бұрын қабылдау қажет.Бензилпенициллиннен айырмашылығы қышқылға тұрақты, яғни асқазан сөлінің тұз қышқылында бұзылмайды,АІЖ-да жақсы сіңіріледі.Орта дәрежелі инфекцияларда қолданылады.Жүрек айну,құсу,іш өту байқалуы  мүмкін.

Б)Әсері ұзақ препараттар.Бициллин-1-Bicillinum-1(Экстенциллин,бензатин)(Б):300000,600 000ӘБ құрғақ зат флаконда-аптасына 1 рет;1 200 000 және 2 400 000 ӘБ -2 аптада 1 рет енгізу қажет. Егізер алдында флакон құрамын инъекцияға арналған суда немесе 0,9% NaС1  ерітіндісімен   араластырғанда  суспензия  түзіледі,  сондықтан  тек  бұлшық  етке енгізіледі. Препарат ревматизмді алдын алу және емдеу үшін, мерезді емдеу үшін қолданылады.

Бициллин-5 - Вicillinum-5 (Б): 1 500 000 ӘБ құрғак зат флаконда шығарлып, 4 аптада 1 рет қолданылады. флакон құрамын 5 мл арнайы еріткіште ерікенде суспензия түзіледі, сондықтан

тек бұлшық етке енгізіледі. Препарат ревматизмді алдын алуда қолданылады.

2.   Жартылай синтетикалық пенициллиндер. Оксациллин натрий тұзы  - Охасillinum-natrium (Б): 0,25 және 0,5 таб және 0,25 капс-1-2 таб (капс) тәулігіне 4-6 рет тамақтан 1 сағ.алдын  немесе тамақтан  2-3  сағ. соң  қабылдау  қажет.  0,25  және  0,5  құрғак зат флаконда шығарылып, тәулігіне 4-6 рет б/е; флакон құрамын арнайы ертіндіде (инъекцияға арналған суда)ерітеді; 5-10 мл 0,9% NаС1   ерiт. ерітіп к/т баяу ағынмен, 250 мл 0,9% NаС1   ерiт. немесе 5%глюкоза еріт. ерітіп тамшылатып (1-2 сағ бойы) к/т енгізіледі. Оксациллин пенициллин түзгіш стафилакокктармен   шақырылған   инфекцияларда  қолданылады,   сонымен   қатар   қышқылға тұрақты.

Ампициллин   тригидраты   (Пентрексил)   -   Аmpicillini trihydras  (Б):   0,25   таб.   (капс) шығарылып, 2 таб (капс) тәулігіне 4-6 рет тамақтың алдында белгіленеді.

Ампициллин натрий тұзы – Аmpicillini - natrium (Б): 0,25 және 0,5 құрғак зат флаконда шығарылып, тәулігіне 4-6 рет б/е; флакон құрамын 2-3 мл еріткіште (инъекцияға арналған су) ерітеді; 5-10 мл к/т баяу ағынмен, 250 мл 0,9% NаС1 ертіндісімен - тамшылатып енгізіледі.Ампициллиннің   микробтарға   қарсы   әсерінің  спектрі   кең.   Бензилпенициллин   белсенділік көрсететін қоздырғыштарға қоса, ампициллин грамм (-) микроорганизмдерге: сальмонелла (іш сүзегі,   паратиф,  сальмонелез  қоздырғыштары);   шигелла  (дизентерия  қоздырғыштар);  ішек таяқшалары   (эшерихиоз    қоздырғыштары),   протей,   Фридлендер   таяқшалары   (пневмания клебсиелласы); инфлюэнция таяқшаларына әсер етеді. Ампициллин қышқылға тұрақты, бірақ пепициллиназа әсерінен жойылады. Аралас инфекцияларда тиімді бірақ ұзақ емдеу кезінде суперинфекция шақыруы мүмкін. Кандидамикозды алдын алу үшін нистатинді немесе леворинді бірге қолдану тиімді.

Ампиокс - Аmpioxum (Б): 0,25 капc шығарылып, 2-4 капс тәулігіне 4 рет тамақтан 1 сағ. Бұрын белгіленеді.

Ампиокс-натрий - Аmpioxum- natrium (Б): 0,2 және 0,5 құрғақ зат флаконда шығарылып, 3-4рет тәулігіне б/е, флакон құрамын 2-5 мл арнайы еріткіште ертп, 5-10 мл баяу ағынмен к/т; 100-200 мл 0,9% NаС1 ерітіндісімен тамшылатып енгізіледі.

Ампиокс - оксациллии мен ампициллиннщ аралас препараттары. Препараттарды араластыру арқылы әсер ету спектрін кенейтіп, әр препараттың әсерін күшейтуге мүмкіндік береді.

Амоксициллин (хиконцил, гоноформ) - ампициллинге ұқсас, АІЖ-да жақсы сіңіріліп ішке (1,0таб; 0,25 және 0,5 капс) белгіленеді.

Уназин (сулациллин) - құрамында ампициллин мен сульбактамы (0,75; 1,5 және 3,0 құргақ зат флаконда - б/е және к/т; 0,375 тәулгіне 2 рет) бар.

«Амоксиклав» («аугментин»- құрамында амоксициллин және клавулон қышқылы (официн таб – тәулігіне 4 рет тамақ үстінде) бар.

Сульбактам    мен    клавулон    қышқылы    пенициллиназаның    ингибиторы,    пенициллинді инактивациядан қорғайды.

Карбенициллин - әсер ету спектрі ампициллинге ұқсас, сонымен қатар ол көкіріңді таяқша, протейдің барлық түрлеріне әсер етеді, бірақ стафилакокктарға әсер етпейді.

Тикарициллин,  аэлоциллин  (секуропен) және  пиперациллин  (Исипен)  карбенициллинге ұқсас, көкіріңді таяқшаларға қарсы антибиотиктер.

б) Цефалоспориндер

Цефалоспориндер   химиялық   құрылысы   жағынан   пенициллиндерге   ұқсас,   кең   спектрлі бактерицидті әсері бар, пенициллиназаға тұрақты антибиотиктер. Әсер ету спектріне байланысты