Осы Заң білім беру

2) әскери мамандықтар  бойынша жұмыстық оқу бағдардармалары  мен жұмыстық оқу жоспарларынан  басқа, жұмыстық оқу бағдарламалары  мен жұмыстық оқу жоспарларын  әзірлеу және бекіту;

3) егер осы Заңда және  қабылдаудың Үлгілік ережесінде  өзгеше көзделмесе, білім беру  қызметін жүргізу құқығына берілген  лицензияға сәйкес білім алушылардың, тәрбиеленушілердің контингентін  қалыптастыру;

4) оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде оқытудың кредиттік  технологиясын және қашықтықтан  білім беру технологияларын енгізу;

5) ұлттық бірыңғай тестілеу  мен техникалық және қызмет  көрсету еңбегінің кәсіптері (мамандықтары) бойынша біліктілікті беруді қоспағанда, білім алушылардың үлгерімін ағымдық бақылауды, аралық және қорытынды аттестатталуын жүргізу;

6) өз қаржы қаражаттары  шектерінде мемлекеттік білім  беру ұйымдарындағы қызметкерлерге  Қазақстан Республикасының заңнамасында  белгіленген тәртіппен лауазымдық  айлықақылар (ставкалар), қосымша ақылар, үстеме ақылар және өзге де  ынталандыратын төлемдер белгілеу;

7) Қазақстан Республикасының  заңнамасында белгіленген тәртіппен  кадрлардың біліктілігін арттыруды  және оларды қайта даярлауды  қамтамасыз ету;

8) білім беру ұйымдарын  материалдық-техникалық қамтамасыз  ету, жарақтандыру мен жабдықтау;

9) Қазақстан Республикасының  заңнамасында белгіленген тәртіппен  ақылы негізде тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) ұсыну;

10) жарғылық қызметті жүзеге  асыру үшін Қазақстан Республикасының  заңнамасында белгіленген тәртіппен  қосымша қаржылық және материалдық  қаражат көздерін тарту;

11) білім алушыларды тамақпен  және медициналық қызмет көрсетумен  қамтамасыз ету, білім алушылардың, тәрбиеленушілердің денсаулығын  сақтау мен нығайтуды қамтамасыз  ету;

12) білім алушылардың, тәрбиеленушілердің жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген қосымша жеңілдіктер мен материалдық қамсыздандыру түрлерінің уақтылы берілуін қамтамасыз ету;

13) білім алушылар мен  тәрбиеленушілерді асырау және  олардың тіршілік ету жағдайларының  белгіленген нормалардан төмен  болмауын қамтамасыз ету;

14) қоғамдық өзін-өзі басқару  органдарының, қоғамдық бірлестіктердің  қызметіне жәрдемдесу;

15) Қазақстан Республикасының  заңдарында белгіленген тәртіппен  қаржылық есептілікті табыс ету;

16) жоғары оқу орындарының  ғылыми және педагог қызметкерлеріне  тиісті оқу орнының доценті  және профессоры академиялық  атақтарын беру;

17) “магистр” академиялық  дәрежесін беру жатады.

44-бап. Білім беру  ұйымдарын басқару

1. Білім беру ұйымдарын  басқару Қазақстан Республикасының  заңнамасына, тиісті үлгідегі білім  беру ұйымы қызметінің үлгілік  ережелері мен білім беру ұйымының  жарғысына сәйкес жеке-дара басқару  және алқалылық принциптерімен  жүзеге асырылады.

2. Білім беру ұйымын  тікелей басқаруды оның басшысы  жүзеге асырады.

3. Лауазымға тағайындау  және лауазымнан босату тәртібін  Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын жекелеген мемлекеттік жоғары оқу орындарының бірінші басшыларын қоспағанда, білім беру ұйымының басшысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен лауазымға тағайындалады және лауазымнан босатылады.

Бірінші басшыларын Қазақстан Республикасының Президенті лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын мемлекеттік жоғары оқу орындарының тізбесін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.

Мемлекеттік мекеме ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттік орта білім беру ұйымының басшысы лауазымға конкурстық негізде тағайындалады.

4. Білім беру ұйымы  басшысы лауазымының атауы, білім  беру ұйымының алқалы органдарының  құзыреті, құрылу және қызметінің  тәртібі, олардың арасындағы өкілеттіктердің  аражігін ажырату тиісті үлгідегі  білім беру ұйымдары қызметінің  үлгілік ережелерімен айқындалады  және олардың жарғыларымен бекітіледі.

5. Мемлекеттік білім беру  ұйымының басшысы үш жылда  бір рет Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілеген тәртіппен  аттестаттаудан өтеді.

Қазақстан Республикасының Президенті лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттік жоғары оқу орындарының бірінші басшыларының аттестаттаудан өту тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды.

6. Мемлекеттік білім беру  ұйымының (медициналық және фармацевтік білім беру ұйымдарынан басқа) басшысы мемлекеттік басқару органымен келісім бойынша өзінің орынбасарларын және бас бухгалтерді лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады.

7. Мемлекеттік білім беру ұйымдарының басшыларына өздерінің лауазымдарын білім беру ұйымдары ішіндегі немесе одан тыс жерлердегі басқа да басшылық (ғылыми және ғылыми-әдістемелік басшылықтан басқа) лауазымдармен қоса атқаруға тыйым салынады.

8. Мемлекеттік білім беру ұйымдары басшыларының лауазымдық міндеттерін қоса атқаруға болмайды.

9. Білім беру ұйымдарында  алқалы басқару органдары құрылады.

Білім беру ұйымын алқалы басқарудың нысандары, оларды сайлау тәртібімен қоса, жұмысты ұйымдастырудың үлгілік ережелерін білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітетін білім беру ұйымының кеңесі (ғылыми кеңес), қамқоршылық кеңес, педагогтік, әдістемелік (оқу-әдістемелік, ғылыми-әдістемелік) кеңестер және басқа да нысандар бола алады.

45-бап. Еңбек қатынастары  және білім беру ұйымы басшысының  жауапкершілігі 

1. Қызметкер мен білім  беру ұйымының еңбек қатынастары  Қазақстан Республикасының еңбек  заңнамасымен реттеледі.

Жоғары оқу орындарындағы ғылыми-педагогтік қызметкерлердің (профессорлық-оқытушылық құрамның, ғылыми қызметкерлердің) лауазымдарға орналасуы конкурстық негізде жүзеге асырылады.

2. Азаматтарды күндізгі  бөлімдерінде оқыту уақыты әскери  қызметті өткеруге теңестірілетін  білім беру ұйымдарының басшылары  мен профессорлық-оқытушылық құрамын  лауазымға тағайындау тәртібін  және олардың еңбек жағдайларын  Қазақстан Республикасының заңнамасына  сәйкес олардың мемлекеттік басқару  органдары айқындайды.

3. Білім беру ұйымының  басшысы Қазақстан Республикасының  заңдарында белгіленген тәртіппен:

1) білім беру ұйымы  білім алушыларының, тәрбиеленушілерінің, қызметкерлерінің құқықтары мен  бостандықтарын бұзғаны;

2) өзінің құзыретіне жатқызылған  функцияларды орындамағаны;

3) мемлекеттік жалпыға  міндетті білім беру стандартының  талаптарын бұзғаны;

4) білім беру ұйымы  білім алушыларының және тәрбиеленушілерінің, қызметкерлерінің оқу және тәрбие  процесі кезіндегі өмірі мен  денсаулығы;

5) қаржы-шаруашылық қызметтің  жай-күйі, оның ішінде материалдық  және ақша қаражаттарын нысаналы  пайдаланбағаны;

6) нормативтік құқықтық  актілерде және еңбек шартының  талаптарында көзделген талаптарды  өзге де бұзғаны үшін жауаптылықта  болады.

46-бап. Білім беру  жүйесіндегі бірлестіктер

Білім беру жүйесіндегі білім беру қызметі субъектілерінің мүдделерін олардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған және әрекет ететін бірлестіктері білдіре алады.

47-бап. Білім алушылар  мен тәрбиеленушілердің құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі

1. Қазақстан Республикасы  азаматтарының, Қазақстан Республикасында  тұрақты тұратын шетелдіктер  мен азаматтығы жоқ адамдардың  қабылдау талаптарына сәйкес  білім беру ұйымдарын және  білім алу нысандарын таңдауға  құқығы бар.

2. Білім алатын адамдар  білім алушылар немесе тәрбиеленушілер  болып табылады.

Білім алушыларға оқушылар, студенттер, магистранттар, адъюнкттар, курсанттар, тыңдаушылар және докторанттар жатады.

Тәрбиеленушілерге мектепке дейінгі, интернаттық ұйымдарда білім алушы және тәрбиеленуші адамдар жатады.

3. Білім алушылар мен  тәрбиеленушілердің:

1) мемлекеттік жалпыға  міндетті білім беру стандарттарына  сәйкес сапалы білім алуға;

2) білім беру ұйымы  кеңесінің шешімі бойынша жалпыға  міндетті мемлекеттік білім беру  стандарттары шеңберінде жеке  оқу жоспарлары, қысқартылған білім беретін оқу бағдарламалары бойынша оқуға;

3) оқу жоспарларына сәйкес  баламалы курстарды таңдауға;

4) өзінің бейімділігі  мен қажеттеріне қарай қосымша  білім беру қызметтерін, білімдерді  ақылы негізде алуға;

5) білім беру ұйымдарын  басқаруға қатысуға;

6) қайта қабылдануға және  бір оқу орнынан басқасына, бір  мамандықтан басқасына немесе  оқудың бір нысанынан басқасына  ауысуға;

7) Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілеген тәртіппен  білім беру ұйымдарында ақпараттық  ресурстарды тегін пайдалануға, оқулықтармен, оқу-әдістемелік кешендермен  және оқу-әдістемелік құралдармен  қамтамасыз етілуге;

8) спорт, оқу, акт залдарын, кітапхананы тегін пайдалануға;

9) Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес халықты жұмыспен  қамту саласындағы жағдай туралы  ақпарат алуға;

10) өзінің пікірі мен  сенімін еркін білдіруге;

11) өзінің адамдық қадір-қасиетінің  құрметтелуіне;

12) оқудағы, ғылыми және  шығармашылық қызметтегі табыстары  үшін көтермеленуге және сыйақы  алуға құқығы бар.

4. Меншік нысаны мен  ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, барлық білім беру ұйымдарының  күндізгі оқу нысаны бойынша  білім алушылары мен тәрбиеленушілерінің:

1) жергілікті өкілді органдардың  шешімі бойынша қоғамдық көлікте (таксиден басқа) жеңілдікпен жол  жүруге;

2) оқудан бос уақытта  оқуды жұмыспен ұштастыруға;

3) Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес әскери қызметке  шақырылу мерзімін кейінге қалдыруға  құқығы бар.

5. Медициналық айғақтар  бойынша және өзге де ерекше  жағдайларда білім алушыға академиялық  демалыс берілуі мүмкін.

6. Азаматтар бітірген  білім беру ұйымдарының меншік  нысандарына қарамастан, келесі  деңгейдегі білім беру ұйымына  түсу кезінде бірдей құқықтарға  ие болады.

7. Білім бepу ұйымдарында  білім алушылардың жекелеген  санаттарына Қазақстан Республикасының Yкіметі белгілеген тәртіппен  мемлекеттік стипендиялар төленеді.

Мемлекеттік атаулы стипендия жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының неғұрлым дарынды магистранттарына және Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының күндізгі оқу нысаны бойынша білім алушыларына жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу институттары ғылыми кеңестерінің шешімдері негізінде төленеді.

Жеке және заңды тұлғалар тағайындайтын атаулы стипендиялар техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында оқытудың күндізгі нысаны бойынша білім алушыларға тағайындалады.

Атаулы стипендиялардың мөлшерін және оларды төлеу тәртібін оларды тағайындаған органдар мен тұлғалар айқындайды.

8. Жұмыстарының жоғары  көрсеткіштері үшін мемлекеттік  конкурс негізінде грант алған  мемлекеттік білім беру мекемелері соның есебінен табысы аз отбасыларынан шыққан білім алушыларға стипендия төлейді. Стипендияны төлеу тәртібін және оның мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

9. Мемлекеттік білім беру  тапсырысына сәйкес оқуға қабылданған  білім алушыларды білім беру  ұйымдары өздері белгілеген тәртіппен  жатақханалардағы орындармен қамтамасыз етеді.

10. Білім алушылар мен  тәрбиеленушілерді оқу процесінен  алаңдатуға жол берілмейді.

11. Жетім балалар мен  ата-анасының қамқорлығынсыз қалған  балаларға арналған білім беру  ұйымдарында білім алушы және (немесе) тәрбиеленуші жетім балалар  мен ата-анасының қамқорлығынсыз  қалған балалар толық мемлекет  қамқорлығында ұсталады.

12. Білім алушылар мен тәрбиеленушілердің жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес басқа да жеңілдіктер беріледі.

13. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және  жоғары білім беретін ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде білім алушылардың қысқы және жазғы каникул кезінде қалааралық теміржол және автомобиль (таксиден басқа) көлігінде жеңілдікпен жол жүруге құқығы бар.

14. Білім алушылар мен  тәрбиеленушілер мемлекеттік жалпыға  міндетті білім беру стандарттарының  талаптарына сәйкес білімді, шеберлікті, практикалық дағдылар мен біліктілікті  меңгеруге, ішкі тәртіп ережелерін  сақтауға, білім беру ұйымының  жарғысында және білім беру  қызметтерін көрсету туралы шартта  көзделген басқа да талаптарды  орындауға міндетті.

15. Білім алушылар мен  тәрбиеленушілер өздерінің денсаулығы  үшін қам жеуге, рухани және  тән саулығын өздігінен жетілдіруге  ұмтылуға міндетті.

16. Білім алушылар мен тәрбиеленушілер педагог қызметкердің ар-намысы мен қадір-қасиетін, өздері білім алатын оқу орнының дәстүрлерін құрметтеуге міндетті.

17. Осы Заңның 26-бабы 8-тармағының 3) тармақшасында белгіленген квота  шегінде педагогтік және медициналық  мамандықтар бойынша оқуға түскен  ауыл (село) жастары қатарынан шыққан  азаматтар білім беру грантын  беру ережелерінде және білім  беру қызметтерін көрсету туралы  шарт талаптарында көзделген  тәртіппен жоғары оқу орнын  аяқтағаннан кейін кемінде үш  жыл ауылдық жерлерде орналасқан  білім беру ұйымдары мен медициналық  ұйымдарда жұмысты өтеуге міндетті.