Осы Заң білім беру

Маманды жұмысқа жіберу, өз бетімен жұмысқа орналасу құқығын беру тәртібі білім беру грантын беру ережелерімен айқындалады.

18. Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің  міндеттерін бұзғаны үшін оларға  білім беру ұйымының ішкі тәртібінің  ережелерімен және жарғысымен  көзделген тәртіптік ықпал ету  шаралары не білім беру қызметтерін  көрсету туралы шартта көзделген  өзге де шаралар қолданылуы  мүмкін.

48-бап. Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің денсаулығын  сақтау

1. Білім беру ұйымдарында  білім алушылардың, тәрбиеленушілердің  науқастануын болдырмау, денсаулығын  нығайту, тән саулығын жетілдіру, салауатты өмір салтына ынталандыру  жөніндегі қажетті шаралардың  орындалуы қамтамасыз етіледі.

2. Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің  оқу жүктемесі, сабақ режимі мемлекеттік  жалпыға міндетті білім беру  стандарттары, санитарлық-эпидемиологиялық  ережелер мен нормалар, оқу жоспарлары  мен денсаулық сақтау және  білім беру органдарының ұсынымдары негізінде әзірленген білім беру ұйымдары бекітетін ережелермен айқындалады.

3. Денсаулық сақтау жүйесінің  ұйымдары білім алушылардың, тәрбиеленушілердің  денсаулық жағдайына үнемі бақылау  жасауды, оларға медициналық қызмет  көрсетуді жүзеге асырады. Білім  беру ұйымдары медициналық пункттер  үшін үй-жайлар ұсынады.

Білім алушылардың, тәрбиеленушілердің денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету мақсатында білім беру ұйымдары білім алушыларға және тәрбиеленушілерге медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін құрылымдық бөлімшелер құруға құқылы.

4. Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беретін ұйымдардың педагог қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жыл сайын тегін медициналық тексеруден өтіп тұруға міндетті.

5. Білім беру ұйымдарындағы  сабақ кестесінде білім алушылар  мен тәрбиеленушілердің тамақтануы  және белсенді тынығуы үшін  ұзақтығы жеткілікті үзіліс жасалуы  көзделуге тиіс.

Білім беру ұйымдарында білім алушылардың тамақтануын ұйымдастыру үшін жағдай жасалады. Тамақ сапасын бақылау денсаулық сақтау органдарына жүктеледі.

6. Білім беру ұйымдарында  оқытудың, тәрбиелеудің, еңбек пен тынығудың салауатты және қауіпсіз жағдайларын жасау үшін жауапкершілік олардың басшыларына жүктеледі.

49-бап. Ата-аналардың  және өзге де заңды өкілдердің  құқықтары мен міндеттері

1. Кәмелетке толмаған  балалардың ата-аналары мен өзге  де заңды өкілдерінің:

1) баланың тілегін, жеке  бейімділігі мен ерекшеліктерін ескере отырып білім беру ұйымын таңдауға;

2) ата-аналар комитеттері  арқылы білім беру ұйымдарын  басқару органдарының жұмысына  қатысуға;

3) білім беру ұйымдарынан  өз балаларының үлгеріміне, мінез-құлқына  және оқу жағдайларына қатысты  ақпарат алуға;

4) өз балаларын оқыту  мен тәрбиелеу проблемалары жөнінде психологиялық-медициналық-педагогикалық  консультациялардан консуль-тациялық көмек алуға;

5) балаларының шарттық  негізде қосымша қызмет көрсетулер  алуына құқығы бар.

2. Ата-аналар мен өзге  де заңды өкілдер:

1) балаларға өмірі мен  оқуы үшін салауатты және қауіпсіз  жағдайлар жасауға, олардың ой-өрісі  мен дене күшін дамытуды, имандылық  тұрғысынан қалыптасуын қамтамасыз  етуге;

2) бес жастағы балалардың  мектепалды даярлығын қамтамасыз  етуге, ал алты жастан бастап  жалпы білім беретін мектепке беруге;

3) балаларды оқыту мен  тәрбиелеуде білім беру ұйымдарына  жәрдем көрсетуге;

4) балалардың оқу орнындағы  сабаққа баруын қамтамасыз етуге  міндетті. 

 

7-тарау.

ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МӘРТЕБЕСІ

50-бап. Педагог  қызметкердің мәртебесі 

1. Білім беру ұйымдарында, сондай-ақ білім беру бағдарламаларын  іске асыратын басқа да ұйымдарда  білім алушылар мен тәрбиеленушілерді  оқытуға және тәрбиелеуге байланысты  білім беру қызметімен айналысатын  адамдар педагог қызметкерлерге  жатады.

Мемлекеттік білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері азаматтық қызметшілер болып табылады.

2. Мемлекет қоғамдағы  педагог қызметкерлердің ерекше  мәртебесін таниды және кәсіптік  қызметін жүзеге асыруы үшін  жағдайлар жасайды.

51-бап. Педагог  қызметкердің құқықтары, міндеттері  мен жауапкершілігі

1. Тиісті бейіні бойынша  арнайы педагогтік немесе кәсіптік  білімі бар адамдар педагогтік  қызметпен айналысуға жіберіледі.

2. Педагог қызметкердің:

1) кәсіби қызметіне арналған  жағдаймен қамтамасыз етіле отырып, педагогтік қызметпен айналысуға;

2) ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-эксперименттік  жұмыспен айналысуға, педагогтік  практикаға жаңа әдістемелер  мен технологияларды енгізуге;

3) жеке педагогтік қызметке;

4) тиісті білім беру  деңгейіндегі мемлекеттік жалпыға  міндетті стандарт талаптары  сақталған кезде педагогтік қызметті  ұйымдастырудың әдістері мен  нысандарын еркін таңдауға;

5) білім беру ұйымдарын  басқарудың алқалы органдарының  жұмысына қатысуға;

6) ұзақтығы төрт айдан  аспайтын, бес жылда кем дегенде  бір рет біліктілігін арттыруға;

7) санатын арттыру мақсатында  мерзімінен бұрын аттестатталуға;

8) педагогтік қызметтегі  табыстары үшін мемлекеттік наградалар, құрметті атақтар, сыйлықтар мен  атаулы стипендиялар түріндегі  моральдық және материалдық көтермеленуге;

9) өзінің кәсіптік ар-намысы  мен қадір-қасиетінің қорғалуына;

10) әскери қызметке шақырылу  мерзімінің кейінге қалдырылуына;

11) ғылыми қызметпен айналысу  үшін педагогтік стажы сақтала  отырып, шығармашылық демалыс алуға;

12) білім беру ұйымы  әкімшілігінің бұйрықтары мен  өкімдеріне шағымдануға құқығы  бар.

3. Педагог қызметкер:

1) өзінің кәсіптік құзыреті  саласында тиісті теориялық және  практикалық білімді және оқыту  дағдыларын меңгеруге;

2) мемлекеттік жалпыға  міндетті білім беру стандарттарының  талаптарына сәйкес көрсетілетін  білім беру қызметтерінің сапасын  қамтамасыз етуге;

3) білім алушыларды жоғары  имандылық, ата-аналарына, этномәдени  құндылықтарға құрмет көрсету  рухында, қоршаған дүниеге ұқыпты  қарауға тәрбиелеуге;

4) білім алушылардың өмірлік  дағдыларын, біліктіліктерін, өздігінен  жұмыс істеуін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға;

5) өзінің кәсіптік шеберлігін, зияткерлік, шығармашылық және жалпы  ғылыми деңгейін ұдайы жетілдіріп  отыруға;

6) бес жылда кемінде  бір рет аттестаттаудан өтуге;

7) педагогтік әдеп нормаларын  сақтауға;

8) оқушылардың, тәрбиеленушілердің  және олардың ата-аналарының абыройы  мен қадір-қасиетін құрметтеуге  міндетті.

Міндеттері мен педагогтік әдеп нормаларын бұзғаны үшін педагог қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарында және еңбек шартында көзделген жауаптылыққа тартылуы мүмкін.

4. Қазақстан Республикасының  заңдарында көзделген жағдайларды  қоспағанда, педагог қызметкерлерді өздерінің кәсіптік міндеттерін орындаумен байланысы жоқ жұмыс түрлеріне тартуға жол берілмейді.

5. Білім беру ұйымдарында  жұмыс істеуге педагогтік қызметіне  сот үкімімен немесе медициналық қорытындымен тыйым салынған адамдар, сондай-ақ заңда белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдар жіберілмейді.

52-бап. Білім беру  ұйымдары қызметкерлерінің еңбегіне  ақы төлеу жүйесі

1. Мемлекеттік білім беру  ұйымдары қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен айқындалады.

Мемлекеттік емес білім беру ұйымдары қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеуді Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес олардың құрылтайшылары немесе оған уәкілетті адам айқындайды.

2. Бюджет қаражаты есебінен  қаржыландырылатын мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлеріне жалақыны есептеу ережесін еңбек саласындағы уәкілетті органмен келісім бойынша білім беру саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

3. Білім беретін мемлекеттік мекемелер мен қазыналық кәсіпорындардың педагог қызметкерлерінің лауазымдық айлықақысы, қосымша ақылар мен үстеме ақылар, сондай-ақ ынталандыру сипатындағы басқа да төлемдер Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалады.  

4. Білім беру ұйымдарының  қызметкерлеріне ауылдық жерде  жұмыс істегені үшін, сынып жетекшілігі  үшін, дәптерді, жазу жұмыстарын  тексергені үшін, оқу кабинеттеріне  меңгерушілік еткені, пәндерді тереңдетіп  оқытқаны, эксперимент режимінде  жұмыс істегені үшін Қазақстан  Республикасының заңнамасында белгіленген  тәртіппен қосымша ақы және  басқа да төлемдер төлеу жүргізіледі.

5. Ерекше мәртебесі бар  жоғары оқу орындарының профессор-оқытушылар құрамы мен басшы қызметкерлерінің лауазымдық айлықақысы арттырылып отыратын коэффициентті ескере отырып айқындалады.

6. Мемлекеттік білім беру  ұйымдарының педагог қызметкерлеріне  тиісті дипломы бар болған  кезде негізгі жұмыс орны бойынша:

философия докторы (PhD) және бейіні бойынша доктор дәрежесі үшін бір айлық ең төменгі жалақы мөлшерінде;

ғылым кандидаты дәрежесі үшін бір айлық ең төменгі жалақы және ғылым докторы дәрежесі үшін екі айлық ең төменгі жалақы мөлшерінде қосымша ақы белгіленеді.

7. Мемлекеттік білім беру  ұйымдарының педагог қызметкерлеріне  айлық жалақыны есептеу үшін  аптасына нормативтік оқу жүктемесі:

1) 18 сағаттан аспайтындай:

бастауыш білім беру ұйымдары үшін; 

негізгі, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін;

білім алушылар мен тәрбиеленушілерге қосымша білім беру ұйымдары үшін;

мамандандырылған және арнайы білім беру ұйымдары үшін;

2) 24 сағаттан аспайтындай:

мектепке дейінгі ұйымдар және мектепке дейінгі тәрбие берудің мектепалды топтары және білім беру ұйымдарының мектепалды сыныптары үшін;

балалар мен жасөспірімдердің спорттық білім беру ұйымдары үшін;

3) 30 сағаттан аспайтындай  интернаттық ұйымдардың, демалыс  лагерьлерінің, техникалық және  кәсіптік, орта білімнен кейінгі  білім беру ұйымдары жатақханаларының  тәрбиешілері үшін белгіленеді. 

Жоғары оқу орындарын қоспағанда, мемлекеттік білім беру ұйымдарында педагог қызметкерлердің лауазымдық міндеттеріне (біліктілік талаптарына) қатысты нормативтік оқу жүктемесін білім беру саласындағы уәкілетті органның ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жылдық оқу жүктемесі жұмыс уақытының жылдық нормасының шегінде белгіленеді және ғылыми кеңестің шешімі негізінде жоғары оқу орнының басшысы бекітеді.

8. Мемлекеттік тапсырысты айқындау кезінде мемлекеттік жоғары оқу орындары профессор-оқытушылар құрамының жалпы саны мынадай орташа арақатынасты негізге ала отырып есептеледі:

1) студенттер мен оқытушылар (бір оқытушыға шаққандағы студенттердің  орташа саны) тиісінше:

күндізгі оқу нысаны үшін - 8:1 (медициналық жоғары оқу орындары үшін - 6:1);

кешкі оқу нысаны үшін - 16:1;

сырттай оқу нысаны үшін - 32:1;

2) магистранттар және оқытушылар - 4:1;

3) докторанттар және оқытушылар - 3:1.

53-бап. Әлеуметтік  кепілдіктер

1. Педагог қызметкерлер  мынадай:

1) Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес тұрғын үй, оның ішінде қызметтік үй және (немесе) жатақхана;

2) жалпы орта, техникалық  және кәсіптік, орта білімнен  кейінгі, жоғары және жоғары оқу  орнынан кейінгі білім беру  ұйымдарының педагог қызметкерлері үшін ұзақтығы күнтізбелік 56 күн; оқу-әдістемелік қамтамасыз ету, мектепке дейінгі және қосымша білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері үшін - күнтізбелік 42 күн ақы төленетін жыл сайынғы демалыс алудың әлеуметтік кепілдіктерін иеленеді.

2. Ауылдық жерде жұмыс  істейтін білім берудің педагог  қызметкерлеріне жергілікті өкілді  органдардың шешімі бойынша:

1) қала жағдайында педагогтік  қызметпен айналысатын педагог  қызметкерлердің ставкаларымен  салыстырғанда айлықақылар мен  тарифтік ставкалар кемінде жиырма  бес процентке арттырылып белгіленеді;

2) коммуналдық қызмет  көрсетулерге шығыстарды жабуға және тұрғын үй-жайларды жылыту үшін отын сатып алуға жергілікті өкілді органдардың шешімі бойынша белгіленетін мөлшерде бюджет қаражаты есебінен біржолғы ақшалай өтемақы төленеді;

3) жеке меншігінде малы  барларға ауылшаруашылық ұйымдарының қызметкерлерімен бірдей, жемшөп, малын жаю және шөп шабу үшін жер учаскелері беріледі.

3. Білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлеріне жыл сайын тиісті бюджет қаражаты есебінен:

1) оларға кезекті еңбек демалысын беру кезінде мемлекеттік білім беру ұйымдарында Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасымен айқындалған мөлшерде күнтізбелік жылда бір рет сауықтыруға жәрдемақы;

2) “Жоғары оқу орнының  үздік оқытушысы” атағын иеленушіге  айлық есептік көрсеткіштің 2000 еселенген  мөлшерінде мемлекеттік грант;

3) “Үздік педагог” атағын иеленушіге айлық есептік көрсеткіштің 1000 еселенген мөлшерінде мемлекеттік грант төленеді.  

 

8-тарау. БІЛІМ  БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК  РЕТТЕУ

54-бап. Білім беру  саласындағы мемлекеттік реттеудің  мақсаты мен нысандары

1. Білім беру саласындағы мемлекеттік реттеу білім алуға конституциялық құқықтарды іске асыруды қамтамасыз ететін жағдайларды жасауға және білім беру ұйымдары ұсынатын білім беру қызметтерін көрсетудің жоғары сапасын қамтамасыз етуге бағытталған.