Қазақстан Республикасында банктік қызметтер нарығын дамыту бағыттары

«Халық Лизинг» АҚ 2004 жылдың 1 қаңтарында құрылған және «Қазақстан Халық банкі» АҚ-ның еншілес компаниясы болып табылады. Компания Caterpillar (АҚШ), Volvo (Швеция), Wirtgen (Германия), Itochu (Жапония), Komatsu (Жапония), Dressta (Польша) және тағы басқа  компаниялардың кез келген жабдықтарын  лизингке береді. «Қазақстан Халық  Банкі» АҚ компанияның жалғыз құрылтайшысы және акционері болып табылады.

Компания қызметінің 2012 жылғы 1 қаңтардағы негізгі көрсеткіштері:

1.Ағымдық активтер – 2,255.1 млрд. теңге;

2.Ұзақ мерзімді активтер – 1,494.6 млрд. теңге;

3.Ағымдағы міндеттемелер – 204,139.3 млн. теңге;

4.Ұзақ мерзімді міндеттемелер – 195,523.3 млн. теңге.

Лизингтік қызметтер рыногындағы  жетекші компаниялардың бірі болып  табылатын «Халық-Лизинг» компаниясының  аталған салада айтарлықтай мол  тәжірибесі бар.

Халықаралық қаржы нарығында  Халых Банкінің серіктестеріболып Lehman Brothers, American Express Bank Ltd болып табылады. Lehman Brothers – ол Халық банкінің  еуробондтарын шығаруды дайындауда қатысқан және рейтингтік кеңесші қызметін атқарады, ал  American Express Bank Ltd – 1998 жылы Халық Банкіне синдикатты займды ұйымдастырған болатын.

Халық Банкінің серіктестері болып мынадай заңды компаниялар  табылады: White Case, Bracewell Ratterson, Baker McKenzie, Camerson McKenna, Stibbe Simont Monahan Duhot.

Қазақстандағы ірі серіктестері«Казпочта» болып табылады, оның 100% акциясы  Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 20 желтоқсандағы Үкімі бойынша  Халық Банкіне берілген болатын.

Банк VIZA International және MasterCard International төлем жүйесі бойынша карточкамен  қызмет көрсетеді. Айналымдағы карточкалар  саны 80% -ды құрады.

2006 жылы Халық банкі  жеке тұлғалардың мерзімдік салымдарының  өсу темпі бойынша 1-ші орынды  алды.

Халық Банкі үлкен мынадай  банктік қызмет көрсетеді: есеп-кассалық қызсет көрсету, несиелер, бағалы қағаздармен  операциялар, консультациялық және сараптық қызметтер, интернет-банкинг, депозиттерді қабылдау және т.б.

Банктің Қазақстан Республикасында 624 құрылымды бөлімдері, Лондон, Пекин  және Москвада өкілеттіктері бар.

2006 жылдың желтоқсанында  Халықаралық «Жыл таңдауы» фестиваль-байқауда  Халық Банкі «Қазақстан Республикасындағы  2006 жылғы ең үздік банк» сыйлығына  ие болды. 

Халық Банкінің филиалдық  желісі 624 құрылымдық бөлумшелерден, оның ішінде 20 облыстық және аймақтық, 147 айдандық филиалдардан және 457 есеп-кассалық бөлімдерден  тұрады. 

Төлем карточкаларына қызмет көрсету 365 банкоматтан, 1410 POS-терминалдардан және 852 импринтерден тұрады.

“Банк-Клиент” жүйесі арқылы персоналдық компьютерлер мен модемді  қолдана отырып, клиент жұмыс орнын  босатпай-ақ шотының ағымдық жағдайын тексере алады. Сонымен қатар  шоттарды басқару бойынша тапсырма мен өкімдер бере алады. “Банк-Клиент”  жүйесі информацияларының қорғалуына кепіл береді. Банк клиенттеріне “Money Gram”, “Экспресс аударымдар” және “Жеке тұлғалардың мерзімді есеп айрысу” жүйелерінің қызметтері көрсетіледі.

2012 жылдың 23 ақпанында Қазақстанның Халық Банкі (100 млн. АҚШ доллары соммасына тең) кезекті синдикатты несие беру туралы келісімге қол қойылды. Несиенің мақсаты – банктің ірі клиенттерінің экспорттық-импорттық контрактілерін қаржыландыру. Несие халықаралық банктер синдикатымен 18 айға берілді. Несие бойынша маржа Либор мөлшерлемесінен асатын жылдық 1,5% -бен берілді.

2009 жылды Халық Банкі  “Интернет-Банкинг” бойынша төлемдерді  аударатын ұйымдардың тізімін  ұлғайтты. Бүгінгі таңда олардың  саны 35 жетті: Қазақстанның 17 аймақтарынан32 және 3 жалпыреспубликалық ұйымдар. 

2009 жылдың сәуірінен бастап  Халық Банкі өз клиенттеріне  дискета мен смарт-карточкалардан  басқа Minikey (USB) жаңа кілттік құралмен  жұмыс істеуге мүмкіндік берді.  Мамыр айынан бастап Интернет  арқылы несиені төлуге, қараша  айынан бастап Қазақстанның кез-келген  зейнеткерлік қорына ерікті төлемдер  аударуға мүмкіндік берілді. 

Сонымен қатар “Интернет-Банкинг” жүйесінің табыстары 2009 жылы алдыңғы  жылмен салыстырғанда (21%-ға өсті) 51,7 млн. теңгеге дейін өсті. Интернет-шоттары  теңгеде соммалық айналым жыл  ішінде 13-тен 15,4 млрд. теңгеге  дейін  өсті. Ал басқа валютада мынадай  көрсеткіштерге жетті: USD – 3,5 млн, EUR – 3,3 млн, RUR – 29,7 млн, GBR – 0,4 млн. Интернет арқылы ашылған депозиттер саны 39% өсті.

Соңғы көрсеткіштерге сүйенсек “Халық Банкі” Қазақстанның жеке тұлғалары  бойынша электрондық банктік  қызметтер нарығында 70%-дан жоғары бөлікті қамтиды.

 

2.2 «Қазақстан  Халық Банк» АҚ-ның қаржылық жағдайы мен қызметтерін талдау

 

Бүгінгі күні «Халық Банк»  АҚ активтер мөлшері жөнінен 2010  жылғы 1 желтоқсанына сәйкес мәләметтерге сүйене отрсақ елімізде бірінші орын алады.

Бөлшек нарықта және ШОБ  субъектілерін кредиттеуде артықшылықты фокуспен бизнестің барлық бағыттары  бойынша әмбебап қаржы институты  ретінде даму үстінде.

«Халық Банк» АҚ ҚР Үкіметінің, ҚР Ұлттық Банкінің және ҚР Қаржы нарығын  және қаржы ұйымдарын реттеу мен  қадағалау агенттігінің бірлескен  әрекеттері, жоспары шеңберінде жүзеге асырылатын 2009–2010 жылдарға арналған экономика  және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың белсенді қатысушысы болып табылады.

Банк берешегін қайта  құрылымдау жоспарын мақұлдау болып  табылады. Тиісті тәртіпті аяқтау, Банкінің жаңа ноталарын және облигацияларын шығару қайта құрылымдаудың келесі және соңғы кезеңі болып табылады.

2009 жылдың ақпанында Халық  Банк The Banker халықаралық қаржы баспасының  версиясы бойынша 500 аса ірі  әлемдік қаржы брендтерінің рейтингінде   елеулі орынға ие болды. 

 «Халық Банк» АҚ  төмендегілерге қатысушы болып  табылады:

- Қазақстан Республикасы жеке тұлғаларының салымдарына (депозиттеріне) міндетті ұжымдық кепілдік беру (сақтандыру) қорына;

- Ипотекалық несиелерге кепілдік беру қазақстандық қорына;

- Қазақстан қор биржасына (KASE);

- Қазақстан қаржыгерлерінің қауымдастығына;

- SWIFT және REUTERS телекоммуникациялары халықаралық банкаралық жүйесіне;

- Қазақстан сауда-өнеркәсіптік палатасына;

- VISA International және MasterCard International халықаралық төлем жүйесінің принципиалды мүшесі.

«Халық Банк» АҚ зейнеткерлік активтерді басқару жөніндегі компаниялардың, сондай-ақ «Мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы  қоры» АҚ депозиттерін орналастыру  үшін, ақша қаражатына сенім білдіретін ҚР Ұлттық Банкімен белгіленген екінші деңгейдегі банкілер тізбесіне енді.

 «Халық Банк» АҚ 2010 жылдың ақпан айының басына 973 банкомат, оның ішінде қолма-қол  қабылдау функциясымен (cash-in) 322 банкомат, сондай-ақ қолма-қол, ақша беру  пункттеріндегі 152 POS-терминал және  сауда-сервистік кәсіпорындардағы 342 POS-терминал есептелінетін кең  көлемді эквайрингтік құрылғылар  желісіне ие.

 «Халық Банк» АҚ  Қазақстан Республикасының 56 қалалық  және ауылдық елді мекендерінде 2010 жылдың 1 ақпанына есептелінген 19 филиалы және 115 бөлімшелі тармақталған  филиалдық желісі бар.

 Қазақстанда 2010 жылдың 1 қаңтарына 39 екінші деңгейлі  банк жұмыс істейді, оның ішінде  Алматы қаласында 39 банк, банктердің 34 филиалы және 372 есеп-айырысу кассалық  бөлімдер орналасқан.

Бұл қадам ұсынылатын қызметтер  санын кеңейтуге және Банктің  барлық карточкалық жүйелері мен  эквайрингтік құрылғылардың жұмыс  сапасын жақсартуға мүмкіндік берді.. Басылым сарапшыларының пікірінше, Банк брендінің құны 121 млн. АҚШ доллары-деңгейінде.

Экономиканы қолдауға бағытталған  мемлекеттік бағдарламаны іске асыру  аясында «Халық Банк» АҚ  ҚР Үкіметінің шешімімен наурызда шағын және орта бизнесті, үлестік құрылысты және жоғары білімді қолдауға арналған қаражатты  игеруші операторлардың бірі болды. Жалпы алғанда, жыл ішінде осы  бағдарламалар бойынша Банк мемлекеттік  қаражаттың 50 млрд. теңгесін игерді.

2010 жыл 10 ақпанда «Халық  Банк» АҚ өз қаражаты есебінен  шағын және орта бизнеске (ШОБ)  кредит беруді қайта жаңғыртқанын  хабарлайды. Осы мақсаттарға Банк 15 миллиард теңге бөлді.30 наурызда «Халық Банк» АҚ берешекке қайта құрылымдау жүргізу аяқталғаны туралы хабарлады. Альянс Банк берешекті қайта құрылымдау жоспары бойынша барлық іс-шараларды орындау нәтижесінде тұтастай 547,9 млрд. теңгеге қосымша капиталдандырылды, ал оның меншікті капиталы 50 млрд. теңгені құрды. Қайта құрылымдау нәтижесінде борыш көлемі 4,5 млрд. АҚШ долларынан (есептелген пайызды қосқанда) 1 млрд. 80 млн. АҚШ долларына дейін қысқарды, соның ішінде: 850 млн. АҚШ доллары – еуробондтар бойынша алғы борыш, 85 млн. – нақты саудалық қаржыландыру, 145 млн. – субординирленген 20-жылдық облигациялар.

Несие алушы мен оның ипотекалық несиесін қайта қаржыландыру үшін қарастырылатын міндетті талаптар тізімі:

- Несие алушы – жеке тұлға, ҚР резиденті;

- Несиені алу мақсаты – Тұрғын үйді алу;

- Несие алушы, оның жұбайы мен кәмелетке толмаған балалары үшін жалғыз - болуы шарт;

- Үйдің тұрғын ауданы 120 ш.м. аспауы тиіс;

- Қайта қаржыландыру өтінішін берген күніне несиені өтеу мерзімінің кешіктірілмеуі;

Мемлекеттік бағдарлама бойынша  ипотекалық несиені қайта қаржыландыруға өтінішті берген күніне Қарыз алушының, оның жұбайының және олардың кәмелетке  толмаған балаларының кепілдікке салынған меншіктің орналасқан орны бойынша  басқа тұрғын үйге меншік құқығының  болмауы.

Енді 1-кестеден Халық Банктің еліміздің банк жүйесіндегі оны мен оның қаржылық дамуындағы активтерін және несиелік портфелі бойынша қалыптасқан провизмяларын келесі кестеден көре аламыз.

Жоғарыдағы кестеден көретініміз  ҚР-да екінші деңгейлі банктері ішінде Халық Банктің бірінші рейтингте тұрғандығын көре аламыз. Онда Халық Банктің активтері 2 363 188 645 мың теңгені құрап отыр.

Банктердің активтер құрылымында   банктік  заемдар   және   «кері РЕПО» операциялары (77,6%), қолма-қол  ақшалар, аффинирленген бағалы металлдар  және корреспонденттік шоттардағы қалдықтар (6,9%), бағалы қағаздар портфелі (7,5%), басқа  банктерде орналастырылған салымдар (4,8%) алады. 2008 жылдың басынан бастап банктік заемдар және «кері РЕПО»  операциялары 370,1 млрд. теңгеге немесе 4,2%- ға ұлғайды , қолма-қол ақшалар, аффинирленген  бағалы металлдар және корреспонденттік шоттардағы қалдықтар 192,9 млрд. теңгеге  немесе 19,9%-ға кеміді , бағалы қағаздар – 100,4 млрд. теңгеге немесе 12,7 %-ға өсті, басқа банктерде орналастырылған  салымдар – 65,7 млрд. теңгеге немесе 10,2%-ға көбейді.

Жыл басынан баланс бойынша  мерзімі өткен борыш 100,5 млрд. теңгеден 159,5 млрд. теңгеге (2,6 есе) көбейді және есеп беру күніне 260,0 млрд. теңгені құрады.

 

 

1-Кесте – ҚР екінші деңгейлі банктерінің жалпы құрамы мен олардың активтері

 

№	Банктің атауы	Активтер	Заемдар	несие портфелі бойынша қалыптасқан  провизиялар
1	"Қазақстан Халық Банкі"  АҚ	2 363 188 645	2 304 175 165	736 007 622
2	"Казкоммерцбанк" АҚ	2 151 630 993	1 213 694 524	292 424 550
3	“БТА Банк” АҚ	1 982 521 890	1 642 656 514	916 619 613
4	"Банк ЦентрКредит"  АҚ	1 151 885 346	743 082 268	110 355 465
5	"АТФБанк" АҚ	1 020 610 559	850 892 781	141 704 738
6	"Альянс Банкі" АҚ	502 176 611	553 128 793	318 269 568
7	"Евразийский Банк" АҚ	400 666 273	238 354 737	23 579 812
8	"Kaspi Bank" АҚ	348 048 602	291 813 152	43 447 027
9	«Рессей Жинақ банкі» АҚ ЕБ	290 260 663	188 366 029	12 812 533
10	"Ситибанк Казахстан"  АҚ	253 518 557	38 268 575	698 090
11	"Нұрбанк" АҚ	246 696 179	197 196 763	84 115 520
12	"Цеснабанк" АҚ	240 499 500	165 754 503	10 436 546
13	"HSBC Банк Қазақстан"  АҚ ЕБ	225 467 566	87 287 357	5 553 643
14	«Темiрбанк» АҚ	197 103 220	210 963 674	110 085 468
15	"RBS (Kazakhstan)" ЕБ" АҚ	125 558 720	12 600 987	652 127
16	"Қазақстанның тұрғын  үй құрылыс жинақ банкі"  АҚ	107 745 677	70 111 968	1 848 259
17	"Альфа-банк" ЕБ  АҚ	86 485 827	29 491 071	3 021 001
18	"Казинвестбанк" АҚ	68 362 608	50 864 472	7 123 759
19	"Эксимбанк Казахстан" АҚ	65 202 588	58 992 564	8 822 193
20	"Delta Bank" АҚ	57 382 923	46 813 808	1 160 311
21	"Қазақстандағы Қытай  Банкі" ЕБ АҚ	53 060 553	2 669 804	26 698
22	Астана-Финанс банкі АҚ	27 010 308	14 716 030	2 006 464
23	Банк ВТБ (Қазақстан) АҚ ЕҰ	22 140 830	9 377 084	2 622
24	«Метрокомбанк» АҚ	21 877 230	7 834 907	1 553 196
25	"Хоум Кредит Банк" АҚ	18 848 759	14 927 728	711 822
26	"ТПБК" АҚ	16 456 620	150 000
27	"AsiaCreditBank" ББ" АҚ	13 694 192	4 962 660	438 141
28	" Банк Позитив " АҚ	13 283 469	3 578 627	1 595 543
29	"КЗИ БАНК" ЕБ АҚ	10 565 992	3 990 067	1 026 879
30	"Банк Kassa Nova" АҚ	9 144 492	5 531 781	141 108
31	"Казинкомбанк" АҚ	7 611 184	3 505 187	61 613
32	"Шинхан Банк Казахстан"  АҚ	7 334 659	1 156 116	29 708
33	"Al-Hilal" Ислам Банкі"  АҚ	6 875 753	1 590 596
34	"Данабанк" АҚ	6 273 838	584 782	43 076
35	"Тайб Қазақ Банкі" ЕБ АҚ	6 195 046	980 291	153 165
36	"Сенім-Банк" АҚ	5 478 661	2 928 887	53 439
37	"Кредит Алтын Банк" АҚ	5 395 385	3 660 500
	Жиынтығы	12 143 383 204	9 082 685 949	2 836 915 246
Ескерту-ҚР Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі, (мың,тенге)