Қазақстан Республикасында банктік қызметтер нарығын дамыту бағыттары

Банктің қаржылық жағдайын талдау. 2011 жылы Халық банкінің негізгі қаржылық нәтижелері баланста көрсетілген.

Активтер. Банк активі 2011 жылы 398,2 млрд. теңгені ($3,1 млрд) құрады, алдыңғы жылмен салыстырғанда 144,6 млрд. теңгеге немесе 57% өсті. 2008 жылғы көрсеткіш 2008 жылмен салыстырғанда 25% өсті Ақша және оның эквиваленттері алынған қаражаттардың әділ құны бойынша бағаланады, олар Қазақстанның Ұлттық Банкіндегі қаражаттардан тұрады. Оған балансты құрған күннен есептегенде қайтару мерзімі 90 күн ішінде болатын міндетті резервтер мен несиелік мекемелердегі қаражаттар жатқызылады.

Бағалы қағаздар. Бағалы қағаздар 2011 жылы 39 914 328 теңгені құрап, алдыңғы жылмен салыстырғанда 69% өсті (6-Кесте).

 

6-Кесте -  Саудалық бағалы қағаздар құрылымы

 

Саудалы бағалы қағаздар	2010	2011
ҚРҰБ-нің ноталары	10.148.019	23.958.264
Қаржы Министрлігінің қазынашылық  міндеттемелері	6.209.751	9.207.605
Қазақстан Республикасының  мемлекттік облигациялары	4.549.879	4.085.513
Қазақстандық банктердің еурооблигациялары	2.129.283	2.493.542
«Қазақстанның Даму Банкінің»облигациялары	470.050	169.404
Саудалық бағалы қағаздар	23.506.982	39.914.328
Репо келісмінің шарттары бойынша	4.283.405	5.656.840
Е с к е р т у  – www.halykbank.kz.негізінде жасалған , (мың, теңге)

 

Осы бағалы қағаздардың сыйақы мөлшерлемесі мен өтеу мерзімі келесідей  болады:

Клиенттердің қаражаттары. Клиенттердің қаражаттары клиенттердің ағымдық шоттарындағы қалдықтардан және мерзімді салымдардан тұрады. Ол келесі 8- Кестеде көрсетілген.

7-Кесте -Бағалы қағаздар сыйақы мөлшерлемесі және оны өтеу мерзімі

 

Бағалы қағаздар	2011		2010
	%	Өтеу мерзімі	%	Өтеу мерзімі
ҚРҰБ-нің ноталары	4,7%-5,4%	2008	6%	2007
Қаржы Министрлігінің қазынашылық  міндеттемелері	5,7%-16,9%	2008-2013	7-17%	2007-2010
Қазақстан Республикасының  мемлекеттік облигациялары	11,1%	2009	11,1%	2009
Қазақстандық банктердің еурооблигациялары	7,38%-8,6%	2009-2013	7,1%	2009-2013
«Қазақстанның Даму Банкінің»облигациялары	9,1-9,8%	2009	9,1%	2009-2013
Е с к е р т у  –www.halykbank.kz.негізінде жасалған , (мың,тенге)

 

 

8-Кесте -  Клиенттер қаражаттарының құрамы

 

	2011 ж	2010 ж	2009ж
Ағымдық шоттар:
Жеке тұлғалар	23.674.644	19.251.434	20.693.820
Коммерциялық кәсіпорындар	33.307.551	29.445.261	14.481.262
Мемлекеттік кәсіпорындар	1.505.820	5.395.910	3.831.583
Мерзімді салымдар:
Жеке тұлғалар	65.104.894	53.266.594	34.237.309
Коммерциялық кәсіпорындар	29.815.332	28.185.486	23.127.671
Мемлекеттік кәсіпорындар	-	163.455	3.777.381
Аккредетив бойынша қамтаммасыз  ету үшін ұсталынатындар	1.437.457	1.209.862	232.277
Барлығы:	154.845.698	136.918.002	100.381.303
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген , (мың,теңге)

 

2011 жылдың соңында мерзімді салымдарға теңгеде жылына 5%-дан 7% мөлшерлемесі бойынша сыйақылар есептелінді (2011 жылы 1%-дан 9%-ға дейін; 2010 жылы 1%-дан 10%-ға дейін), ал шетел валютасында жылына 1,75%-дан 5,5%-ға дейін есептелінді (2011 жылы 1% - 7%; 2010 жылы 1% - 8%).

2011 жыл соңында Банк  алатын жылдық сыйақы мөлшерлемесі  теңгеде займдар мен аванс  бойынша 11%-дан 28%-ға дейін болды  (2009 жылы 11% - 28%; 2008 жылы 18% - 30%), ал АҚШ  долларында 10%-дан 23%-ға дейін (2008 жылы 10%-23%, 2007 жылы 14% - 21%).

 

9-Кесте -  Клиенттердің займдары

	2011 ж	2010 ж	2009 ж
Клиенттердің займдары	171.929.919	131.256.107	87.086.458
Жай вексельдер	1.067.525	868.318	-
Факторингтік операциялар	261.691	117.000	-
Овердрафт	729.363	957.120	169.500
Аванстар	429.345	428.498	145.037
	174.417.843	133.627.043	87.400.995
Клиенттердің займдары	163.888.497	125.816.039	83.664.396
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген  ,  (мың,теңге)

 

 

10-Кесте -  Тіркелген, төленген және айналымға шығарылған акциялардың қозғалысы

 

	Акциялардың саны		Номиналдық құны		Барлығы
	Артықшылығы бар акциялар	Жай акциялар	Артықшылығы бар акциялар	Жай акциялар
2009 жыл соңында	-	54.226.000	-	5.422.600	5.422.600
Капиталға аударымдар	22.611.500	20.000.000	2.261.150	2.000.000	4.261.150
2010 жыл соңында	22.611.500	74.226.000	2.261.150	7.422.600	9.683.750
Капиталға аударымдар	2.130.500	-	213.050	-	213.050
2011 жыл соңында	24.742.000	74.226.000	2.474.200	7.422.600	9.896.800
Е с к е р т у  – Кәсіпорын мәліметтері негізінде  есептелген  ,  (мың,теңге)

 

2010 жылы Банк 20.000.000 жай акция шығарды, олар 2009 мен 2010 жылдары толығымен төленді.

2011 жылы Банк артықшылығы бар акциялар бойынша 354.936 мың теңге көлемінде дивиденттер төледі (2007 жылы 394.459 мың теңге).

Сонымен банктің 2011 жылғы қорытындысы бойынша активтер 398,2 млрд. тг, меншікті капитал 34,4 млрд. тг, таза пайда 8,1 млрд. тг құрады. Несиелік портфель 264,9 млрд. тг құрады. Клиенттердің депозиттері – 224,6 млрд. тг құрады, оның ішінде халықтың салымдары 110,2 млрд. теңгеге тең.

Банк-бәсекелестер мен Халық  Банкінің заңды тұлғаларға қойылатын  тарифтерін салыстырайық. Шотты ашу  үшін Халық банкінде заңды тұлғаларға 8200 тг. төлеу керек болатын болса, БТА Банк – 9000тг, Халық Банкте - 10 000тг, АТФ банкте – 5000 тг. (алғашқы екі шот үшін), ал БанкЦентрКредитте тегін. Ал аударымдарға келетін болсақ, оның ішінде теңгедегі банкішіндегі аударымдар үшін сыйақылар Халық банкінде 16:00 дейін –тегін, 16:00-18:00 - 250тг; ал БанкТуранАлемде, Халық Банк, БанкЦентрКредит және АТФ банктерінде – тегін. Аккредетив бойынша төлемге келетін болсақ Халық Банкінде басқа банктермен салыстырғанда ең төменгі пайыздар: шетел валютасында – 0,15% min4100тг, max65600тг, теңгеде – ақшалай аударымдардың тарифы бойынша.

Халық Банкіне берілген халықаралық  рейтингтер оның рыноктағы мықты  айқындамасын, активтер мен негізгі  табыс көздерінің жоғарғы сапалығын  көрсетеді:

 

11-Кесте Халық Банкінің 2011 жылдың 17 қаңтары бойынша несиелік рейтингі

 

Moody,s Investors Service
Ba1	Шетел валютасындағы ұзақ мерзімді депозиттер
Not prime	Шетел валютасындағы қысқа  мерзімді депозиттер
D-/ оң	Қаржылық күшінің рейтингі
Оң	Рейтинг болжамы
Standard and Poor,s
B+	Ұзақ мерзімді контрагенттік  рейтинг
B	Қысқа мерзімді контрагенттік  рейтинг
оң	Рейтинг болжамы
Fitch
BB	Контрагенттің ұзақ мерзімді рейтингі
B	Контрагенттің қысқа мерзімді рейтингі
D	Жеке рейтинг
З	Қолдау рейтингі
Тұрақты	Ұзақ мерзімді рейтингке  болжам
Е с к е р т у  –www.halykbank.kz.негізінде жасалған

 

  Клиенттерді тарту  мақсатында келесідей шаралар  қарастырылған:

Тікелей маркетинг. Тікелей  маркетингте несие менеджерлері нарыққа шығып несиелеу өніміне  жарнама жасайды. Тәжірибе көрсеткендей маркетингтің осы түрінде несие  менеджерлері бизнестің иегерімен  кездеседі және оны ссуда алуға  сендіру мүмкіндігі болады.

Әкімшіліктің көмегімен  жасалатын маркетинг. Әр аудандық әкімшілікте  кіші және орта бизнесті қолдау бөлімі бар. Айына бір рет әкімшілік  кіші және орта бизнес өкіледеріне  жиналыс жасайды. Мұнда бизнес өкілдерінің  проблемалары талданады. Осы жиналысқа  несие менеджерлерін шақыра отырып, банктік өнімдерді жарнамалайды.

«Халық Банкі» АҚ-ның несиелік саясатына талдау жиі жүргізіліп, банктің несиелік портфелін басқару  саясатының негізін қалайды. Банктің  несиелік портфелін басқару саясаты, өз кезегінде банктік тәуекелдерді несиелік салымдардың диверсификациясы есесінен төмендету мен несиелік нарықтың тәуекел деңгейі жоғары секторларын айқындауға бағытталған. «Халық Банкі» АҚ-ның несиелік портфелін  талдау кезіндеріне төмендегілер жатады:

1)несиелік портфельдің  құрамына кіретін ссудаларды  бағалау критерийлерін таңдау;

2) таңдаған критерийлер  негізінде ссудаларды бағалау  жүйесін жасау;

3) сапасын бағалау негізінде  ссудаларды классификациялау;

4) несиелік портфельдің  құрамын анықтау;

5) классификацияланған ссудалар  топтарының әрқайсысы бойынша  тәуекел процентін анықтау;

6) жалпы банк бойынша  және ссудалар тобының әрқайсысы  бойынша несиелік тәуекел деңгейінің  абсолютті мөлшерін есептеу;

7) ссудалар бойынша мүмкін  болатын шығындарды жабатын арнайы  жеткілікті резерв мөлшерін анықтау;

8) несиелік портфельдің  сапасына талдау жасау;

 «Қазақстан ХалықБанктің» акционерлік қоғамы екінші деңгейлі тез дамып келе жатқан қазақстандық банкілердің бірі болып табылады және банктік қызмет көрсету нарығында табысты жүмыс істегелі 10 жылдан асты. Егер «Қазақстан ХалықБанк» АҚ  2011жылғы қаржылық көрсеткіштеріне көз тастасақ, есеп беру жылы банктік қызмет көрсету жопе ұсынылған банктік өнімдер нарығына ену жылы болды.

2010 жылғы «Қазақстан ХалықБанк» АҚ  активтері 168 % өсгі, 2010 жылдың 1 қаңтарына 22 млрд.теңгеге жетті. Абсолюттік сандар осімі 13,8 млрд.теңге құрады. Өсудің негізгі қайнар көзі - 2008 жыл мен 2009 жылдар арасында 2,3 есеге ұлғайған, жылдың соңына үлесі 73% құрағаи несие портфелі болды. Банк активтерінің өсуіне ықпал еткен тағы бір маңызды фактор - үлесі 7%-дан 18% өсіп, 3,9 млрд.теңгеге жеткен құнды қағаздар портфелі болды. Осы жылға көрсеткіш 6,4 есеге ұлғайды. 2009-2011 жылдар арасындағы банк міндеттемелері 2,9 есеге өсіп, 2010 жылдың 1 қаңтарына-19,9 млрд. теңгені құрады.

2011 жылы банк 2009 жылғы көрсеткішті 936,8 млн.теңгеге(74%) көтеріп, банк кірісі 2,2 млрд.теңгені құрады. Кесте 1-де банк кірістері көрсетілген, 2010 жылғы негізгі кірістер бойынша есуі: сыйақы алу мен байланысты кірістер-82 %, дилингтік операциялар бойынша кірістер-17%; комиссиялық кірістер-26% құрады.

2011 жылы банк 2010жылғы көрсеткішті 936,8 млн.теңгеге(74%) көтеріп, банк кірісі 2,2 млрд.теңгені құрады. Кесте 1-де банк кірістері көрсетілген, 2010 жылғы негізгі кірістер бойынша есуі: сыйақы алу мен байланысты кірістер-82 %, дилингтік операциялар бойынша кірістер-17%; комиссиялық кірістер-26% құрады.

Банктің 2010жылғы шығындары 2009жылғы ұқсас көрсеткішті 907 млн.теңгеге (73% өсімі) көбейтіп, 2,15 млрд, теңгені құрады. Осымен бірге клиенттер мен несиелік ұйымдардың депозиттері мен пайыздық шығындары, яғни төленген жарналары бойынша пайыздары барлық шығындардың 49 % құрады. Шығындар категориясына мына баптар кіреді: жедел депозиттер және кепіл депозиттер, ағымдағы есеп-шоттар мен алдын ала алуды талап ететін депозит, ХҚИ банктерінен алынған несиелер, басқа да міндеттемелер.