Жоғары мектеп педагогикасы

– жоғары білім алуға мүмкіндік алудың шарты ретінде 12-13 жылдық, мектептегі оқыту жүйесіне көшу;

– оқу мерзімі 4 жыл және квалификациясы еңбек нарығы сұранысын  қанағаттандыратын және әрі қарай білім алуды жалғастыруға жарайтын “бакалавр” дәрежесі бар аяқталмаған жоғары білім беру;

– «магистр» және «доктор» дәрежелері бар аяқталған жоғары білім беру;

– барлық ұлттық жоғары білім беру жүйелеріне European Credit Transfer System (ECTS) есептік бірлік жүйесін немесе қайта есептеу, жинақтау функцияларын қамтамасыз ететін және шетелде оқытудың академиялық талап тұрғысынан мойындалуына кепілдік беретін біріккен жүйені енгізу.

Жоғары оқу орны жүйесін  әлемдік білім беру кеңістігіне  интеграциялау талаптары мынадан  тұрады:

– білім берудің қазақстандық моделін (үлгісін) құру;

– білім беру жүйесін Лиссабондық конвенцияның (1997) және Болондық декларацияның (1999) ережелеріне бейімдеу;

– Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңы, «Еуропалық аймақта жоғары білімге жататын квалификацияларды мойындау туралы», «Конвенцияны ратификациялау туралы» тұжырымдамасы Қазақстандық  моделінің (үлгісінің) құқықтық негізі болып табылады.

Кредиттік оқыту жүйесінің  негізгі ұстанымдары мынадай:

– ұлттық білім беру жүйелерін халықаралық деңгейде адамдарға қолайлы жерінен білім алуға мүкіндік беру;

 – кез-келген ұлттық білім беру жүйесімен сәйкестігі;

– жоғары білім берудің барлық бағдарламалары мен формаларының (күндізгі, кешкі, арақашықтықтан (дистанциялық), сырттай оқыту) қолданылуы;

– халықаралық есептік ауысу мүмкіндігі;

– «диплом қосымшалалырының» жалпы еуропалық үлгігіе сәйкестігі.

Қазақстандық жоғары оқу орындарының әлемдік білім кеңістігіне ену үшін төмендегі сатылар енгізіледі:

1. Бакалавриат (аяқталмаған жоғары кәсіптік білім) – 4 жыл, төменгі сатысы – 2 жыл; жоғары сатысы – 2 жыл.
2. Магистратура (жоғары кәсіптік білімнің екінші сатысы) екі траекторияда іске асады: кәсіптік магистратура, 3 триместрді қамтиды – 1 жыл; ғылыми магистратура – 2 жыл.

3. Докторлық бағдарлама  – жоғары кәсіптік білімнен  кейінгі докторлық бағдарлама  екі тракторияда іске асады: кәсіптік магистратурадан кейін – 3 жыл; ғылыми магистратурадан кейін – 2 жыл.

Халықаралық ұлттық білім беру жүйесінің бағдарламасына сәйкес жоғары және ксәсіптік білімнен кейінгі білім берудің кредиттік технология негізінде үш деңгейлі академиялық дәрежелер енгізілді: «бакалавр», «магистр», «доктор».

Бакалавриаттың толық  курсын бітіру үшін 128-ден кем емес теориялық оқыту бойынша кредит тапсыру керек, оның 42-60 кредиті міндетті, 68-86 студенттің таңдауы бойынша берілетін кредиттер. Осының ішінде 6-8 кредит ағылшын тіліне беріледі. Бір оқу жылында студенттің меңгеретін білім көлемі 32 кредиттен аспауы керек. Ал, бір академиялық кезеңде 12-16 кредит көлемінде білім беріледі.

 

Кредиттік оқыту жүйесі – бірізді емес (нелинейная) оқыту  жүйесіне жатады. Бірізді емес оқыту  жүйесіне – оқу процесін жекелей  жоспарлау арқылы жүйелі түрде ұйымдастыру тәсілі жатады.

Бірізді оқыту жүйесі (линейная система обучения)  - оқытудың логикасына сәйкес білім алушы кәсіптік  білім бағдарламасындағы пәндерді жүйелі түрде бірілген сағаттық көлем  негізінде белігі уақытта оқытуды  айтады.

Кредиттік оқыту  жүйесінің мақсаты мыналар:

• ұлттық білім бағдарламасының халықаралық дәрежеде танылуын қамтамасыз ету:
• білім сапасын әлемдік дәрежеге көтеру;
• студенттердің өз іс-әрекетін ұйымдастыра алу және білімін жетілдіру қабылетін дамыту.

Кредит дегеніміз –  студенттің немесе оқытушының оқу жұмыс көлемінің өлшем бірлігі. 1 кредит студенттің академиялық кезеңдегі апталық аудиториялық жұмысының 1 академиялық сағатына тең болады, академиялық сағат – 50 минут, лекция – 50 минут, практикалық немесе студиялық сағаттар 1,5 сағат – 75 минут; лабороториялық сабақтар, дене тәрбиесі 2 контактылы сағат – 100 минут,  кез-келген практика 5 контактылы сағат – 250 минутқа тең.

Бірізді емес оқыту жүйенің  бірізді жүйеден негізгі айырмашылықтары төмендегідей:

• оқу жоспарында қамтылған пәндерді студенттер еркін таңдай алады;
• жеке оқу жоспарын жасауға студент тікелей қатыса алады;
• бірізді емес оқыту жүйесінде білім алушы кейбір қосымша кредитті өздерінің қалаған уақыттарында алуға құқығы бар. Білім алушы өзі қалаған ғалымдардан дәріс ала алады;
• кредиттік технология бойынша оқытуда әр оқытушының оқу жүктемесін есептеу өткізілген материалдардың  көлеміне, яғни кредитке байланысты болады.

Кредиттік оқыту жүйесінде  әр студенттің дәрісханалық сағатына дәрісханадан тыс 2 сағат сәйкес келеді.

Кредиттік технологияның негізгі ерекшелігі студенттің жекелей оқу жоспарын құруында болып табылады. Студенттің жекелей оқу жоспары дегеніміз – эдвайзердің көмегімен әр оқу жылына берілген форма бойынша әрбір жеке оқушының білім тракториясын айқындауы. Студенттің жекелей оқу жоспары факультет деканының қолымен бекітіледі, біреуі оқу жоспарын орындауы туралы декенатта сақталады, ал екіншісі студенттің қолында болады.

Бакалавр өзіне тиісті кредиттің кез-келген басқа жоғары оқу орнында оқуына мүмкіндігі бар.

Кредиттік оқыту жүйесі бойынша жоғары оқу оырндарында қызмет атқаратын оқытушы-профессорлардың атқаратын қызметтері – ассистент, доцент, профессор деп аталады.

Жоғары және кәсіптік білім беру білімдік кәсіптік бағдарламаның  негізгі мазмұны – Мемлекеттік  білім стантарты және оқу жоспарлары негізінде іске асады.

 

Оқу жоспары үш түрлі  формада қамтылады: 1) типтік оқу жоспары; 2) жұмыс оқу жоспары; 3) жекелей оқу жоспары – әрбір жеке студенттің білім траекториясын анықтайды.

Типтік оқу жоспарларын  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым  министрлігіне қарасты оқу-әдістемелік бірлестіктер жасайды.

Жұмыс оқу жоспары  – Қазақстан Республикасы білім  стандарты және типтік оқу жоспары  негізінде жасалады.

Кредиттік оқыту жүйесі бойынша жұмыс оқу жоспары  білім бағдарламасының мазмұнын меңгеруге байланысты пәндердің үш тобын қамтиды:

1) А тобына  – міндетті және жүйелі  түрде енетін пәндер жатады;

2) В тобына – міндетті түрде оқылатын пәндер кіреді, бірақ жүйелілік сақталмайды;

3) С тобына – кез-келген академиялық кезең барысында студенттің қалауы бойынша өтілетін пәндер кіреді.

Жұмыс оқу жоспарында: жалпы білім беретін циклға кредиттің 25 пайыз беріледі. Жұмыс оқу жоспарына енетін міндетті негізгі пәндер: Қазақстан тарихы, философия, қазақ (орыс) тілі, шет тілі, математика (мәдениет және гуманитарлық мамандықтардан басқа), информатика, өмір қауіпсіздігі негіздері, экология, дене тәрбиесі. Дене тәрбиесі пәні оқытудың қосымша түрі негізінде іске асады, оған типтік оқу жоспарында кредит берілмейді.

Жалпы білім беретін  цикл бойынша:

– таңдау пәндеріне: әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, құқық негіздері, экономикалық теорияның негіздері, психологяи пәндері жатады;

– базалық пәндерге жалпы кредиттің 50 пайызы, яғни 64 кредит беріледі. Оның 50 пайызы студенттің таңдауы бойынша өтілетін пәндерге беріледі;

– кәсіптік пәндерге жалпы кредиттің 25 пайызы беріледі. Оның 30 пайызы студенттің таңдауы бойынша өтілетін пәндерге беріледі.

Міндетті өтілетін пәндер типтік оқу жоспарында берілген пәндер негізінде жүргізіледі, ал таңдау пәндерін институттың ғылыми кеңесі шеше алады. Кредит оқыту жүйесі бойынша кредиттер арнайы және кәсіби пәндерге толығымен беріледі.

Кредиттік оқыт жүйесінің  негізі – студенттің өз бетінше  дамуына мүкіндік туғызу. Студенттің іс-әрекетін ұйымдастыра алуға және білімін жетілдіруде қабілетін дамыту мақсатын іске асыру үшін оқытушы мен студент арасында типтік цикл  іске асады: Ол:

• оқытушының студентпен жұмысы:
• студенттің оқытушының басшылығымен жүргізілетін өз бетінше жұмысы;
• студенттің өз бетінше жұмысы.

Оқытушының студентпен жұмысының негізгі атқаратын қызметтері:

1. тұрақты (тақырып, тақырыпқа кіріспе, мақсат пен міндет, практикалық маңыздылығы, материалдың негізгі бөлімдерімен өзара байланысы, оқу-әдістемелік құралдармен жұмыс істеуге ұсыныстар қамтылады);
2. бақылау (жекелей кеңес беру арқылы студенттің өз бетінше жұмыс істеудегі оқу іс-әрекетін іске асыруды қамтамасыз ету);
3. бағалау (студенттің білімі мен біліктілігін бағалау, сабақ процесінде кездескен қиындықтан шығу жолдарына ақыл-кеңес беру).

 Оқытушының студентпен жұмысы – студенттің өз бетінше жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызатын бірден-бір жол.

Студенттің оқытушының басшылығымен жүргізілетін студенттің өз бетінше жұмысы (СОӨЖ):

– материалды қосымша оқуға бағытталған;

– СОӨЖ оқу графигіне және студенттің апталық жүктемесіне енеді.

СОӨЖ-на студенттермен  консультация, интерактивтік форма  түрінде сабақтар өткізу, үй тапсырмасын, бақылау жұмыстарын тексеру, қосымша консультация алу, рейтинг көрсеткіші төмен және берілген тапсырманы орындауға қиналатын студентер үшін ақыл-кеңес беру, курстық, бақылау жұмыстарын орындау кіреді:

• СОӨЖ оқытушының оқу жүктемесіне енеді.

Жұмыс жоспарында қамтылған пәндердің 70 пайызы студенттің өз бетінше жұмысына беріледі, оның 50 пайызы оқытушының жүргізілетін өз бетінше жұмысына (СОӨЖ) берілсе, ал 20 пайызы студенттердің өз бетінше меңгеру үшін оқу-әдістемелік бірлсетікке мәлімет түсіреді.

Қазақстан Республикасы мемлекеттік жоғары базалық білім  стандартына (бакалавриат) кредиттік  оқыту жүйесі бойынша студенттің оқытушының басшылығымен жүргізілетін өз бетінше жұмысы – аудиторияда және аудиториядан тыс жүргізілетін оқытудың түрі деп атап көрсетілген. Сабақтың түріне және мазмұнына байланысты бакалавр кітапханада, үй жағдайында,  мекемелерде, т.б. білім беру мекемелерінде білім ала алады.

Жеке оқу жоспары  – жұмыс оқу жоспары негізінде студенттің 1 жылға жасайтын жеке оқу жоспары. Жеке оқу жоспарына оқу пәндері, кредит саны және студент қалаған  профессор, доцент, ассистенттердің аты-жөні жазылады.

Студенттің аудиториялық және оқытушының басшылығмен  жүргізілетін өз бетінше жұмысы дәріс беретін доцент пен профессорларды таңдауы бойынша жүргізіледі. Жылдың басында әр ғалым туралы түйіндеме дайындалады, соның негізінде 1-курс студенті эдвайзердің көмегімен асситент,  доцент, профессорларды таңдайды, оқытушылардың аты-жөндері студенттің жеке жұмыс жоспарына жазылады. Ал, 2 курстан бастап студент өзіне сабақ беретін ғалымдарды еркін таңдай алады.

Кредиттік оқыту жүйесі бойынша академиялық, кеңесшілер мен эдвайзерлер қызметі енгізіледі. Эдвайзерлердің қызметі мынадай:

– студенттерге білім кеңестігін айқындауға және оны іске асыруға ықпал етеді;

– эдвайзер алдыңғы қатарлы әдістерді пайдалану арқылыбір немесе екі бағыт (мамандық) бойынша ғана жұмыс жасайды және академиялық, кеңесшінің міндетін атқарады;

– эдвайзерлер қызметі факультет декандарының жанында құрылады және тікелей деканға бағынады;

– эдвайзерді факультет деканының келісімімен ректор тағайындайды.

Эдвайзер міндеттері мынаған саяды:

– қызметі бойынша факультеттің оқу-әдістемелік кеңесіне мүшелікке кіреді;

– оқу процесін ұйымдастыруға байланысты қажетті ақпараттық материалдарды дайындайды;

– студенттерге оқу және жекелей жұмыс жоспарын құру үшін және оларға өзгертулер жасауға кеңестер береді;

–  аралық және ағымдағы бақылауларды өткізуді қадағалайды, студенттің академиялық рейтингін бағалауға қатысады;

– қажетті әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуді қадағалайды.

Тьютор дегеніміз –  оқу пәндерін жүргізетін және нақты  пәнді меңгеру бойынша студенттің академиялық, кеңесшісі ролінде  танылатын кафедра оқытушысы. Тьюторлар қызметі мамандандырылған кафедраларды құрылады. Кредиттік оқыту жүйесінің негізгі сипаттамасы мыналар:

– әр студенттің және оқытушының кредит бойынша еңбек шығынын есептеу;

– жұмыс оқу жоспарына сәйкес әр студенттің жеке оқу жоспарын жасауда студенттің пәндерді еркін таңдауы;

• студенттің оқытушыны еркін таңдауы;
• студент жекелей оқу жоспарын өзінің тікелей араласуымен, эдвайзердің басшылығымен жасауы.

Кредиттік оқыту жүйесінің  негізіне әр пән бойынша силлабустарды  жасап жатады. Силлабус дегеніміз  – студенттреге арналған оқу бағдарламасы. Силлабуcтардың құрылымы мынадай болады:

• оқытушының аты-жөні, байланыс телефоны, кафедрада болатын уақыты;
• курстың тақырыбы, кредит және сағат саны;
• курстың болатын уақыты мен өткізілетін жері;
• курсты меңгеру үшін керек білім, білік, дағды;
• курстың қысқаша сипаттамасы (мақсаты мен міндеттері, мазмұны);
• курс және семинарды өткізу графигі (күні, уақыты, әр адамның тақырыбы, күнтізбелік-тақырыптық жоспар, лекция және семинарлардың жоспары, өзіндік білімін көтеруге бақылау сұрақтары, негізгі әдебиеттер);
• оқытушының талаптары;
• қосымша материалдар тізімі (қосымша оқу әдебиеттер тізімі, нормативті-құқықтық база, баспасөз материалдары, интернет желісі);
• көрнекілік материалдардың тізімі, техникалық құралдар, т.б.
• студенттің өз бетінше жұмысына арналған тапсырмалар;
• консультация уақыттары;
• аралық бақылау және білімді қорытындылауға арналған тест тапсырмалары;
• емтихан сұрақтары;
• білімді бағалау, есептеу әдісі.
• курстың саясаты.