Жоғары мектептерде шет тілін оқытуды дамытудың жаңа тенденциялары

Осы бағытта  зерттеу жұмысымызда қазіргі  кездегі ағылшын тілі оқулықтарының  деңгейі, олқылықтары мен жетістіктерін  талдап, бірнеше практикалық жаттығу  үлгілерін ұсындық.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

«Үштұғырлы» атты мәдени жобасының ең бастапқы мақсаттарының бірі ол ағылшын тілінің  Қазақстан Республикасының әр-бір  азаматына үйренуге жағдай жасау: жалпы  орта, арнайы және жоғарғы оқу орныдарындағы  ағылшын тілін үйрету сапасын  жоғарлату. Осы жоспарды іске асыру  үшін

5. барлық орта мектептерге ағылшын тілін үйрететін шетел мұғалімдерді шақыру;
6. канондық сөздіктер, оқулықтар, оқу бағдарламалары мен жоспарын, әдістемелік кешендер, интерактивтік оқу жүйесін, мемлекеттік қызметкерлерге арналған ағылшын тілі мен қазақ тілін жедел үйренуге инновациялық-әдістемелік видео сабақтар жасап шығару;

Ал енді оқу үрдісіндегі қазақ тілінің  ағылшын тіліне немесе керісінше  ағылшын тілінің қазақ тіліне әсері жайлы мәселеге келетін  болсақ, қазақ тілді азаматтарға  ағылшын тілін үйрену өте оңай, ол қазақ тілінде сөйлеуге бағытталған  үгіт-насихат емес, ол көптеген объективті көрсеткіштермен дәлелденген жайт.

«Елбасы Н.Назарбаев алдағы 20 жылға стратегиялық дамуымыздың негізгі бағыттарын белгілеп берді. Сол бағыттардың талабына оқулықтар сай келе ме?» – деп жеткізді ол халық көкейінде оқулықтар сапасына қатысты жиналып қалған қыжылды. Еліміз инновациялық-индустриалдық дамуға бет алып, оның бағдарламасын жасады. Қазір барлық тірлігіміз осы заманның оң жамбасына келетін шаруаға арналып жатыр.

   Негізінде бағдарламаның баянды  келешегі бүгінгі жас ұрпақтың  еншісінде. Олардың игеріп жатқан  білімі, келешекте алатын мамандығы  еліміздің осы игі мұраттарын  жүзеге асыруына қабілетті болу  керек. Олар білікті маман болумен  қатар өз елінің ұлттық мүддесіне,  құндылықтарына адал патриот  болуы айрықша маңызға ие. Сонда  ғана біздің халықтық міндеттер  өз межесіне жетіп, Қазақстанның  иығы өзгелермен теңеспек. Елордада «Назарбаев университеті» мен Назарбаев интеллектуалдық мектептерін ашудағы басты мақсат осы. Алайда, қазір олардың деңгейі қандай? Олар аталмыш талаптар үдесінен шыға ала ма? Олардың жұмыстарына нақты сараптама жасалды ма, жаңа бағдарламалары толық жасақталды ма? Сенатор осы мәселелердің анық- қанығын білгісі келеді.

Елбасы, сондай-ақ, болашақ ұрпақты қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде оқытуды міндеттеп отырғаны белгілі.

 Осы орайда, зерттеу объектілеріміз – қазіргі мектептерде пайдаланылып жүрген ағылшын тіл оқулықтарын қарастырып көрейік. Негізінен қазіргі кезде  қазақ мектептерінде оқылып жүрген ағылшын тілі оқулықтары: «Атамұра» баспасында жарық көрген Т.Аяпова  мен Д.Ұқпаевтың 5-сыныпқа (2005), Т.Аяпова  мен Әбілдаеваның  6 сыныпқа (2002), Т.Аяпова  мен Әбілдаева (2003), Ж.Тұтабаевалардың  7-9 сыныптарға (2009), және «Мектеп» баспасында жарық көрген Т.Д.Кузнецова мен П.Г.Козловтардың - 8- сыныпқа (2008) арналған  «English» –«Ағылшын тілі» оқулықтары. Байқап отырғанымыздай оқулықтар 2002-2009 жж. аралығында жарық көрген.    Бұл қазіргі ағылшын тілі оқулықтардың соңғы тілдік өзгерістердің сипатын ескере отырып жазылғанын анықтайды.

Жаңа  педагогикалық технологиялардың әртүрлі  бағыттарының арасында ерекше орынды білім беруді бірлесіп жұмыс істеу  арқылы жүзеге асыратын тұлғалық –  бағыттылық тәрізді жобалық технология алады.

Жобалардың  әдісі – оқу барысында кішкентай  топта әлеуметтік қарым – қатынас  құруға негізделген білім беру саласындағы  технологиялардың бірі, оқу барысында  оқушылар әртүрлі әлеуметтік рөлдерді (ұйымдастырушы, жетекші, атқарушы және т.б.) қабылдайды, орындайды және оларды шынайы қарым – қатынас кезінде  өзекті мәселелерді шешуде орындауға  үйреніп, дайындалады.

Үшінші  мыңжылдықтың қоғамы мен білім беру жүйесі қалыптасқан субьект-обьектілі  қарым-қатынасқа қарама қайшы субьект-субьектілі қарым-қатынасты жүзеге асырудың шарты  ретіндегі диалогқа негізделген  жаңа, дискурсивті тәжірибе қалыптастырудың  қажеттілігін керек етеді. Бұл білім  беру процесіне қатысушылар арасында қарым-қатынас жүйесін құруды болжайды. Бір жағынан, тұлғаның жеке дамуы  мен тұлғалық “мен концепциясын”  жүзеге асыруға, екінші жағынан диалогтық  қарым-қатынасқа негізделген оқу  барысындағы өзара байланыс стратегияларының қалыптасуына мүмкіндік туғызады. Осылайша, шетел тілдерін меңгеру саласындағы жобалық технологияда білім беру немесе әлеуметтік мәдени саланың шынайы жағдайында оқушылар арқылы тұлғалық білім беру өкілін құруға негізделген және осыған бағытталған. Жоба жұмысының ақырғы сипатына қарай шетел тілдерін оқыту саласындағы жобалардың келесі түрлерін бөліп көрсетуге болады:

1. Құрастыру  тәжірибелік жобалар Construction and Practical Projects, мысалы бақылау күнделігі,  ойын ойлап табу және оны  сипаттау.

2. Ойын  және рөлдік жобалар Roles and Games Projects, мысалы, ойын көрсету, драма  қою,пьеса жазу.

3. Мағлұматтық  және ғылыми жобалар Information and Research Projects, мысалы, ағылшын тілі және  оның халықаралық қарым қатынас  тілі ретінде қолданылуы, аймақты  немесе қандай да  бір мемлекетті  оқып білу.

4. Нақты  социологиялық зерттеу жобалары Survey Projects, мысалы, «Америка және Британ  мәдениетінің менің мемлекетімнің  тұрмыс қалпына әсері.»

5. Баспа  саласындағы жобалар Production Projects Менің тобымның суреті.

Тілдің  даму барысына біздің тілімізге әр түрлі жақтан құйылған шетелдік сөздердің  әсері көп. Соңғы кездерде біздің тілімізде шет тілдік сөздердің, соның ішінде ағылшын тілінен  енген көбеюі еліміздің саяси  өмірі, экономикасы, мәдениеті және қоғамның өркениеті бағыты саласындағы  өзгерістермен байланысты. Бұл бұрын  қалыптасқан сөз құралдарымен қатар  жаңа әдістерді, сөз бет алысының ерекше үлгісін қажет етеді. Шет  тілдік сөздердің кең таралуы  қоғамның барлық салаларын қамтиды. Соның ішінде, әсіресе, қоғамдық-саяси  лексика – үнемі жаңарып, өзгеріп  отыратын лексика. Саяси салада кездесетін (президент, парламент, инаугурация, спикер, фракция, импичмент, департамент, консенсус т.б.), экономика саласында (инвестор, дефолт, брокер, дилер, холдинг, ипотека, банкомат және т.б.), ғылым мен техниканың алдыңғы қатарлы салаларында (компьютер, принтер, файл, драйвер, модем, мониторинг, плейер, пейджер, грант),  мәдениет саласындағы (бестселлер, шоу, триллер, хит, шоу-мен т.б.) сөздер басылым беттерінде жалпы қолданыстағы қалыпты сөздерге айналуда.      Мұның себептерін біз қоғамның барлық салаларында болып жатқан жаңалықтармен байланыстырамыз. Ал бұқаралық ақпарат құралдары оқырмандар мен тыңдаушыларды болып жатқан соңғы оқиғалармен, әр түрлі саладағы жетістіктермен таныстырып отыруды көздейді. Қоғамдық-саяси лексиканың кезеңдік сипаты газет тілін кезеңдерге бөлуге әкеледі. Мысалы,  «инаугурация» сөзі еліміздің президентін сайлаумен байланысты келген болса, «хай тек» қоғамның компьютерлендірілуімен, «роуминг» байланыстың жаңа түрлерінің қажеттілігінен туындаған, өзіміз күнде қолданып жүрген ұялы телефондарға байланысты  ақпарат құралдарында жиі қолданысқа енді.

Осы бағытта  зерттеу жұмысымызда қазіргі  кездегі ағылшын тілі оқулықтарының  деңгейі, олқылықтары мен жетістіктерін  талдап, бірнеше практикалық жаттығу  үлгілерін ұсындық.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1 Алпатов  В.М. История лингвистических  учений. – М. : Языки славянской  культуры, 2005. – 368 с. 

2 Амирова  Т.А. , Ольховиков Б.А., Рождественский  Ю.В. Очеркеи по истории лингвистики.  – М. : Наука, 1975. –  201 с.

3 Аханов  К. Тіл білімінің негіздері.  – Алматы, 1993. – 496 б.

4 Березин  Ф.М. История лингвистических  учений. – М. : Высшая школа, 1984. –  278 с.

5 Рүстемов  Л.З. Лингвистика ілімінің тарихы. – Алматы, 1970, 1984. – 198 б.

6. Коряковцева Н.Ф. Современная методика организации самостоятельной работы изучающих иностранный язык. - М.: АРКТИ, 2002. - 176 с.
7. Красноперов Е. Ж. Технология личностно-ориентированного обучения  ИЯ. // ИЯ в современном мире. – Алматы, 1999 с. 35-40.

Нургалиева Г.К. Ценностные ориентации личности. – Алматы, 1993.

8. Полат Е. С. Новые педагогические технологии. - М., 1991.
9. Harmer J. How to teach English. Longman, 2007.
10. Dobson J. M.  Effective techniques for English Conversation groups. US Information Agency. Washington D.C. 1997.  
11. Аркен Сеитов. Триединство языков. // Журнал «Байтерек».
12. Америка ғалымының көзқарасы. Идея триединства языков в Казахстане правильна и будет способствовать развитию страны. // Казинформ. -15 мамыр. - 2008жыл.
13. Кузьмин С. С., Шадрин Н. Л. Русско-английский словарь пословиц и поговорок. – М.: Русский язык, 1989.
14. Колпакчи М. А. Дружеские встречи с английским языком. - Ленинград, 1978.
15. Тен Т. Трудности перевода. //«Карав» газеті.
16. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан». Астана, 28 сәуір. - 2007 жыл.
17. Қалиев Ж., Мальцев В.С., Очаковская З.Н.. English – Ағылшын тілі. «Мектеп» баспасы, 1981.
18. Мәдениет және ақпарат министрі Ермухамет Ертысбаевтың сұхбатынан. «Чем успешнее станет страна, тем больше людей заговорит по-казахски».

19.   Момынова Б.  Газет лексикасы. – Алматы: Арыс, 1999.

20. Крысин Л.П. Иноязычное слово в контексте современной общественной жизни. Русский язык конца XX столетия (1985-1996).- М., 1996. -142-161 б.

21.   Крысин Л.П. Иноязычные слова в современном русском языке. - Москва: Наука, 1968. -188 б.

22. Асқар  .О. Қазақ және Әлем халықтарының  таңдамалы мақал–мәтелдері. - Алматы, 2005.  - 432 бет. 

19. дері. - Алматы.: Ана тілі, 2007.  – 184 бет.
20. Ә.лімбаева  С.   . Бейімдеп оқытудың мүмкіндіктері мол. // Вестник КазНУ. Педагогические науки. -Алматы. - 2007. -  № 4. - 32-33б.
21. Шолпанқұлова  А.  Тәуелсіз  елге  білікті маман. Қазақстан мектебі. // Ғылыми-педагогикалық журналы. -Алматы. - 2008. - № 2. - 42.-43б.
22. Базарбек Ж. Қазақстан мектебі.  // Ғылыми-педагогикалық журналы. Алматы. - 2007. - № 2.
23. Назарбаев Н.А.  Ғаламдық білім  беру технологиясы. Қазақстанның ғылыми әлемі. Алматы, 2008. - № 6.
24. Базарбек. Ж.Б.  Жеке тұлғаны шығармашылыққа  баулу.  // Білімдегі жаңалықтар. Ақпаратты-әдістемелік журнал. Астана, 2007. - № 43б
25. Аркен Сеитов. Триединство языков. // Журнал «Байтерек».
26. Қалиев Ж., Мальцев В.С., Очаковская З.Н.. English – Ағылшын тілі. «Мектеп» баспасы, 1981.