Автор работы: Пользователь скрыл имя, 26 Марта 2015 в 15:34, дипломная работа
Бүгінгі таңдағы еліміздің экономикалық - әлеуметтік жағдайдың аумалы – төкпелі кезеңіндегі қиындықтар, рухани – қажеттіліктердің тапшылығы отбасындағы ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынасты күрделендіріп отыр. Бала тәрбиесінің қайнар көзі оның – отбасы. Осы шағын әлеуметтік топ бала үшін өмір мектебі. Баланың болашағы, білімі, мәдениеті отбасындағы ата – ананың еңбегіне, тәлім-тәрбиесіне байланысты. Сол себепті, әрбір ата-ана өз баласының білімді, мәдениетті, жан - жақты дамыған нағыз адам етіп тәрбиелеуге міндетті.
Кіріспе..........................................................................................................................7
1. Психология ғылымындағы ажырасу мәселесіне арналған әдебиеттерді талдау
1.1 Ажырасу конфликтілі жағдайлардың бір шешімі ретінде..............................10
1.2 Отбасындағы ажырасудың негізгі себептері мен даму динамикасы.............13
1.3 Ажырасу жағдайының жасөспірімнің эмоционалды-тұлғалық сферасына әсері.............................................................................................................................17
1.4 Жасөспірімдердің ажырасу жағдайына бейімделудің психологиялық мәселелері...................................................................................................................22
2. Ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің ажырасу жағдайына бейімделуінің психологиялық ерекшеліктерін эмпирикалық зерттеу бөлімі
2.1 Эмпирикалық зерттеудің мақсаты, обьектісі, міндеті...................................33
2 .2 Зерттеу әдістемелерінің сипаттамасы..........................................................33
2.3 мәліметтердің сандық өңдеуі мен сапалық талдауы........................................38
Қорытынды..............................................................................................................49
Қолданған әдебиеттер.............................................................................................51
Сенгіштік-күмәншілдік (L-факторы) бойынша зерттеу тобындағы жоғарғы көрсеткіштер күмәншілік, қызғаншақтық, өзімшілдік, ішкі шиеленушілік, қызығулары тез өзіне ғана бағытталған, сәтсіздікке төзімсіздік, жоғары қауіптенушілікті көрсетеді. Бұл фактор бойынша алынған мәліметтер де біздің ата-ананың ажырасуы жасөспірім тұлғасына, оның психикалық дамуына жағымсыз әсер ететіні туралы зерттеу көзқарасымызды нақтылай түседі. Бақылау тобындағы мәліметтер бұл жастағы жасөспірімдердің қоршаған орта адамдарына деген сенгіштігі, сыртқы әлеуметтік факторларға тез бейімделгіш, уақытша сәтсіздіктерге шыдамдылығын көрсетеді.
Сондай-ақ зерттеу тобындағы өзіне сенімділік-мазасыздық (O-факторы) факторы бойынша жоғары көрсеткіштер олардың өзіне сенімсіздігін, тұлғалық кінәлілік сезімінің жоғарылылығын, тым қауіптенгіш, қоршаған орта өзгерістеріне жоғары сезімталдықты көрсетеді. Ал бақылау тобындағы жасөспірімдер өзіне сенімділік, көңілділік, белсенділік, алаңсыздық мәліметтеріне ие болды.
Өзіндік бақылау (Q3- факторы) мәліметтері зерттеу тобы жасөспірімдерінің қоғамдық ережелерді орындамайтын, өз эмоциялық күйлерінің әсерінен жүретін, тұлғалық өзіндік бақылаудың төмендігін және ішкі психикалық шиеленісуді көрсетеді. Бұл көрсеткіштер олардың әлеуметтік-психологиялық бейімделу деңгейінің төмендігінің негізгі себептері болып табылады. Ал бақылау тобы зерттелушілерінің өзіндік бақылауының деңгейінің жоғарлылығын, әлеуметтік ережелерін дұрыс қабылдап алатын, өз эмоциялары мен сезімдерін реттей алуын көрсетеді.
4-кесте Зерттеу және бақылау тобының әлеуметтік-бейімделу деңгейі бойынша салыстырмалы мәліметтері (К. Роджерс және Р.Даймонд бойынша)
ЗЕРТТЕУ ТОБЫ |
БАҚЫЛАУ ТОБЫ | |||||
№ |
Жоғарғы деңгей |
Орташа деңгей |
Төменгі деңгей |
Жоғарғы деңгей |
Орташа деңгей |
Төменгі деңгей |
1 |
+ |
+ |
||||
2 |
+ |
+ |
||||
3 |
+ |
+ |
+ |
|||
4 |
+ |
+ |
||||
5 |
+ |
+ |
||||
6 |
+ |
+ |
||||
7 |
+ |
+ | ||||
8 |
+ |
+ |
||||
9 |
+ |
+ | ||||
10 |
+ |
+ |
+ |
|||
11 |
+ |
+ |
||||
12 |
+ |
+ |
||||
13 |
+ |
+ |
||||
14 |
+ |
+ | ||||
15 |
+ |
+ |
||||
16 |
+ |
+ |
||||
5-кесте Зерттеу және бақылау тобының К. Роджерс және Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделу әдістемесі бойынша салыстырмалы мәліметтері
№ |
ШКАЛАЛАР |
Зерттеу тобы |
Бақылау тобы |
Жасөспірімдер үшін норма көрсеткіштері |
1 |
Бейімделу |
37-60 |
78-110 |
68-170 |
2 |
Өзін қабылдау |
10-25 |
20-50 |
22-55 |
3 |
Басқаларды қабылдау |
11-17 |
20-35 |
12-30 |
4 |
Эмоционалдық үйлесімділік |
12-16 |
18-37 |
14-35 |
5 |
Интерналдылық |
17-27 |
30-58 |
26-65 |
6 |
Басымдылыққа ұмтылу |
3-6 |
5-20 |
6-15 |
К. Роджерс және Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделу әдістемесі бойынша зерттеу және бақылау тобының салыстырмалы мәліметтері біздің ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің әлеуметтік-психологиялық бейімделуінің өзіндік ерекшеліктері бар деген зерттеу тұжырымымызды толығымен дәлелдеуге мүмкіндік береді.
Бұл ерекшеліктердің көрнекілігін қамтамасыз ету мақсатында салыстырмалы жиынтық мәліметтерді әлеуметтік-психологиялық бейімделудің шкалалар бойынша топтық гистограммасын құрастырамыз.
1- Бейімделу шкаласы: 2- Өзін қабылдау шкаласы: 3- Басқаларды қабылдау шкаласы: 4- Эмоционалдық үйлесімділік шкаласы: 5- Интерналдылық шкаласы: 6- Басымдылыққа ұмтылу шкаласы
1-сурет Зерттелушілердің
әлеуметтік-психологиялық бейім
Кез-келген психологиялық зерттеулерге қандай да бір екі айнымалының өзара қандай байланыста екенін анықтау қажеттілігі туындайды. Куттилация термині өзара байланыс, өзара тәуелділік мағынасын береді. Куттилациялық куттиоционо шамасы -1 £ r £ +1 арасында ғана болады.
Біз зерттеу болжамын дәлелдеу үшін пайдаланып отырған Спирменнің рангілер корреляциясы коэффициенті переметтппалық емес әдістер қатарына жатады. Бұл критерии көмегімен қандай да бір екі белгінің арасындағы байланыстың бағыты (+,-) және күшін анықтай аласыз. Байланыс дәрежесін айқындау үшін зерттелінушілер тобындағы екі белгінің барлық мәндері теңгеріліп, сәйкес рангiлердiң айырмасы анықталынады.
Спирменнің рангілер коэффициенті мына формула бойынша анықталады:
6 å(d2)
rs=1- ————
N (N2-1)
Мұндағы, d-екі белгі, екі айнымалы рангілерінің айырмашылығы; N-рангілердің мәндерінің, яғни зерттеленетіндердің саны.
Зерттеу мәліметерін сандық өңдеудің келесі кезеңі зерттеу болжамын дәлелдеу жұмыстарына арналады. Осы мақсатпен зерттеу болжамын қалыптастырамыз.
Эксперименттік зерттеу болжамы:
Н0 - Ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің әлеуметтік-бейімделуіндегі
ерекшеліктер мен олардың
тұлғалық-эмоционалдық
арасында өзара байланыс жоқ.
Н1 - Ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің әлеуметтік-бейімделуіндегі
ерекшеліктер мен олардың
тұлғалық-эмоционалдық
арасында өзара тығыз байланыс бар.
Зерттеудің болжамын дәлелдеу үшін Спирменнің рангілік коррелация коэфиценті әдіс арқылы зерттеу тобының әлеуметтік-психологиялық бейімделу деңгейі (К. Роджерс- Р.Даймонд) әдістемесі шкалалары мен жасөспірімдердің тұлғалық қасиеттерінің (Р.Кэттел) арасындағы өзара байланыстың статистикалық сенімділігін тексереміз (6,7,8,9 кестелер).
6 кесте. Р.Кэттелдің 16 факторлық сұрақтамасындағы «L» факторы мен К. Роджерс-Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделу әдістемесінің «Басқаларды қабылдау» шкаласынының өзара байланысын анықтау.
№ |
Сенгіштік-күмәншілдік |
Ранг № |
Басқаларды қабылдау |
Ранг № |
d |
d |
1 |
10 |
15 |
16 |
12 |
3 |
9 |
2 |
6 |
2 |
11 |
1 |
1 |
1 |
3 |
9 |
12.5 |
15 |
9 |
3.5 |
12.25 |
4 |
7 |
6.5 |
14 |
5.5 |
1 |
1 |
5 |
7 |
6.5 |
13 |
2.5 |
4 |
16 |
6 |
7 |
6.5 |
14 |
5.5 |
1 |
1 |
7 |
8 |
10.5 |
16 |
12 |
-1.5 |
2.25 |
8 |
10 |
15 |
17 |
15 |
0 |
0 |
9 |
8 |
10.5 |
15 |
9 |
1.5 |
2.25 |
10 |
7 |
6.5 |
16 |
12 |
-6.5 |
42.25 |
11 |
10 |
15 |
17 |
15 |
0 |
0 |
12 |
7 |
6.5 |
14 |
5.5 |
1 |
1 |
13 |
6 |
2 |
13 |
2.5 |
-0.5 |
0.25 |
14 |
7 |
6.5 |
15 |
9 |
-2.5 |
6.25 |
15 |
9 |
12.5 |
17 |
15 |
-3.5 |
6.25 |
16 |
6 |
2 |
14 |
5.5 |
12.25 | |
136 |
136 |
113 |
а) Спирменнің рангілік корреляция коэффицентінің формуласына саламыз:
ә) Таблица бойынша критикалық мәнін анықтаймыз n=16 (В.Урбах, 1964).
(р 0,01) яғни, Н теріске шығарылып, Н -қабылданады.
Жауап: Ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің әлеуметтік-бейімделу ерекшеліктері мен олардың тұлғалық-эмоционалдық қалыптары арасында өзара тығыз байланыс бар және ол стастикалық мәнділік деңгейіне жетеді.
Кесте 7 К. Роджерс және Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделу әдістемесіндегі «Бейімделу» шкаласымен Р. Кэттелдің 16 факторлық сұрақтамасындағы «О» факторының өзара байланысын анықтау.
№ |
Бейімделу |
R |
Мазасыздану |
R |
d |
d |
1 |
50 |
10 |
9 |
12 |
-2 |
4 |
2 |
60 |
15 |
10 |
15,5 |
-0,5 |
0,25 |
3 |
47 |
7 |
7 |
4.5 |
2.5 |
6,25 |
4 |
55 |
12.5 |
8 |
8 |
4.5 |
20,25 |
5 |
55 |
12.5 |
9 |
12 |
0.5 |
0,25 |
6 |
60 |
15 |
10 |
15,5 |
0,5 |
0,25 |
7 |
45 |
6 |
7 |
4.5 |
1.5 |
2,25 |
8 |
53 |
11 |
9 |
12 |
-1 |
1 |
9 |
37 |
1 |
6 |
1.5 |
-0.5 |
0,25 |
10 |
48 |
8.5 |
8 |
8 |
0.5 |
0,25 |
11 |
40 |
3 |
7 |
4,5 |
1,5 |
2,25 |
12 |
44 |
5 |
7 |
4,5 |
0.5 |
0,25 |
13 |
60 |
15 |
9 |
12 |
3 |
9 |
14 |
48 |
8.5 |
9 |
12 |
4,5 |
20,25 |
15 |
41 |
4 |
8 |
8 |
4 |
16 |
16 |
39 |
2 |
6 |
1.5 |
0.5 |
0,25 |
136 |
136 |
83 |
а) Спирменнің рангілік коррелация коэфицентінің формуласы:
ә) Таблица бойынша критикалық мәнін анықтаймыз (В.Урбах, 1964)
( ) яғни, Н -терістеліп, Н -қабылданады
Жауап: Ата-анасы ажырасқан жасөспірімдердің әлеуметтік-бейімделу ерекшеліктері мен олардың тұлғалық-эмоционалдық қалыптары арасында өзара тығыз байланыс бар және ол стастикалық мәнділік деңгейіне жетеді.
8 кесте. Кэттелдің 16 факторлық сұрақтамасындағы «С» факторы мен К. Роджерс және Р.Даймондтың әлеуметтік-психологиялық бейімделу әдістемесіндегі «Эмоционалдық үйлесімділік» шкаласынының өзара байланысын анықтау.
№ |
Эмоционалдық тұрақтылық |
Ранг № |
Эмоционалдық үйлесімділік |
Ранг № |
d |
d |
1 |
6 |
15,5 |
15 |
12 |
3,5 |
12,25 |
2 |
4 |
3,5 |
11 |
1 |
2,5 |
6,25 |
3 |
5 |
13 |
14 |
9 |
4 |
16 |
4 |
3 |
3.5 |
13 |
5.5 |
2 |
4 |
5 |
3 |
3.5 |
12 |
2.5 |
2 |
4 |
6 |
3 |
3.5 |
13 |
5.5 |
2 |
4 |
7 |
4 |
9 |
15 |
12 |
-3 |
9 |
8 |
5 |
13 |
16 |
15 |
-2 |
4 |
9 |
4 |
9 |
14 |
9 |
0 |
0 |
10 |
3 |
9 |
15 |
12 |
-3 |
9 |
11 |
6 |
15,5 |
16 |
15 |
0,5 |
0,25 |
12 |
3 |
3.5 |
13 |
5.5 |
2 |
4 |
13 |
4 |
3,5 |
12 |
2.5 |
1 |
1 |
14 |
3 |
9 |
14 |
9 |
0 |
0 |
15 |
5 |
13 |
16 |
15 |
-2 |
4 |
16 |
4 |
9 |
13 |
5.5 |
-3,5 |
12.25 |
136 |
136 |
75 |