Оқытатын бағдарлама жасау жабдықтарының көрінісі және оқыту басылымына қойылатын талаптардың қалыптасуы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2.10. IW рекордер диалогтық терезесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тест бағдарламасын құру

 

Берілген дипломдық жұмыстағы тест бағдарламасы Borland Delphi 7 ортасында жасалған. Тест 15 зертханалық жұмысқа сәйкес 15 тесттік бағдарлама нұсқасы келтірілген. Әр тесттік бағдарламада 10 сұрақтан және 5 жауаптан тұрады.

Тест бағдарламасы құру үшін Borland Delphi 7 ортасының Label, RadioGroup, Memo және Button компоненттерін қолдандым.

 

 

2. Электронды оқыту құралының құрылымы және оны бағдарламалық жабдықтау

 

 

Дипломдық жұмысты өңдеу барысында 5 тараудан тұратын «Алгоритм тілдерде бағдарламалау» пәні бойынша электронды зертханалық тәжірибе жасалып дайындалған. Әрбір тарауда теориялық материалдарды бекітуге арналған практикалық сабақтар, бейне сабақтар, бақылау сұрақтары мен тапсырмалар құрастырылған. Курсты жетілдіру деңгейін тексеру үшін  тестілеу бағдарламасы дайындалды.

Тэг- бұл HTML-мен жұмысты бастаған кезде сізге  қажетті барлық нәрсе. Берілген тэгті пайдалана отырып, қарапайым  HTML-құжатын жасауға болады.

 

 

3. жОБАНЫҢ  ҰЙЫМДЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАЛЫПТАСУЫ

 

Бұл тарауда берілген бағдарламалық жинақты жасауға кеткен шығындар есебі жүргізіледі.

Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның қызметі.

Берілген жұмыс оқытудың электрондық жабдығын жасауға және оқу процесін автоматтандаруға көмек ретінде бағытталған. Жасалған бағдарлама жиынын енгізу нәтижесінде студенттерді оқыту сапасының және жылдамдығының артуы, сонымен қатар оқытушы құрамы жұмысының жеңілденуі күтіледі.

Бағдарламалық жабдық жасауқа кеткен шығындарды анықтау.

Бағдарламалық жабдық жасауқа кеткен шығындар бағдарламаны жасаушы еңбегін төлеуге кеткен шығындары мен бағдарламаны жөндеу кезінде кеткен машиналық уақытты төлеуге кеткен шығыннан тұрады:

Шбжж = Шбжжеа + Шбжжму + Шорт, мұндағы

Шбжж - бағдарламалық жабдық жасауқа кеткен шығындар;

Шбжжеа - бағдарламаны жасаушы еңбегін төлеуге кеткен шығындар;

Шбжжму - машиналық уақытты төлеуге кеткен шығындар;

Шорт – ортақ шығындар.

Бағдарлама жасаушы еңбегін төлеуге кеткен шығындар

Бағдарлама жасаушы еңбегін төлеуге кеткен шығындар бағдарламалық жадбық жасаудың еңбек сыйымдылығын бағдарламалаушының орташа сағат төлеміне көбейтумен анықталады (әлеуметтік қажеттіліктерге бөлінген коэффициенттерді есептегенде) :

Шбжжеа=t * Tсағ.

Бағдарламалық жабдықтың еңбек сыйымдылығын есептеу бағдарламалық жабдықтың еңбек сыйымдылығын келесі түрде анықтауға болады :

t = t с+ tа + tб + tд + tқ + tж, мұндағы

tс – тапсырманы сипаттауды  дайындауға кеткен еңбек шығыны;

tа – тапсырма шешімінің алгоритмін жасауға кеткен еңбек шығыны;

tб - тапсырма шешімі алгоритмінің  блок-схемасын жасауға кеткен  еңбек шығыны;

tд – дайын блок-схема бойынша  бағдарлама жасауға кеткен еңбек  шығыны;

tқ – тапсырма құжаттарын  дайындауға кеткен еңбек шығыны;

tж –тапсырманы комплекстік  жөндеу кезінде ЭЕМ-де бағдарламаны  жөндеуге кеткен еңбек шығыны;

Құрайтын шығындарды өз кезегінде Q операторларының шартты саны арқылы есептеуге болады. Біздің жағдайда операторлар саны кейінге қалдырылған бағдарламада Q = 4.

Сипаттауды дайындауға кеткен еңбек шығынын есептеу тапсырманы сипаттауды дайындауға кеткен еңбек шығынын бағалау мүмкін емес, себебі ол жұмыстың творчестволық сипатымен байланысты, оның орнына сипаттауды нақтылау есебімен тапсырманы сипаттауды оқуға кеткен еңбек шығынын бағалаймыз және бағдарламалаушы квалификациясымен анықталады:

tи = Q * B /(75...85 * K), мұндағы

B=1,2...5;

К=0.8;

B = 4.

tи = 4 * 4/(80 * 0.8) = 0.250 (адам-сағ.).

tа = Q/(60...75 * K) = 4/(70*0.8) = 0.07143(адам-сағ.).

Блок-схеманы жасауға кеткен еңбек шығынының есебі тапсырма шешімінің алгоритмінің блок-схемасын жасауға кеткен еңбек шығынын келесі түрде есептейміз:

tб = Q /(60...75 * K) = 4/(70*0.8) = 0.07143(адам-сағ).

Бағдарламаны жасауға кеткен еңбек шығынының есебі дайын блок-схема бойынша бағдарламаны жасауға кеткен еңбек шығынын келесі формула бойынша есептейміз:

tд = Q/(60...75 * K) = 4/(70*0.8) = 0.07143(адам-сағ). 

Бағдарламаны жөндеуге кеткен еңбек шығынының есебі

Тапсырманы комплекстік жөндеу кезінде ЭЕМ-де бағдарламаны жөндеуге кеткен еңбек шығыны:

tот = 1.5 * tAж , мұндағы

tAж – бір тапсырманы автономды  жөндеу кезінде ЭЕМ-де бағдарламаны  жөндеуге кеткен еңбек шығыны; 

tAж = Q/(40...50 * K) = 4/(45*0.8) = 0.11111(адам-сағ).

Осыдан

tж = 1.5*0.111 = 0.667(адам-сағ).

Құжаттарды дайындауға кеткен еңбек шығынының есебі құжаттарды дайындауға кеткен еңбек шығыны тапсырма бойынша келесі түрде анықталады:

tд = tдр + tдо , мұндағы

tдр – жазбаша түрде материалды  дайындауға кеткен еңбек шығыны;

tдо – құжаттарды жөндеуге, баспаға  шығаруға және толтыруға кеткен шығындар; 

tдр = Q/(150...200 * K) = 4/(200*0.8) = 0.025(адам-сағ);

tдо = 0.75 * tдр = 0.75*0.025 = 0.01875(адам-сағ);

Осыдан

tд = 0.01875 + 25 = 0.04375(адам-сағ).

Сонымен бағдарламалық жабдықтың ортақ еңбек сыйымдылығын есептей аламыз:

t = 250+71.43+71.43+71.43+0.04375+166.67 = 0.067471(адам-сағ).

Бағдарламалаушының орташа еңбек ақысының есебі қазіргі нарықтық жағдайда бағдарламалаушының орташа еңбекақысы кең диапозонда айтылуы мүмкін. Есептеу үшін оның еңбегінің орташа сағаттық еңбек төлемін алайық, ол Тсағ = 114 тенге/сағ құрайды, бұл айына 8-сағаттық жұмыс күні мен 5-күндік жұмыс аптасында 20064 тенге/ай құрайды. Бұл сан біздің университеттің ЕТ және БЖ кафедрасы бағдарламалаушысының нақты еңбек ақысына жақын.

Бағдарламалаушы еңбегін төлеуге кететін шығындар бағдарламалаушы еңбекақысы мен әлеуметтік қажеттіліктерге кететіндерден тұрады. Әлеуметтік қажеттіліктерге кететіндерге келесілер кіреді:

пенсионды фонд (10%),

қосалқы салық (5%),

Әлеуметтік қажеттіліктерге кететіндер нәтижесі 15% құрайды. Осыдан бағдарламалаушы еңбегін төлеуге кететін шығындар келесі түрдегідей блады:

Шбжжеа = 17054 тенге.

Машиналық уақытты төлеуге кеткен шығындар

Машиналық уақытты төлеуге кеткен шығындар бағдарлама жөндеу кезінде бағдарлама жөндеуге кеткен нақты уақытты жалдаған уақыттың машино-уақыттың бағасына көбейту жолымен анықталады:

Шбжжму = Ссағ * t эем, мұндағы

Ссағ - жалдаған уақыттың машино-уақыттың бағасы, тенге/сағ;

tэвм – ЭЕМ-де бағдарлама жөндеуге  кеткен нақты уақыт;

Жөндеуге кеткен нақты уақыт есебі

Жөндеуге кеткен нақты уақытты келесі формуламен есептейміз:

tэем = tд + tдо + tж;

tэем = 71.43 +18.75 +166.67= 256.85 сағат.

Машино-уақыт бағасының есебі

Машино-уақыт бағасын келесі формуламен есептейміз:

Ссағ = Шэем/Тэем , мұндағы

Шэем – бір жыл ішінде ЭЕМ-ді өндіріске шығаруға кеткен толық шығындар;

Тэем – ЭЕМ уақытының нақты жылдық қоры, сағ/жыл;

 ДЭЕМ IBM PC AT жұмысы уақытының  жылдық қоры есебі

Бір жыл ішіндегі күн саны  - 365.

Мерекелік және демалыс күн саны - 119.

Тазалық жұмыстары кезіндегі тұру уақыты 4 сағаттық апталық тазалаумен анықталады.

ДЭЕМ жұмыс уақытының жылдық қоры нәтижесі келесі санды құрайды :

       Тэем = 8*(365-119) - 52*4 = 1760 сағат.

ЭЕМ-ді өндіріске шығаруға кеткен толық шығын есебі

ЭЕМ-ді өндіріске шығаруға кеткен толық шығынды келесі формуламен анықтауға болады :

Шэем = (Шзп + Шам + Шэл + Швм + Штр + Шпр), мұндағы

Шзп – қызмет көрсететушілердің еңбекақысына жылдық ұстамдар, тенге/жыл; 

Шам – амортизацияға жылдық ұстамдар, теңге/жыл;

Шэл – ЭЕМ пайдаланатын электр қуатының жылдық ұстамдар, тенге/жыл;

Швм – көмекші материалдарға жылдық ұстамдар, тенге/жыл;

Штр - компьютердің ағымдық жөндеуіне шығындар, тенге/жыл;

Шпр – накладной және басқа да шығындарға жылдық ұстамар, тенге/жыл;

Амортизациялық шығару

Амортизациялық шығару жылдық соммасы келесі формула бойынша анықталады:

Шам = Сбал * Нам , мұндағы

Сбал – компьютердің баланстық құны, тенге/шт.;

Нам - амортизациялық норма, %;

СССР бұрынғы кеңес министрлерімен 22 қазан 1990 жыл №1072 бекітіміне сүйеніп «#G0О СССР халықтық шаруашылықтың негізгі қорын толықтай қалпына келтіруге амортизациялық шығарулардың бірыңғай нормалары» Нам = 12.5%. Дербес ЭЕМ-нің баланстық құндылығы шығарылған бағасын, транпортировка шығынын, құралдардың монтажын қосады:

Сбал = Снар +Шуст ; мұндағы

Снар – компьютердің нарықтық құндылығы, тенге/шт.,

Шуст – компьютерді жеткізу және қондыруға кеткен шығындар, тенге/шт.

Жұмыс жүргізілген компьютер Снар = 90000  тенгеге сатып алынды, қондырылуға және құрастыруға кеткен шығын компьютер құнының шамамен 10% құрайды.

Шқон = 10% * Снар = 0.1 * 90000 =9000 тенге.

осыдан

 Сбал = 90000 + 9000 = 99000 тенге./шт.

Шам = 99000 * 0.125= 12375 тенге/жыл.  

Электр қуатына кеткен шығындар есебі

Бір жыл ішінде қолданылатын электр қуатының құны келесі формуламен анықталады:

Шэл = Рэл * Тэем * Сэл * А, мұндағы

Рэем – ЭЕМ-нің суммарлық қуаттылығы,

Сэл  - 1кВт*с электрқуатының құны,

А – машина қуаттылығын интинсивті пайдалануының коэффициенті.

ЭЕМ техникалық паспортына сәйкес Рэем = 0.22 кВт, мекеме үшін электр қуатының 1кВт*с құны Сэл = 0.548 тенге., машинаны пайдалану интинсивтілігі А = 0.98.

Сонда электр қуатына шығынның есептелген мәні:

Шэл = 0.22*1760*2.74*0.98 = 1039.71 тенге.

Ағымдық жөндеуге кеткен шығын есебі

Ағымдық және тазалық жөндеулерге кеткен шығындар ЭЕМ құнының 5% -не тең:

Шаж = 0.05 * Сбал = 0.05*99000 = 4950 тенге.

Көмекші материалдарға кеткен шығын есебі

ДЭЕМ-нің дұрыс жұмысын қамтамасыз ету үшін материалдарға кеткен шығындар ЭЕМ құнының шамамен 1% -ін құрайды:

Шем = 0.01*99000 = 990 тенге.

ДЭЕМ-ді өндіріске шығарудағы кеткен  шығындар

ДЭЕМ-ді өндірістке шығаруға байланысты кеткен қосымша шығындар ғимаратқа амортизациялық шығарулардан және ЭЕМ құнының 5%-ін құрайды:

Шпр = 0.05*99000 = 4950 тенге.

Қызметшілердің еңбек ақысына жылдық ұстамдар    

Қызметшілердің еңбек ақысына жылдық ұстамдар негізгі еңбек ақысынан,    еңбек ақыға қосымшалардан және шығарулардан жиналады.:

Шеа = Шнегеа + Шқосеа + Шшықеа .

Негізгі еңбек ақы суммасы штатта жұмыс жасайтындардың ортақ санынан анықталады:

Шнегеа = 12*åШiокл , мұндағы

Шiокл - i-ші жұмысшының айлық тарифтік көрсеткіші, тенге.;

Қызметшілер штатына айлық оклады 20000тенге болатын инженер-электронщик және оклады 15000 тенге болатын электрослесарь кіреді.

Сонда бір қызметкер 10 машинаға қызмет көрсетсе, қызмет көрсетушінің негізгі еңбек ақысына ұсталым келесіден тұрады:

 Шнегеа = 12*(20000 + 15000)/10 = 3500 тенге.

Қосымша еңбек ақы суммасы негізгі еңбек ақының 60% құрайды:

Шқосеа = 0.6*3500 = 2100 тенге

Әлеуметтік қажеттіліктерге шығарулар суммасы негізгі және қосымша еңбек ақы суммасының 40.5%  құрайды:

Шшықеа = 0.405*(3500 + 2100) = 5600 тенге.

Сонда қызметкердің еңбек ақысына жылдық ұсталым келесі түрдегідей болады:

Шеа = 3500 + 2100 +5600= 11200 тенге.

Бір жыл ішінде ЭЕМді өндіріске шығаруға кеткен толық шығындар:

Шэем = 11200+12375+1039.71+990+4950+4950= 35504.71 тенге.

Сонда жалдамалы уақыттың машина уақыт бағасы келесіден тұрады

Ссағ = 35504.71 / 1760 = 20.17 тенге.

Ал машиналық уақытқа төленетін шығын::

Шбжжму = 20.17 * 1760 = 35499.2 тенге құрайды.

Жалпы шығындар есебі

Жалпы шығындар-бұл жарыққа, жылуға, комуналды қызметтерге және т.б. кеткен шығындар. Олар бағдарламма жасаушының негізгі еңбек ақысының  үштен біріне тең, яғни 5685 тенге.

Сонда бағдарламалық жабдықты жасауға кеткен шығындар:

Шбжж =17054 + 35499.2 + 5685= 58238.20 тенгені құрайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4. Жобаның қауіпсіздігі және ЭКОЛОГИялығы

 

Еңбек қорғау – заң шығаратын актілер, қаулылар, ұйымдастырушы, санитарлық және техникалық шаралардың жүйесі, жұмыс орнында еңбек пен адам денсаулығының қауіпсіздігік шарттарын қамтамасыз ету. Ғылыми-технгикалық прогресс өндірістік қызметтің ойлау еңбегіне біршама өзгерістер енгізді. Оларды еңбегі қарқынды, қызу және физикалық энергия шығындарын талап етеді. Бұл автоматтандырылған жүйелерді жобалау, құрастыру, эксплуатация, модернизациялау мен басқару мамандарына тікелей байланысты.