Кәсіпорынның өзіндік мәні және несиелік капиталын қалыптастыру және қолдану жолдары

3) инвестицияланатын компаниялардың  жарғылық капиталында үлестік бақылауға алынбайтын қатысу жолымен инновацияларды енгізуді қаржыландыру;

4) ұлттық инновация инфрақұрылымның (технополистердің, технопарктердің, бизнес-инкубаторлардың, инновациялық орталықтардың) элементтерін  жасауға қатысу;

5) ғылыми-техникалық өнімнің рыногын  қалыптастыруға қатысу;

6) инновациялық технологияларды ауыстыру, қарыз алу және ұлғайту, оларды коммерцияландыру және енгізу саласында халықаралық ынтымақтастықты дамыту;

Қордың міндеттері тек инновациялық қорлардың шеңберінен шығып кетеді, макроэкономикалық болып табылады және ұлттық инновациялық жүйені қалыптастыру мен дамытуға бағытталған.

Қор инновациялық қызметтің барлық субъектілерімен байланыстарды қалыптастыру жөнінде белсенді жұмыс жүргізеді. Қордың қызметі ақпараттық-таныстыру компаниясымен қосарланады, оның барысында инновациялық қызметтің субъектілері, соның ішінде өңірлік субъектілер Қор қызметтерінің міндеттері, бағыттары, инвестициялау қағидаттары туралы ақпарат алады. Қор басшылығы мен жұмыскерлерді елдің өңірлері бойынша жол жүреді, биліктің жергілікті органдарымен және кәсіпкерлермен Қор қызметі, өзара ынтымақтастық және Қорға берілген инновациялық жобаларды іске асыру мәселелері бойынша кездесулер өткізеді.

Инновациялық қордың функциялары мыналар болып табылады:

1) венчурлік қорлардың жарғылықкапиталын  жасау және оған қатысу;

2) акцияларды және инвестицияланатын  кәсіпорындардың жарғылық капиталына  үлеспен қатысуды басқару;

3) инвестицияланатын кәсіпорындардың  акцияларын қор рыногына алып  шығуға көмек көрсету;

4) жоғары технологиялық және  ғылымды қажетсінетін өнімді  өткізудің перспективалық рыноктарына конъюнтуралық және маркетингтік зерттеулер жүргізу;

5) граннтық негізде қолданбалы  ғылыми зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық  жұмыстарды қаржыландыру;

6) инвестицияланатын компаниялардың  жарғылық капиталына үлестік  бақылауға алынбайтын қатысу жолымен инновациялық жобаларды қаржыландыру;

7) инновацияларды өндірумен байланысты  инвестициялық жобаларды қаржыландырудың  параметрлері мен құрылымын әзірлеу;

8) инновациялық өнімдерді сыртқы  рыноктарға жылжыту;

9) инновациялық жобаларды қаржыландыруға сыртқы және ішкі инвестицияларды тартуды ұйымдастыру;

10) технопарктерді, технополистерді, бизнес-инкубаторларды, инновациялық  орталықтарды және инновациялық  құрылымдардың өзге элементтерін  құруға қатысу және т.б.

 

16.3. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры

Үкіметтің Ұлттық банктегі шотында шоғырландырылатын, мемлекеттің қаржы активі түріндегі, сондай-ақ материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүлік  түріндегі активтері Қазақстан Ұлттық қоры болып табылады. ұлттық қор мемлекеттің қорланымдарын қалыптастыру, сонымен бірге дүниежүзілік бағалардың жағдаятына республикалық және жергілікті бюджеттердің тәуелділігін төмендету мақсатында жасалынады. Ол мемлекеттің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етуге, қаржы активтерінің және материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де  мүліктердің қорлануына, экономиканың шикізат секторына тәуелділігін және қолайсыз сыртқы факторлардың ықпалын төмендетуге арналған. Яғни Қазақстанның Ұлттық қорын қалыптастыру болашақ ұрпақ үшін қорланымды және елдің экономикасын келеңсіз сыртқы факторлардан қорғау үшін резервтерін шоғырландырады. Сөйтіп, Ұлттық қор екі функция орындайды: жинақтау  және тұрақтандыру функциялары.

Жинақтау функциясы қаржы активтерінің және материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүліктердің қорлануын қамтамасыз етеді. Жинақтаушы фунциясымен қатар Қор қаражаттарының қалыптасуы мен пайдалануының қолданылып жүрген тетігі ағымдағы экономиканын жағдайына тұрақтандыру ықпал көрсетеді. Тұрақтандыру функциясы шикізат ресурстарына әлемдік бағаның конъюктурасына республикалық бюджеттің тәуелділігін төмендетуге арналған. Қордың тұрақтандыру функциясын іске асырпу мемлекеттік бюджетті орта мерзімді жоспарлауға көшуге мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру мен пайдалану дүниежүзілік және ішкі тауар мен қаржы рыноктарының конюъктурасы, мемлекеттегі және шетелдердегі экономикалық жағдай, республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдықтары ескеріле отырып, бұл ретте макроэкономикалық және фискалдық тұрақтылық және Ұлттық қордың негізгі мақсаттары мен міндеттері сақтала отырып айқындалады.

Ұлттық қордың түсімі мен жұмсалуы ұлттық және шетелдік валюталармен жүргізіледі.

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының операциялар жөніндегі есебі мен есептемесі ұлттық валютамен жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлік басқаруды Ұлттық банк пен Үкімет  арасында жасалатын сенімгерлік басқару туралы шарттың негізінде Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі жүзеге асырады.

Қаражаттардың көздері мен қорды қалыптастырудың тәртібі мынамен анықтаалды. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының бесжылдық индикативтік жоспарының құрамында Қазақстан экспортының едәуір үлесін құрайтын шикі мұнайға, мысқа және басқа шикізат тауарларына есептік тұрақты дүниежүзілік бағалар белгіленеді, олардың негізінде республикалық және жергілікті бюджеттерді әзірлеп, бекіткен кезде Қазақстан тауар өндірушілері шикізат тауарларын өткізудің орташа бағаларын және оларға сәйкес шикізат секторынан мемлекеттік бюджеттің кірістерін есептеп шығарады. Шикізат тауарларының есептік тұрақты бағалары дүниежүзілік бағалардың серпінін сақтанпаздық болжауды негіздей отырып белгіленеді.

Қор республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы үдерісінде оған шикізат секторы ұйымдарынан (заңи тұлғалардан Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тізбе бойынша) бюджетке түсетін салық және өзге міндетті төлемдердің республикалық және жергілікті бюджеттеріндегі  түсімдердің олардың мына түрлері бойынша: корпорациялық табыс салығының, қосылған құнға салынатын салықтың, үстеме пайдаға салынатын салықтың, бонустардың, роялтилердің бекітілген сомаларынан асып түсуін есепке жатқызу жолымен қалыптасады.

Ұлттық қор мына түсімдердің есебінен қалыптасады:

1) шикізат секторы ұйымдарынан  республикалық бюджетке түсетін  нақты түсімдердің тиісті қаржы  жылына арналған республикалық  бюджет туралы заңда бектіліген  олардың жылдық көлемінен асып  түсуі ретінде айқындалатын республикалық бюджеттен берілетін ресми трансферттер;

2) республикалық меншіктегі және  кен өндіру мен өңдеу салаларына  жататын мемлкеттік мүлікті жекешелендіруден  түсетін түсімдердің есебінен  айқындалатын республикалық бюджеттен  берілетін ресми трансферттер;

3) шикізат секторы ұйымдарынан  республикалық бюджетке түсетін  республикалық бюджетте жоспарланған  түсімдер соммасының он пайызы  мөлшерінде есептелген республикалық  бюджеттен берілетін ресми трансферттер;

4) ауыл шаруашылық мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түскен түсімдер есебінен айқындалатын жергілікті бюджеттің ресми транферттері;

5) қорды басқарудант түсетін  инвестициялық кірістер;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасымен  тиым салынбаған өзге де түсімдер  мен кірістер.

Қаражаттарды Ұлттық қорға есептеудің тәртібін Үкімет анықтайды.

Негізгі қызметі табиғи ресурстарды өндіру мен өңдеу болып табылатын заңи тұлғалар шикізат секторының ұйымдары болып табылады. шикізат секторы ұйымдарының тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

Шикізат секторының ұйымдарынан түсетін түсімдер – шикізат секторы ұғымдарынан бюдюжетке салықтың мынадай түрлері бойынша түсетін түсімдердің жиынтығы:

корпорациялық табыс салығы

қосылған құнға салынатын салық;

үстеме пайдаға салынатын салық;

бонустар;

роялти;

жасасқан келісім шарттар бойынша Қазақстан Республикасының өнімді бөлу жөніндегі үлесі.

Шикізат секторы ұйымдарынан түсетін түсімдер болжамы шикізат секторының тауарларына дүниежүзілік тұрақты есеп айырысу бағалары ескеріле отырып жасалады.

Жоғарыдағы бірінші тармақшада көрсетілген ресми трансферттерді, сондай-ақ республикалық меншіктегі және кен өндіруші және өңдеуші салаларға жататын мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден түсетін жоспардан тыс түсімдер есебінен айқындалатын республикалық бюджеттен берілетін ресми трансферттерді республикалық бюджеттің атқарылуы барысында оны Қазақстан Республикасының Парламентінде нақтыламай-ақ бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган айқындап, республикалық бюджеттен Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына аударады.

Үшінші тармақшада көрсетілген ресми трансферттер, сондай-ақ республикалық меншіктегі және кен өндіруші және өңдеуші салаларға жататын мемлекеттік мүлікті жекешелендіруден түсетін жоспарлы түсімдер есебінен айқандалатын республикалық бюджеттен берілетін ресми трансферттер тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен бекітіледі.

Ауылшаруашылық мақсатындағы жер учаскелерін сатудан түскен түсімдер есебінен айқындалатын, төртінші тармақшада көрсетілген ресми трансферттер мәслихаттың тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджет туралы шешімімен бекітіледі, ал жоспардан тыс түсімдер есебінен айқындалатын ресми трансферттерді жергілікті бюджеттен атқару жөніндегі жергілікті уәкілетті орган жергілікті бюджетті атқару барысында оны мәслихатта нақтылмай-ақ Ұлттық қорға аударады.

Қазақстан Республикасының ұлттық қорын басқарудан түсетін инвестициялық кірістер Ұлттық қорды қаржы активтеріне және , материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүліктерге орналастырудан құрылады.

Қордың қаражаттары мына бағыттар бойынша жұмсалады:

1) тұтас алғанда ағымдағы қаржы  жылы бойынша шикізат секторы  ұйымдарынан түсетін түсімдердің  бекітілген және нақты көлемдері  арасындағы айырма ретінде анықталатын  республикалық бюджет шығынын өтеу үшін. өтем мөлшері республикалық бюджеттің түсімдер бойынша толық атқарылмаған жалпы сомасынан аспауға тиіс. Түсімдердің нақты көлемі олардың  бекітілген көлемінен асып түскен жағдайда өтем жүзеге асырылмайды;

2) Ұлттық қорда республикалық бюджетке Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін мақсаттарға арналып берілетін арнаулы трансферттер түрінде;

3) Ұлттық қорды басқаруға және  жыл сайын аудит өткізуге байланысты  шығыстарды жабуға.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры:

1) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сақтау;

2) Ұлттық қордың жеткілікті өтімділік  деңгейін ұстап тұру;

3) тәуекел деңгейінің қалыптылығы  жағдайында ұзақ мерзімді перспективада  Ұлттық қор табыстылығының жоғары  деңгейін ұстап тұру;

4) инвестициялық кірістер алуды қамтамасыз ету мақсатында рұқсат етілген қаржы активтеріне және, материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүліктерге орналастырады.

Рұқсат етілген қаржы активтерін және материалдық емес активтерді қоспағанда, өзге де мүліктердің тізбесін Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңестің ұсынысы бойынша Ұлттық банкпен бірлесіп Үкімет айқандайды.

Ұлттық қорды жеке және заңи тұлғаларға кредит беруге және міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету ретінде пайдалануға болмайды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының есебінен республикалық бюджеттің шығынын өтеу оның атқарылуы барысында Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңестің келісімімен қаржы жылының қорытындылары бойынша Қазақстан Республикасының Парламентінде республикалық бюджетті нақтыламай-ақ жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан республикалық бюджетке берілетін нысаналы трансферттердің көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен бекітіледі.

Активтерді Ұлттық қорға есептеу және Ұлттық қорды пайдалану тәртібін Қазақстан Республикасының Үкімет айқындайды.

Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры» туралы жарлығымен қорды басқару кезіндегі мемлекеттік биліктің өкілеттігі анықталған.

Қазақстан Республикасының Президенті:

1) Қазақстан Республикасының Ұлттық  қорын басқару жөніндегі Кеңестің  құрамын құрады;

2) қор мәселелері жөнінде Кеңеске, Үкіметке және Ұлттық банкке  орындау үшін міндетті  нұсқаулар  береді;

3) қорды басқару жөніндегі қызметті бақылауды жүзеге асырады;

4) ұсыныстар беру үшін Кеңеске  қорды басқарумен байланысты  оған бекітуге берілген құжаттарды  бағыттайды;

5) Ұлттық қордың қызметімен байланысты  өзге өкілеттіліктерді жүзеге  асырады.

Қазақстан Республикасының Үкіметі қорды басқару кезінде мына өкілеттіліктерді жүзеге асырады:

1) есептемені жасау ережелерін, ақшаны қорға есепке алу және  оны пайдалану тәртібін әзірлеп, бекітеді;

2) Ұлттық банкпен бірлесіп ақпараттық  материалдардың және қорды басқарумен байланысты қызмет бойынша қаржылық есептеменің графигін жасап, бекітеді;

3) Президентке қордың қалыптастырылуы  және пайдаланылуы туралы есепті  және Парламентке қорды қалыптастыру  және пайдалану жөніндегі ақпаратты  ұсынуды қамтамасыз етеді;