Коммерциялық банктердің депозиттік саясаты: құрылу негіздері мен дамуы («Цеснабанк» АҚ мысалында)

Коммерциялық банктер	депозиттер			талап етілгенге дейін	мерзімді салым	жинақ салым
	барлығы	соның ішінде
		теңгеде	шетел валюта
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ	485592	256515	229077	102876	382715	1
«Казкоммерцбанк» АҚ	443931	220166	223765	49388	392858	1685
«Центр Кредит Банкі» АҚ	335963	200628	135335	24886	311027	50
«БТА Банк» АҚ	254123	159460	94663	31606	222517	0
«Kaspi Банкі» АҚ	152355	89087	63268	5805	146548	2
«Алматы сауда-қаржы Банкі» АҚ	148035	54401	93634	18089	129944	2
«Еуразиялық Банк» АҚ	85933	32060	53873	10879	75019	35
«Альянс Банк» АҚ	76813	60720	16093	7258	69554	1
«Цеснабанк» АҚ	59402	39586	19816	4847	51533	3022
«Қазақстан тұрғын-үй құрылыс жинақ Банкі» АҚ	40051	40051	0	377	39674	0

 

Қазірде Қазақстан  Республикасында 39 коммерциялық банк қызмет көрсететін болса, соның 34-і  депозиттерге міндетті кепілдік беру қорына мүше болып табылады.

 «Қазақстан Халық Банкі» Қазақстандағы банктер арасында депозиттер бойынша көш бастап келеді. Салым қаражаттарының 52,8%-ын теңгеде ашылған депозиттер құраса, мерзімді салымдардың депозиттік портфелдегі үлесі 78,8% болып келеді. Банк депозиттік нарықтағы өзінің басыңқы үлесін сақтап қалу мақсатында және жаңа тұтынушылардың қызығушылығын тудырып салымдарды тарту үшін өзінің депозиттік саясатын заманауи талаптарға сай қалыптастырған.

Банктің депозиттік саясаты Ұлттық банк белгілеген шарттарға сай келеді. Ол салымдарды өзінде жинақтау жолында көзделетін мақсаттарын және мәселелерін қарастырады. Болашақта ұзақ мерзімді салымдар үлесін арттыруға және өзінде орналастырылған салымдардың орташа мерзімін ұзартуға тырысады.

«Казкоммерцбанк» депозиттерінің 11,1% талап етілгенге дейін депозиттері құраса, мерзімді салымдардың көрсеткіші – 88,5% болып тұр. «Центр Кредит Банкі» депозит портфелінің 59,7% ұлттық валютамен ашылған депозиттер. Мерзімді салымдар жалпы депозиттердің 92,6% құрайды.

«БТА Банкі» депозиттері 87,6% мерзімді салымдардан құралған. Ұлттық валютамен ашылған депозиттердің үлесі 62,7%. «Kaspi Банк» 58,5% депозиттерін, ал «Альянс Банк» 79,1% депозиттерін ұлттық валютада ашқан. «Еуразиялық Банк» депозиттік портфелі 12,7% - талап етілгенге дейін депозиттерден, 87,3% - мерзімді депозиттерден тұрады.

Еліміздегі  коммерциялық банктердің депозиттік нарықтағы  үлесіне көз салатын болсақ, жоғарыдағы еліміздің алдыңғы қатарлы 10 банкіне 2011 жылдың 1 қаңтарына Қазақстандағы  барлық жеке тұлғалардың салымдарының 92,4% тиесілігін көрсетеді. Басқа да банктердің үлес салмағын 1.4 суреттен көреміз.

 

Сурет 1.4. 2011 жылдың 1 қаңтар жағдайына Қазақстан депозиттік нарығындағы коммерциялық банктердің үлес салмағы

 

Ондықты «Қазақстан тұрғын-үй құрылыс жинақ Банкі» қайырып отыр. Бұл банк шетел валютасында салым тартпаған. Депозиттерінің 99% мерзімді салымдар құрайды. Қалған бөлігі талап етілгенге дейін депозитінің үлесінде. Жинақ салымдарына қаражат мүлдем тартылмаған.

«Қазақстан Халық Банкі», «Казкоммерцбанк» және «Центр Кредит Банкі» жалпы депозиттердің 56,2% өздеріне тартқан. Қазірде аталған банктерден басқа коммерциялық банктер депозиттік нарықтың 7,6% ие болып отыр.

Осы мәлімет  депозиттік портфелі жоғары көрсеткішке  ие жоғарыдағы 3 банктің жүргізіп отырған  депозиттік саясаттың дұрыстығын және нәтижелі жұмыс істеп жатқандығын  көрсетіп отыр.

Депозиттік  нарықтың жағдайына жасалған талдаудан  салым иелері үшін мыналардың маңыздылығын айта кету қажет:

Біріншісі –  бұл банктің сенімділігі.

Екіншісі  – бұл депозиттер бойынша белгіленетін пайыз мөлшерлемелерінің деңгейі. Бұл жерде банк қаншалықты тұрақты  болса, соғұрлым олардың депозиттер бойынша пайызы төмен. Ал кейбір танымал  емес банктеріміз керісінше, барынша  жоғары пайыз мөлшерлемесін белгілеп, депозиттік нарықтан тұтынушыларды  тартуға тырысады.

Үшінші –  банктің құрылымдық бөлімшелерінің көп болуы және қызмет көрсету  сапасы. Әрине неғұрлым филиалы көп  болса соғұрлым депозиттік нарықтағы  тұтынушыларды көбірек тартуға  мүмкіндік туады. Ол үшін қызмет көрсету  сапасы жоғары болуы тиіс.

Келтірілген мәліметтерден мынадай тұжырым жасауға болады: Қазақстанда халық өз қаражаттарын банктерге сенімді түрде салып, оны мерзімді депозиттер түрінде ұстауға ұмтылады. Бұны халықтың әл-ауқатының жақсарғандығымен және тұрғындардың отандық коммерциялық банктерге деген сенімнің пайда болуымен түсіндіруге болады. Бұдан елімізде қаржылық нарық қалыптасып келе жатыр және оған деген қажеттілік үнемі артып отыр деген қорытынды шығара аламыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 Коммерциялық банктердің депозиттік саясатының депозит нарығындағы рөлі

 

 

2.1 «Цеснабанк» АҚ-ның сипаттамасы

1992 жылдың 17 қаңтарында Қазақстан  Республикасы Ұлттық банкінде  «Цеснабанк» коммерциялық банкі  тіркелді. Ал 1997 жылы 6 ақпанда ашық түрдегі «Цеснабанк» Акционерлік Қоғамы болып қайта тіркеуден өтті.

«Цеснабанк» АҚ бас офисі біздің республикамыздың астанасы – Астана қаласында орналасқан еліміздегі жалғыз коммерциялық банк болып табылады. Қазіргі кезде «Цеснабанк» АҚ активінің көлемі 209 млрд. теңге, немесе 1,4 млрд. доллар болып еліміз бойынша банктер арасында алдыңғы ондыққа кіреді.

Банк заманауи банктік  технологиялар және құрылғылармен  жабдықталған, шамамен 2936 білікті маман тұтынушыларға сапалы қызмет көрсетеді.

«Акционерлік Қоғамдастықтар туралы» 1998 жыл 10 шілдедегі Заңға сәйкес банк қайта тіркеуден өтіп ашық түрдегі «Цеснабанк» Акционерлік Қоғамы ретінде 1999 жылғы 12 ақпанда №4078-1900-АО Заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу куәлігін алды.

Коммерциялық  банктің акционерлерінің жалпы  саны 531. Бұл туралы толық мәлімет 2.1 кестеде келтірілген.

 

Кесте 2.1.

2011 жылдың 1 қаңтар жағдайына «Цеснабанк» АҚ акционерлері туралы мәлімет

 

Банктің  акционерлері	Акционерлер саны	үлесі, %
Заңды тұлғалар	125	23,5
Жеке тұлғалар	406	76,5

 

Акционерлік қоғамы акцияларының 76,5% жеке тұлғаларға тиесілі болса, 23,5% заңды тұлғалардың иелігінде болып отыр.

Банктің негізгі қызметі  Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі 2002 жыл 27 қыркүйекте берген №74 лицензиясы банк заңнамасымен бекітілген ұлттық  және шетел валютасында банктік операциялар жүргізу болып табылады. Олар:

• заңды тұлғалардан депозит қабылдау, банктік шот ашу және оны жүргізу;
• жеке тұлғалардан депозит қабылдау, банктік шот ашу және оны жүргізу;
• банк операцияларының бөлек түрлерін жүргізетін банктер мен ұйымдарға корреспонденттік шот ашу және оны жүргізу;
• кассалық операциялар жүргізу: қабылдау, беру, қайта есептеу, айырбастау, банкноталар мен монеталарды сақтау;
• аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың талабы бойынша аударым жасау;
• есеп жүргізу: заңды және жеке тұлғалардың вексель және басқа да борышты міндеттемелері есебін жүргізу;
• несие операциялары: ақылы, мерзімді және қайтарымды негізде ақшалай түрде несиелер ұсыну;
• заңды және жеке тұлғалардың банктік шоттары бойынша есеп-айырысу талаптарын орындау;
• сейфтік операциялар: тұтынушылардың құжат түрінде шығарылған бағалы қағаздарын, құжаттары мен құндылықтарын сақтау бойынша қызмет көрсету, сонымен бірге сейфтік жәшіктер мен шкафтарды жалға беру;
• ломбардтық операциялар: тезөтімді бағалы қағаздар мен жылжымалы мүлікті кепілдікке ала отырып қысқамерзімді несие ұсыну;
• төлем карточкалары<span class="No_0020Spacing__Char" style=" font-family: 'T