Мемлекеттік мекемеде бухгалтерлік есепті ұйымдастыру

 

 

 

Әрбір құралдарға жеке шоттары  бойынша құжаттар толтырылады. Ол құжаттарда құралдардың соммасы, сатып алынған күні, саны, мөлшері шыққан жылы көрсетіледі.

013 "Машиналар мен  жабдықтар" қосалқы шотында  қуат машиналары мен жабдықтар,  жұмыс машиналары мен жабдықтар,  өлшеу аспаптары, реттеу аспаптары  мен қондырғылары, компьютерлік  жабдықтар, офис жабдықтары есептеледі.

015 "Көлік құралдары"  қосалқы шотында осы мекемеге  тиісті көлік құралдары есептелінеді. Мекемеге тиісті бір автокөлік  бар. 

Көлікке айына 300 литр көлемінде  бензин жұмсалуына рұқсат етілген. Ол үшін ай сайын «Путевой лист легкового автомобиля»  құжаты толтырылады. Ол жауапты тұлғаның ең негізгі құжаты болып табылады. Сонымен қатар әр ай сайын 300 литр бензин жұмсалуына акт жасалады.

016 "Аспаптар, өндірістік  және шаруашылық (иелігін қоса) құрал-саймандар"  қосалқы шотында  мыналар жеке топтарға бөлініп есептеледі:

1) өндірістік саймандар  мен жарақтар - жұмыс уақытында  өндірістік амалдарды жеңілдетуге  қызмет ететін өндірістік мақсаттағы  заттар: жұмыс столдары, верстагтар, кафедралар, парталар және с.с.  еңбекті қорғауға көмектесетін жабдықтар; сауда шкафтары мен сөрелер; сайман ыдыстары; жұмыс машиналарына жатқызуға болмайтын, техникалық мақсаттағы заттар;

2) шаруашылық мүкәммал - офис керек-жарақтары (қабырғалық  жиһаз, гарнитурлар, құрамалы  жиһаздар, тумбалар, демалыс бұрышы), жылжытпалы баръерлер, iлгiштер, гардеробтар, әртүрлi шкафтар, дивандар, столдар, орындықтар, креслолар, кiтап сөрелерi, жанбайтын шкафтар мен жәшiктер, сейфтер, жазу машиналары, гектографтар, шапирографтар мен басқа да қолға ұстайтын көбейткiш және нөмiрлегiш аппараттар, телефон аппараттары, желдеткiштер, жылжытпалы киiз үйлер, шатырлар (оттегiлерiнен басқа), кроваттар (арнаулы жабдықтары барларынан басқа), кiлемдер, портъерлер, жалюзилер, терезеге арналған торлар және басқа да мүкәммал, сондай-ақ өртке қарсы қолданылатын заттар - гидропульттер, стендерлер, қол сатылар және с.с;

3) басқа да өндiрiстiк  және шаруашылық мүкәммал - сейфтер,  рамадағы картиналар, мраморлы вазалар,  шамдар (люстралар, бра), мемлекеттiк  рәмiздер, көрнекiлiк агитация қабырғалары. 

Әрбір құралдарға инвентарлық нөмер  беріледі. Олардың тізілімі толтырылады. Жыл соңында сол нөмерлер бойынша  тексеріліп отырылады 

Жыл сайын активтердің  амортизация сомасы есептеліп отырылады 

 

2.1 Мемлекеттік  мекемелердегі қаржылық есепті  жүргізудің ерекшеліктері

 

Республика заңдарына  сәйкес мемлекеттiк кәсiпорындар:

- шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген;

- жедел басқару құқығына негiзделген (қазыналық кәсiпорын) кәсiпорындар болып бөлiнедi.

Шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген кәсiпорындар бухгалтерлiк  есептiң жалпы стандарттарын, сондай-ақ мұндай субъектiлер қызметiнiң ерекшелiгiн көрсететiн арнаулы бухгалтерлiк есеп стандарттарын басшылыққа алуға тиiс.

Қазыналық кәсiпорындар жекеше сектор кәсiпорындарының бухгалтерлiк  есеп стандарттарын да, мемлекеттiк кәсiпорындардың бухгалтерлiк есеп стандарттарын да пайдалана алады.

Мемлекеттiк кәсiпорындарда бухгалтерлiк есеп стандарттары жүйесi мемлекеттiк кәсiпорындардың қаржылық жағдайын және қаржылық қызметiнiң нәтижелерiн  қалтқысыз бейнелеуге және қаржылық мәселелерi реттейтiн заң ережелерiне сәйкес болуға тиiс.

Осы кәсiпорындардың қаржылық есептiлiгiнiң күллi мақсаты есептi болу тұжырымдамасында айқындалады.

Сонымен, мемлекеттiк кәсiпорындар үшiн:

- қаржылық есептiлiк түрiн айқындайтын;

- өндiрiс шығасын есепке алу тәртiбiн айқындайтын;

- кiрiстердiң белгiлi бiр түрлерiн (кiрiстердi, гранттарды, субсидияларды, үлестiк түсiмдердi) және басқаларды есепке алу стандарттарын әзiрлеу қажет.

Мемлекеттiк қаржыны  жүргiзудiң халықаралық практикасына негiзделген, кiрiстер мен шығыстардың жаңа бюджеттiк сыныпталуына сәйкес қаржы операцияларын есепке алу үшiн бюджет жүйесiнде қолданылатын және мұндай ұйымдардың бухгалтерлiк есебiне тиiстi өзгерiстер енгiзудi талап ететiн Шоттардың бiрыңғай стандарттық жоспары әзiрлендi.

Сондай-ақ бiр мезгiлде  мемлекеттiк басқаруға арналған шығыстарды мейлiнше кемiте отырып, мемлекеттiк қызметтердiң реттi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi ресурстарды бюджеттiк  ұйымдардың уақытылы алуы арқылы мемлекеттiк  ресурстарды оңтайлы қаржылық басқаруға  жәрдемдесуге арналған ұлттық Қазынашылықтың құрылымы айқындалды. Қазынашылықтың маңызды функциясы бухгалтерлiк есеп болып табылады, ол қаржы мәселелерi бойынша мемлекеттiк басқару органдарының ақпараттық жүйесiне айналуға тиiс.

Мемлекеттiк органдардың  мемлекеттiк басқару функциясымен қатар коммерциялық қызметтi де жүзеге асыратынын атап өту керек. Мұның өзi есеп пен есептiлiктiң әр түрлi ережелерiнiң әзiрленуiне алып келедi. Халықаралық есеп практикасында коммерциялық қызмет үшiн әзiрленiп, белгiленген қаржылық есептiлiк мақсаттарын бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдар үшiн де пайдалануға болатыны танылған. Мәселен, Қаржылық есеп стандарттары жөнiндегi кеңес мәлiмдеген бухгалтерлiк есептiң көптеген принциптерi мемлекеттiк органдар жүзеге асыратын коммерциялық қызметке қолдануға келедi.

Бюджеттiк ұйымдардың қаржылық есептерi осындай ұйымдардың қабылданған бюджетке сәйкес келетiн  қаражатты анықтауы, алуы және пайдалануы әрi қаржы мәселелерiне қатысы бар  заң талаптарын аталған ұйымның  орындауы үшiн негiздi қамтамасыз етуге тиiс.

Осы орайда мемлекеттiк  ресурстарды басқаратын тұлғалардың  есептi болуы мен заңға тәуелдiлiгiн  қамтамасыз ету мақсатында мемлекет мүлкiн есепке алудың бухгалтерлiк  рәсiмдерiн нақты жiктеуге мүмкiндiк  беретiн бухгалтерлiк есеп стандарттарын  әзiрлеу қажеттiгi туындайды.

Бюджеттiк ұйымдардың қаржылық есептiлiгiн түзген кезде  есептi болу негiзгi мақсат ретiнде айқындалады. Осы орайда қаржылық есептiлiк:

- бюджеттiк ұйымдарға - жариялы түрде есептi болуға және пайдаланушылардың есептi болу дәрежесiн бағалау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге;

- пайдаланушыларға - осындай ұйымдардың жыл бойындағы қызметiнiң нәтижелерiн және осындай ұйымдардың көрсетуi мүмкiн қызметтер сапасының деңгейiн, сондай-ақ өз мiндеттемелерi бойынша олардың жауап беру қабiлетiн бағалауға жәрдемдесуге тиiс.

Қаржылық есептiлiк  пайдаланушылардың топтарына ағымдағы кезеңнiң шығыстары қандай дәрежеде ағымдағы кезеңнiң кiрiстерiмен жабылатынын  анықтау мүмкiндiгiн қамтамасыз еткен  кезде есептi болудың дәрежесiн  бағалау iшiнара жүзеге асырылады.

Қаржылық есептiлiктi қалыптастыруға және бюджет қаражаты есебiнен ұсталатын  ұйымдардың оларды пайдалануына арналған бухгалтерлiк есеп принциптерi мен  әдiстерiн айқындау қажет.

Соларға сәйкес қорлардың  және шоттар тобының қаржылық қызметiнiң  қаржылық жағдайы мен нәтижелерiн ашу рәсiмдерiн әзiрлеген және сипаттап жазған жөн.

Сондай-ақ түсiмдер мен  бюджет қаражатын жұмсау жазбаларының, тұтастай алғанда мемлекеттiк мүлiктiң есебiн, соның iшiнде:

- бюджет қаражатын пайдалануды;

- коммуналдық меншiк қаражатының және басқа қаражаттың пайдаланылуын;

бюджет жүйесiнде Шоттардың  бiрыңғай стандартты жоспарының кезең-кезеңмен енгiзiлуiн;

- бухгалтерлiк есептiң жаңа жүйесiнде жұмыс iстеу жөнiнде мамандарды оқыту мен қайта даярлауды қоса, орталықтандырыла жүргiзiлуiн қамтамасыз ететiн бухгалтерлiк есептiң кiрiктiрiлген жүйесiн құру қажет.

Республикалық және жергілікті бюджеттердің есебінен ұсталатын мемлекеттік  мекемелер, сондай-ақ жекелеген мемлекеттік  мекемелер жанындағы орталықтандырылған бухгалтериялар бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатуынан түсетін түсімдер бойынша, және олар бойынша жүргізілген төлемдер, мемлекеттік мекемелер үшін демеушілік және қайырымдылық көмектен түсетін түсімдер және олардың есебінен жүргізілген төлемдер бойынша мемлекеттік мекемелер алдын ала айтылған үстемақымен немесе онсыз ол бірінші талап етуі бойынша немесе қандай да бір мерзім өткеннен кейін, толық немесе бөліктермен қайтарылуы тиіс пе, қарамастан, атаулы түрінде оларды қайтару шарттарында жеке немесе заңды тұлға, тікелей жеке немесе заңды тұлға, немесе тиісті республикалық немесе жергілікті бюджеттерге, шетел валютасындағы операцияларды жүргізу үшін шетел валютасындағы шоттарға, бюджеттік инвестициялық жобаның немесе бағдарламаның арнайы шоттарына беретін ақша бойынша операцияларды есепке алу үшін қолма-қол ақшаның бақылау шоттары түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары жоспарларының орындалуын есепке алуды, осы Нұсқаулыққа сәйкес республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке алуды жүзеге асырады.

Бюджет бойынша қаржыландыру жоспарларының және тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен ақшаның, Мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатуынан түсетін түсімдер бойынша, және олар бойынша жүргізілген төлемдер (бұдан әрі - Ақылы қызметтер бойынша ҚБШ), мемлекеттік мекемелер үшін демеушілік және қайырымдылық көмектен түсетін түсімдер және олардың есебінен жүргізілген төлемдер бойынша мемлекеттік мекемелер алдын ала айтылған үстемақымен немесе онсыз ол бірінші талап етуі бойынша немесе қандай да бір мерзім өткеннен кейін, толық немесе бөліктермен қайтарылуы тиіс пе, қарамастан, атаулы түрінде оларды қайтару шарттарында жеке немесе заңды тұлға, тікелей жеке немесе заңды тұлға, немесе тиісті республикалық немесе жергілікті бюджеттерге, шетел валютасындағы операцияларды жүргізу үшін шетел валютасындағы шоттарға, бюджеттік инвестициялық жобаның немесе бағдарламаның арнайы шоттарына беретін ақша бойынша операцияларды есепке алу үшін қолма-қол ақшаның бақылау шоттары түскен ақшаның түсімдері мен шығыстары жоспарларының орындалуының бухгалтерлік есебі осы Нұсқаулықта көзделген шоттардың жоспары бойынша бірыңғай теңгерімде жүргізіледі.

Бюджеттiк бағдарламалардың әкiмшiлерi Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық Комитетімен келісіп  қажет болған жағдайда өз қызметінің өзгешелігін ескере отырып, өз жүйесінің мемлекеттік мекемелердегі бухгалтерлік есеп жөнінде жалпы ережелерді қолдану тәртібі туралы нұсқаулар шығарылуы мүмкін.

Шығыс сметаларын орындаудың бухгалтерлік есебі осы нұсқаулыққа сәйкес бухгалтерлік есептің мемориалдық-ордерлік нысаны бойынша жүзеге асырылады.

Есепке алуды орталықтандырған кезде қызмет көрсетілетін мемлекеттік  мекемелердің басшыларына бюджеттік  бағдарламалар әкімшісінің бұйрығымен бекітілетін Орталықтандырылған бухгалтерия  туралы ережеде көзделген құқықтар беріледі.

Орталықтандырылған бухгалтерия  қызмет көрсететін ұйымдардың басшыларына  осы ұйымдардың басшыларымен келісілген орталық бухгалтерияның бас бухгалтері белгілеген мерзімде шығыстар сметасының орындалуы туралы оларға қажетті  мәліметтерді табыс етеді.

Бухгалтерлік қызмет басшылары  өз жұмысында «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы»  Қазақстан Республикасының Заңын, белгіленген тәртіпте бекітілген бухгалтерлік есеп және есеп беру басқармалары, бөлімдері  туралы ережелерді, және Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік-құқықтық актілерін басшылыққа алады.

Бюджеттік ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Қазақстан Республикасы Заңдарының сақталуына, шығыс сметаларының орындалу барысына, кәсіпорындармен, ұйымдармен және тұлғалармен есеп айырысудың жәй-күйіне, ақшалай қаражаттар мен материалдық құндылықтардың сақталуына бақылау жасау үшін мемлекеттік органдарды толық және дұрыс ақпараттармен қамтуы тиіс.

Бухгалтерлік қызметтің міндеттеріне мыналар кіреді:

- құжаттарды уақтылы және дұрыс рәсімдеуге және жасасқан операциялардың заңдылығына алдын-ала бақылау жасауды жүзеге асыру;

- міндеттемелер жөніндегі қаржыландыру  жоспарына сәйкес берілген рұқсаттар  шегінде міндеттемелердің қабылдануын  бақылау, бекітілген бюджеттік  бағдарламалардың паспорттарына және белгіленген тәртіппен енгізілген өзгерістерді ескере отырып төлемдер жөніндегі қаржыландыру жоспарына сәйкес қаражаттың мақсатты жұмсалуын, сондай-ақ ақша қаражаты мен материалдық құндылықтардың сақталуын бақылау жасау;

- ведомстволық бағыныстағы мемлекеттік мекемелердің қаржыландыру жоспарларының орындалуына және олардың бухгалтерлік есепті жүргізуіне бақылау;

- түскен ақшаның түсімдері мен  шығыстарын ақылы қызметтер бойынша  ҚБШ, демеушілік, қайырымдылық көмек  ҚБШ, жеке немесе заңды тұлғалардың ақшасын уақытша орналастыру ҚБШ есепке алу, республикалық бюджетке тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) құны түрінде түсетiн түсiмдерге және олардың жұмсалуына байланысты операцияларды есепке алу;

- арнайы қаржылар сметасы бойынша  кірістер мен шығыстарды есепке алу және бюджеттен тыс басқа да қаржылар бойынша операцияларды есепке алу;

- бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары  мен қызметшілеріне жалақыны, студенттерге, тыңдаушыларға, аспиранттарға және  оқушыларға стипендиялар есептеу  және мерзімінде төлеу;

- ұйымдармен және жекелеген  тұлғалармен қаржыландыру жоспарларды  орындау үстінде пайда болатын  есеп айырысуларды дер кезінде  жүргізу; 

- ақшалай қаражаттарды, есеп айырысулар  мен материалдық құндылықтарды  түгендеуді жүргізуге қатысу, түгендеудің  нәтижелерін уақтылы және дұрыс анықтау және оларды есепте бейнелеу;

- есеп-есептеу жұмыстарын компьютерлендіру;

- белгіленген мерзімде бухгалтерлік  есеп беруді жасау және табыс  ету; 

- ұйым басшысымен (штатта  экономикалық қызметтің қызметкері  болмаған жағдайда) қаржыландыру  жоспарын және соған байланысты  есептеулерді жасау және келісу;

- активтердің, бағасы  арзан және тез тозатын заттардың  және басқа да материалдық  құндылықтардың олардың сақталу және пайдаланылу жерлерінде сақталуына бақылау жасауды жүзеге асыру;

- бастапқы құжаттарды, қағаз және электрондық тасығыштарда  бухгалтерлік есеп тіркелімдерін,  есептілікті, есеп саясатын, есепке  алу деректерін электрондық өңдеу  бағдарламаларын, оларға есептеулерді, басқа да құжаттарды сақтау, сондай-ақ оларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өткізу.